Türkiye'de Engellilere Yönelik Kamu Harcamalarının On Yıllık Seyri*

Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin Hakları Sözleşmesi'nin kabulüyle birlikte, engelli kişilere yönelik küresel politika yaklaşımında önemli değişiklikler olmuştur. Sözleşme ile birlikte engelli kişilerin dezavantajlı bir grup olarak tanımlandığı ve hedeflendiği kategorik ve ihtiyaç tespitine dayalı sosyal programlara dayalı bir yaklaşımdan, engelli kişilerin insan haklarının tüm kamu politikası alanlarında hesaba katıldığı bir yaklaşıma geçiş gerçekleşmektedir. Bu bağlamda, bu makale bahsi edilen küresel politika yaklaşımı değişikliğinin Türkiye'de karşılık bulup bulmadığını, bulduysa ne ölçüde karşılık bulduğunu incelemektedir. Makale bu soruyu Türkiye'de engelli kişilerin haklarını hayata geçirmek üzere 2006 ve 2015 yılları arasında gerçekleştirilen kamu harcamalarının bileşimini ve düzeyini inceleyerek yanıtlamaktadır. Her ne kadar engelliliğe ilişkin kamu harcamalarının düzeyi yıllar içinde artmış ve harcamaların bileşenleri yeni politika uygulamaları ile birlikte çeşitlenmişse de, engelli politikaları alanında en yüksek oranda harcamanın doğrudan engelli bireyleri hedefleyen kategorik ve ihtiyaç tespitine dayalı sosyal programlara yapıldığı ortaya çıkmaktadır. Gerçekleştirilen harcama temelli analize dayanarak bu makalede engellilik alanında hakim politika yaklaşımının engelli haklarının tüm kamu politikaları alanlarında etkin bir biçimde hesaba katılmasından çok, engelli kişilerin bir dezavantaj grubu olarak ve "hak eden yoksulların" bir parçası olarak inşasına katkı verdiği iddia edilmektedir.

Public Expenditures for People with Disabilities in Turkey in the Last Decade

With the ratification of the United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities, global policy perspective towards people with disabilities has underwent a significant shift from a perspective based on categorical and means-tested social welfare programs treating people with disabilities as a disadvantaged group and targets them accordingly to one that mainstreams disability rights in all domains of public policy. In this context, this article examines if and to what extent this shift in global policy perspective towards people with disabilities has been adopted in Turkey. The article investigates the abovementioned question by exploring the composition and the level of public expenditures made for the realization of the rights of people with disabilities in Turkey between 2006 and 2015. We found that while the level of public expenditures related to disability increased over the years and its composition was diversified with the introduction of new policy programs, the largest portion of public expenditures related to disability policies has been made for categorical and means-tested social welfare programs targeting exclusively people with disabilities. Based on the public expenditure analysis, we argue that this policy approach might contribute to social construction of people with disabilities as a disadvantaged group and a part of the "deserving poor", rather than effectively mainstreaming disability rights in all domains of public policies.

PDF

___

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2016) Engelli ve Yaşlı Bireylere İlişkin İstatistiki Bilgiler: Ekim 2016 İstatistik Bülteni, Ankara.
Albrecht, G. L. (1992) The Disability Business: Rehabilitation in America, Sage Publications, Kaliforniya.
Altan, Ö. Z. (1976) Sakatlar ve Türkiye'de Çalışma Sorunları, Eskişehir, Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları.
Aysoy, M. (2008) Hayatı Paylaşmak için Engel Çok, İstanbul, Açı Yayınları.
Buğra, A., Candaş, A. (2011) "Change and Continuity Under an Eclectic Social Security Regime: The case of Turkey." Middle Eastern Studies, cilt 47, no.3, s.515-528.
Dünya Sağlık Örgütü ve Dünya Bankası (2011) World Report on Disability, Malta.
Hahn, H. (1993) "The political implications of disability definitions and data." Journal of Disability Policy Studies, cilt 4, no.2, s.41-52.
Gal, J. (1998) "Categorical Benefits im Welfare States: Findings from Great Britain and Israel" International Social Security Review, cilt 51, no.1, s.73-102.
Miller, P., Gillinson, S., ve Parker, S., (2004) Disablism: How to Tackle the Last Prejudice, Demos, Londra.
Oliver, M. (1996) Defining Impairment and Disability: Issues at Stake, Exploring the Divide: Illness and Disability içinde, C. Barnes and G. Mercer (der), The Disability Press: 39-54, Leeds.
Özbek, N. (2006) Cumhuriyet Türkiyesi'nde Sosyal Güvenlik ve Sosyal Politikalar, İstanbul, Emeklilik Gözetim Merkezi-Tarih Vakfı.
Sapey, B., Stewart, J.,ve Harris, J., (2001) Disability: Constructing Dependency Through Social Policy, Managing Diversity and Inequality in Healthcare içinde, C. Baxter (der), Elsevier Health Sciences, s. 122-149, Londra.
Shakespeare, T. (2003) Rights, Risks and Responsibilities: New Genetics and Disabled People, Debating Biology: Sociological Reflections on Health, Medicine and Society içinde, S. J. Williams, L. Birke ve G. A. Bendelow (der), Routledge, Londra.
Sosyal Güvenlik Kurumu (2016) SGK İstatistik Yıllığı 2015, Ankara.
Stiker, H. J. (1999) A History of Disability, University of Michigan Press, Ann Arbor.
Stone, D. (1984) The Disabled State, Temple University Press, Philadelphia.
Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği (TOHAD) (2015) Mevzuattan Uygulamaya Engelli Hakları İzleme Raporu 2014, Ankara.
Yentürk, N., ve Yılmaz, V. (2012) Engellilere Yönelik Harcamaları İzleme Kılavuzu, STK Çalışmaları - Eğitim Kitapları, Kamu Harcamaları İzleme Dizisi no. 5, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. http://stk.bilgi.edu.tr/stkButce.asp
Yılmaz, V. (2011) The Political Economy of Disability in Turkey: Disability and Social
Policy Reform in Turkey, LAP-Lambert Academic Publishing, Almanya.