Kadının Ücretsiz Bakım Emeğinin Azaltılması Kapsamında Kurumsal Çocuk Bakım Hizmetlerine Erişim (Kreş) Hakkı

Toplumda ev işleri ile çocuk bakım işlerinin sadece kadına ait bir görevolarak kabul edilmesi toplumsal cinsiyet eşitliğinin gerçekleşmesininönündeki en önemli engellerden biridir. Bu anlayış kadını çalışmayaşantısında hem de sosyal hayatta geri plana itmekte ve erkeğe bağımlıkılmaktadır. Buna karşılık birçok Avrupa ülkesinde kadının bakım emeğininazaltılması ve kadının çalışma yaşantısına katılımını sağlamak üzere kurumsalçocuk bakım hizmetleri bir hak olarak tanınmakta ve sosyal bir kamuhizmeti olarak devlet tarafından yerine getirilmektedir. 2018 yılı itibariyleTürkiye, kadınların çalışma yaşantısına katılımı ve kurumsal erken çocukbakım hizmetlerinden yararlanan çocuk sayısı bakımından OECD ve ABülkeleri arasında en alt sırada yer almaktadır. Bu açığın kapatılması içinTürkiye’de de profesyonel erken bakım hizmetlerinin, başka bir ifadeylekreşlerin veya çocuk bakım evlerinin sayılarının arttırılmasına ve bunlarabütün çocukların eşit bir şekilde erişiminin sağlanmasına ihtiyaç vardır.Çalışmada toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması ve çocuk gelişimiaçısından taşıdığı öneme değinilerek profesyonel erken çocuk bakımhizmetlerine erişimin bir insan hakkı olduğu açıklanmış; konuya ilişkin ABve bazı üyesi ülkelerin strateji ve politikaları kısaca ele alınarak; Türkmevzuatındaki düzenlemeler incelenmiştir. Sonuç olarak mevcut devletpolitikaları ve hukuki düzenlemeler dikkate alındığında Türkiye’de erkençocuk bakım hizmetlerine erişim bir hak olarak tanınmamıştır ve mevzuatihtiyacı karşılamaktan oldukça uzaktır

The Right to Access to Professional Childcare Services in Scope of Reducing Women’s Unpaid Care Work

The general acceptance that the household chores and childcare are the main duties of the woman is one of the most important obstacles to the realization of gender equality. This understanding sets women back both in career and social life and makes them dependent on men. On the contrary, in many European countries, in order to reduce women's unpaid domestic care work and ensure women's participation in labor force, institutional/professional childcare services are recognized as a right and organized by the state as a social service. As of 2018, Turkey is at the bottom among OECD and EU countries in terms of the number of children who benefit from early childcare institutions and female labor force participation. To fill this gap, there is a need to increase professional early professional childcare services and provide equal access to all children. In this study, firstly, it is explained that access to professional early childcare services (kindergarten) is a human right by addressing its importance in terms of gender equality and child development, then the EU and some member states' strategies and policies on the subject are briefly discussed, and lastly, regulations in Turkey are examined. As a result, early childcare services are not recognized as a social right in Turkey and the legal regulations remain far from meeting the needs.

