Tek Parti Döneminde Halkçılık ve Sosyal Politika: Solidarizm ve Korporatizm Kavramları Çerçevesinde 1936 İş Kanunu Hakkında Bir Değerlendirme

Tek parti döneminde uzun bir süre temel bir sosyal mevzuat oluşturulmamıştır. Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren birçok iş kanunu tasarısı hazırlanmıştır. Bununla birlikte İş Kanunu’nun kabul edilmesi, ancak 1936’da mümkün olmuştur. Türkiye’de sadece tek parti döneminde değil, çok partili hayata geçilmesinden sonra da geçerli olan sosyo-ekonomik hayata ilişkin diğer düzenlemeler de zaman içinde söz konusu kanuna dayanarak hayata geçirilmiştir. Bundan dolayı İş Kanunu’nun incelenmesi, tek parti döneminin sosyoekonomik hedeflerini belirlemek açısından büyük önem taşımaktadır. Tek parti döneminin, özellikle Cumhuriyet Halk Partisi’nin halkçılık ilkesiyle ilişkili görülen sosyal politikaları incelenirken, solidarizm ve korporatizm kavramları sıklıkla gündeme gelmektedir. Bu nedenle bu çalışmada, 1936 tarihli İş Kanunu’nun getirdiği düzenlemeler ele alınarak bu iki kavramın tek parti dönemini tanımlamak için kullanılıp kullanılamayacağı irdelenmektedir. Tek parti döneminde Cumhuriyet Halk Partisi iktidarının benimsediği sosyal politikalar, ülkede farklı sınıfların var olmadığı yahut sınıflar arasında bir çıkar çatışmasının yaşanmaması gerektiği iddiasına dayanan solidarist bir anlayışı yansıtmaktadır. Ancak ülkede olası bir sınıf çatışmasının önüne geçmeye dönük çabalar, işçi ve işveren kesimlerinin tamamen devlet kontrolünde ve hiyerarşik bir yapıda örgütlendiği korporatist bir modele yol açmamıştır. Bunun yerine üretici kesimlerin devlet kontrolünde olsa dahi örgütlenmesi olabildiğince sınırlı tutulmuştur

Anahtar Kelimeler:

Korporatizm, Solidarizm, Halkçılık, Cumhuriyet Halk Partisi, 1936 İş Kanunu

Populism and Social Policy in Single Party Period: An Evaluation of 1936 Labor Law in the Framework of the Concepts of Solidarism and Corporatism

In the single party era, for a long period, a fundamental social legislation wasn’t constituted. After the foundation of the Republic, many labor laws had been drafted, however, the adoption of the Labor Law was possible in 1936. Turkey’s later regulations on socio-economical life were implemented on the basis of the aforementioned law which was in force not only during the single party era, but also after the transition to the multi-party system. Therefore, the analysis of the Labor Law is of great importance in determining the socio-economical objectives of the single-party period. The concepts of solidarism and corporatism, which are especially associated with the Republican People's Party’s principle of populism, often come into question when analyzing the social policies in the single party era. For this reason in this study, the regulations brought by the 1936 Labor Law are being discussed and it is being scrutinized whether these two concepts can be used to describe the single-party period. The social policies adopted by the Republican People's Party in the single-party era reflect a solidarist understanding based on the claim that different social classes don’t exist in the country or there should be no conflict of interest between the classes. However, the efforts to avoid a potential class conflict in the country have not led to a corporatist model in which workers and employers are organized entirely under state control and in a hierarchical structure. Instead, the state-controlled organization of the producing sectors was kept limited as much as possible.

Keywords:

