Osmanlı döneminde kurulan iki işçi cemiyeti (tütün amelesi saadet cemiyeti, İzmir elbise amelesi cemiyeti)

Osmanlı döneminde, bağımlı/ücretli çalışma kavramı, II. Mahmut döneminde ordunun ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla Beykoz Kundura , Feshane , Tophane gibi fabrikaların kurulmasıyla anlam kazanmıştır. Söz konusu fabrikalarda çalışan işçilerinin örgütlenme çabaları, kısmen XIX. yüzyılın sonları ve XX. yüzyılın başlarında ortaya çıkmışsa da, işçi örgütlenmelerinin hem nitelik hem de nicelik bakımından gelişimi, göreli özgürlük ortamı sağlayan II. Meşrutiyet'in ilanı sonrası gerçekleşmiştir. Makalede, 1901'de kurulan Tütün Saadet Cemiyeti ve 1910'da kurulan İzmir Elbise Amelesi Cemiyetinin faaliyetleri, karşılaştıkları sorunlar ve nizamnameleri hakkında bilgi verilmiştir.

Two worker's associatıions ın ottoman empire ( welfare association of tobacco workers, İzmir garment worker's association)

The concept of paid/dependant employment in Ottoman Empire, has become more significant by the establishment of factories, at the age of Mahmud II, such as "Beykoz Kundura", "Feshane", "Tophane" to fulfil the needs of the army. Although the organizing endeavour of the workers in these factories has arised partially in the late 19th and early 20th centuries, qualitative and quantitative development of these organizations has been materialized after the proclamation of the constitutional monarchy which led to a relatively democratic environment. In this study, we discuss the activities, encountered issues and the regulations of Welfare Association of Tobacco Workers and İzmir Garment Worker's Association, established in 1901 and 1910, respectively.

___

BOA, DH.İD /132 /4. Lef.2. 1326. (1910).

BOA, DH.İD /132 /4. Lef.5. 1326. (1910).

BOA, DH.İD /132 /4. Lef.6. 1326. (1910).

BOA, ŞD.MLK.1230/52.Lef.3. 1326. 13Ağustos 1910.

BOA, DH.İD. 134/4. Lef.5. 5Teşrinievvel 1325.18 Ekim 1909.

BOA, DH.EUM. 5. ŞB. 79728. Lef. 5. 1326.

BOA, YPRK, 227/ 86;

DIGIROĞLU, Filiz (2014). Selanik Ekonomisinde Unutulmuş Bir Alan: Tütün Üretimi, Ticareti ve Reji (1 883-1912) , Journal of Ottoman Studies , İstanbul.

KIRPIK, Cevdet (2004). Osmanlı Devleti'nde İşçiler ve İşçi Hareketleri (1876- 1914), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.

MAKAL, Ahmet (1997). Osmanlı İmparatorluğu'nda Çalışma İlişkileri (1850- 1920), İmge Kitabevi, İstanbul.

NACAR, Can ( 2011). Tütün İşçileri, Tüccarlar ve Kırık Camlar: 1905 Kavala Grevi , Toplumsal Dergisi, No: 213, İstanbul.

TOPRAK, Zafer (1983). 1909 Cemiyetler Kanunu , Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi, C. I, İletişim Yayınları, İstanbul.

VARDAĞLI, Tutku (2009). 1908'e Giden Yolda İşçi Hareketleri: Selanik Vilayeti Tütün İşçileri, Düne Bakarak Bugünü Anlamak 2008'den 1908'e Bakmak, Tarem Yayınları, İstanbul.

VARDAĞLI, Tutku (2013). Searching for Women's Agency in The Tobacco Workshops , A Social History of Late Ottoman Women: New Perspectives içinde.

YILDIRIM, Kadir (2013). Osmanlı'da İşçiler (1870- 1922) Çalışma Hayatı, Grevler, 2. Baskı, İletişim Yayınevi, İst anbul.

YILDIRIM, Kadir (2012). Balkan Savaşları'nın Osmanlı'da İşçi Hareketleri Üzerindeki Etkileri, Türk Dünyası İnceleme Dergisi, XII/ 2, İstanbul.