Corporatism, Solidarism, Populism, Republican People's Party, 1936 Labor Law,

___

3008 nolu İş Kanunu, Resmi Gazetede neşir ve ilanı: 15.06.1936, Sayı: 3330.
3516 nolu İş Kanununa Ek Kanun, Resmi Gazetede neşir ve ilanı:15.07.1936, Sayı: 3960.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: V, İçtima: 1, Cilt: 12, 3.6.1936, 5.6.1936, 8.6.1936. Parti Belgeleri
C.H.F. Nizamnamesi ve Programı, Fırkanın 10 Mayıs 1931de toplanan Üçüncü Büyük Kongresi tarafından kabul edilmiştir (1931) Ankara: T.B.M.M. Matbaası.
CHP Dördüncü Büyük Kurultayı Görüşmeleri Tutulgası: 9-16 Mayıs 1935 (1935) Ankara: Ulus Basımevi.
C.H.P. Programı Partinin Dördüncü Büyük Kurultayı Onaylamıştır (1935) Ankara: Ulus Basımevi.
Cümhuriyet Halk Fırkası Nizamnamesi, 15 Teşrinievel 1927de İnikat Eden Cümhuriyet Halk Fırkası Büyük Kongrasının 22 Teşrinievel 1927 Tarihli İçtimaında Müzakere ve Kabul Edilmiştir (1929) [y. y.].
[Dokuz Umde] Beyannamesi (2005) Mete Tunçay, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetimi’nin Kurulması (1923-1931) içinde, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 366-368.
Halk Fırkası Nizamnamesi [1923] (2005) Mete Tunçay, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetimi’nin Kurulması (1923-1931) içinde, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 375-384.
Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın Programı (2005) Mete Tunçay, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetimi’nin Kurulması (1923-1931) içinde, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 423, 425.
Ahmad, F. (1998) “Cumhuriyet Türkiye’sinde Sınıf Bilincinin Oluşması, 1923- 1945”, D. Quataert, E. J. Zürcher (der.) Osmanlı'dan Cumhuriyet Türkiye’sine İşçiler: 1839-1950 içinde, İstanbul: İletişim Yayınları, 123-153.
Akçay, İ. İ. (2010) “Türkiye’de Emeğin Bir Mücadele Aracı Olarak İş İhtilafları: 1936-1963”, Çalışma ve Toplum, 25, 41-63.
Akkaya, Y. (2002) “Türkiye’de İşçi Sınıfı ve Sendikacılık”, Praksis, 5, 131-176. [Atatürk], M. K. (1999) Eskişehir-İzmit Konuşmaları (1923), İstanbul: Kaynak Yayınları.
Cizre, Ü. (1992) “Korporatizm ve Türk Sendikacılığı (I)”, Birikim, 41, 30-37.
Demirel, A. (2013) Tek Partinin İktidarı: Türkiye’de Seçimler ve Siyaset (1923-1946), İstanbul: İletişim Yayınları.
Durmaz, M. N. (2008) “Bir İdeolog Bir İdeoloji: Recep Peker ve Korporatizm”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 41, 2, 161-184.
Gülmez, M. (1983) Türkiye’de Çalışma İlişkileri (1936 Öncesi), Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları.
Güzel, M. Ş. (1998) “İkinci Dünya Savaşı Boyunca Sermaye ve Emek” D. Quataert, E. J. Zürcher (der.) Osmanlı'dan Cumhuriyet Türkiye’sine İşçiler: 1839-1950 içinde, İstanbul: İletişim Yayınları, 197-224.
Hobsbawm, E. (2002) Kısa 20. Yüzyıl 1914-1991 Aşırılıklar Çağı, İstanbul: Sarmal Yayınları.
Işık, Y. (1995) Osmanlı’dan Günümüze İşçi Hareketinin Evrimi (1876-1994), Ankara: Öteki Yayınevi.
Kansu, A. (2002) “Türkiye’de Korporatist Düşünce ve Korporatizm Uygulamaları”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm içinde, Cilt: 2, İstanbul: İletişim Yayınları, 253-267.
Kansu, A. (2004) “Tek Parti Döneminde Bir Radikal Muhafazakâr Politika Mektebi Olarak ‘Sosyal Siyaset’”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Muhafazakârlık içinde, Cilt: 5, İstanbul: İletişim Yayınları, 622-631.
Karpat, K. (2012) Türk Demokrasi Tarihi Sosyal Kültürel, Ekonomik Temeller, İstanbul: Timaş Yayınları.
Köker, L. (2008) Demokrasi, Eleştiri ve Türkiye, Ankara: Dipnot Yayınları.
Makal, A. (1999) Türkiye’de Tek Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1920- 1946, Ankara: İmge Yayınları.
Makal, A. (2002) “Türkiye’de Tek Parti Dönemi ve Korporatizm Tartışmaları”, Toplum ve Bilim, 93, 173-199.
Mardin, Ş. (1992) İdeoloji, İstanbul: İletişim Yayınları. Panitch, L. (1980) “Recent Theorizations of Corporatism: Reflections on a Growth Industry”, The British Journal of Sociology, 31(2), 159-187.
Parla, T. (1992) Türkiye’de Siyasal Kültürün Resmi Kaynakları-Cilt 3: Kemalist Tek-Parti İdeolojisi ve CHP’nin Altı Ok’u, İstanbul: İletişim Yayınları.
Parla, T. (2009) Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm, İstanbul: Deniz Yayınları.
[Peker], R. (1931) Cumhuriyet Halk Fırkası Programının İzahı İçin Recep Beyin Konferansı, Ankara: Cumhuriyet Halk Fırkası.
Schmitter, P. C. (1979) “Still The Century of Corporatism?”, Philippe C. Schmitter, Gerhard Lembruch (ed.), Trends Toward Corporatist İntermediation içinde, Beverly Hills: Sage Publications, 7-52.
Sülker, K. (1973) 100 Soruda Türkiye’de İşçi Hareketleri, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Tekeli, İ. ve Şaylan, G. (1978) “Türkiye’de Halkçılık İdeolojisinin Evrimi”, Toplum ve Bilim, 6-7, 44-110.
Toprak, Z. (1977) “II. Meşrutiyet’te Solidarist Düşünce: Halkçılık”, Toplum ve Bilim, 1, 92-123.
Toprak, Z. (1981) “1909 Tatil-i Eşgal Kanunu Üzerine”, Toplum ve Bilim, 13, 141-156.
Üstün, G. ve Üstün, M. (2000) “Korporatizm Bir Alternatif Olabilir Mi?”, Mülkiye, Cilt: XXIV, 224, 161-191.
Varlık, B. (1998) “İzmir İşçi ve Esnaf Kurumları Birliği”, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi-Cilt: 2 içinde, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak yayını, 175-176.
Yavuz, E. (1998) “Sanayideki İşgücünün Durumu, 1923-1940” D. Quataert, E. J. Zürcher (der.) Osmanlı'dan Cumhuriyet Türkiye’sine İşçiler: 1839-1950 içinde, İstanbul: İletişim Yayınları, 155-195.