___

  • Acar Savran, G. ve Demiryontan, N. T. (2008) Kadının Görünmeyen Emeği, Yordam Kitap, 2008.
  • AÇEV (2012) “222 Sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi ile ilgili Görüş ve Öneriler”, www.acev.org.tr (10.5.2019)
  • AÇSHB (2018) Kadının Güçlenmesi Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2018-2023, https://www.ailevecalisma.gov.tr/KSGM/PDF/kadinin_guclenmesi_strateji_ve _eylem_plani.pdf (8.3.2019)
  • Albal, H. (2020) “Kamu Hizmetlerinden Yararlanmada Kadın Erkek Eşitliği”. İÜHFD, 11(1), 213-220.
  • Arzuk, D. (2018) “Türkiye’de Kreşler ve Anaokulları -1, 2, 3”, Dr. Deniz Arzuk, Child Studies / Çocukluk Çalışmaları Araştırma Güncesi. https://denizarzuk.blogspot.com/2018/10/turkiyede-kresler-ve-anaokullari1.html (25.5.2020)
  • Atasü Topçuoğlu, R. (2013) “Feminizmin Refah Devleti ve Sosyal Politika Alanına Eleştiri ve Katkıları”, Amme İdaresi Dergisi, 49(4), 37-63.
  • Atasü Topçuoğlu, R. (2013) “Sosyal Haklar Piyasalaşır mı? Çocuk Hakları ve Kadın Emeğinin Kesişiminde Türkiye’de Kreşler”, V. Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu, 281-292.
  • Bakırcı, K. (2012) Cinsiyet Ayrımcılığı Yasağı ve Türkiye, Güncellenmiş ve Genişletilmiş 2. Baskı, Seçkin, Ankara.
  • Başbuğ A. ve Yücel Bodur M. (2018) İş Hukuku. 5. Baskı. İstanbul: Beta Yayınları.
  • Beşpınar, F. U. ve Aybars A. İ. (2013) Erken Yaşlarda Çocuk Refahı ve Kadın İstihdamı Politika Belgesi, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve UNICEF Ortak Projesi.
  • Bilaloğlu, E. (2016, 5 Mayıs) “Çocuklarımıza Kreş Kamu Zararı mıdır?”, Bianet, https://m.bianet.org/bianet/saglik/174470-cocuklarimiza-kres-kamu-zararimidir (5.2.2019)
  • Buğra, A. (2010) Toplumsal Cinsiyet, İşgücü Piyasaları ve Refah Rejimleri: Türkiye’de Kadın İstihdamı, TÜBİTAK Projesi. İstanbul. https://spf.boun.edu.tr/sites/spf.boun.edu.tr/files/1439799128_aysebugra_kadi nistihdami_tubitak.pdf (8.5.2019)
  • Buğra, A. (2012) “The changing welfare regime of Turkey: Neoliberalism, cultural conservatism and social solidarity redefined”, Gender and Society In Turkey, (Ed.) Dedeoğlu S. ve Elveren A. Y., I.B. Tauris: New York.
  • Civan, O. E. (2018) “Sosyal Güvenlik Hukuku ve Toplumsal Cinsiyet”, Hukuk ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları. Ed. Gülriz Uygur, Nadire Özdemir, Seçkin, 507-559.
  • Dedeoğlu, S. (2013) “Veiled Europeanisation of welfare state in Turkey: Gender and social policy in the 2000s”, Women’s Studies International Forum, (41), 7-13.
  • Deutsches Jugendinstitut (2004), OECD Early Chilhood Policy Review 2002-2004: Background Report Germany. www.oecd.org (16.6.2019)
  • DİSK/GENEL-İŞ (2019, Mart). “Türkiye’de Kadın Emeği Raporu”. Emek Araştırmaları. http://cloudsdomain.com/uploads/dosya/19265.pdf (25.5.2020).
  • EC (2006) “Factsheet: A New Start To Support Work-Life Balance For Parents And Carers” https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1311&langId=en (5.6.2019)
  • EC (2013) “Recommendation: Investing in Children: Breaking the Cycle of Disadvantage”, No: 2013/112/EU
  • EC (2015) Strategic Engagement For Gender Equality 2016-2019, EU Publications, https://ec.europa.eu/antirafficking/sites/antitrafficking/files/strategic_engagem ent_for_gender_equality_en.pdf (5.8.2019)
  • EC (2018) “Report: Barcelona Objectives”, European Union, https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/bcn_objectivesreport2018_web_en.pdf (5.8.2019)
  • EC/Eurydice (2019a) “France: Early Childhood Education and Care”, Eurydice Report, 31.12. 2019. https://eacea.ec.europa.eu/nationalpolicies/eurydice/france/early-childhood-education-and- care_en, (5.6.2019)
  • EC/Eurydice (2019b) “Key Data on Early Childhood Education and Care in Europe – 2019 Edition”. Eurydice Report. Luxembourg: Publications Office of the European Union. https://eacea.ec.europa.eu/nationalpolicies/eurydice/sites/eurydice/files/kd_ecec_2019_report_en.pdf (27.5.2020)
  • Erdinç, B. (2017) “Kadın-Erkek Eşitliği ve Yerel Yönetimler”, TBBD, Kadın ve Hukuk Özel Sayı, 30, 125-150.
  • Erdoğan M. (2018) İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku, Üçüncü Baskıdan Tıpkı Basım, Ankara, Hukuk Yayınları.
  • Erdoğan M. (2019) Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda Temel Hak ve Özgürlüklerin Yorumu, Ankara, Lykeion Yayınları.
  • Erdoğan, Ç. (2018) “İş Hukuku ve Toplumsal Cinsiyet”, Hukuk ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları. Ed. Gülriz Uygur, Nadire Özdemir, Seçkin, 433-506.
  • Eurostat Statistics (2017) “Living Conditions In Europe- Childcare Arrangements” https://ec.europa.eu/eurostat/statisticsexplained/index.php/Living_conditions_in_Europe_-_childcare_arrangements (12.4.2019)
  • Gardiner, J. (2011) “Bakım Emeği”, Kadın Emeği Konferansı: Ücretli-Ücretsiz Emek Kıskacında Kadın, 63-79. www.sosyalistfeministkolektif.org (10.5.2019).
  • Georgii, H. (1996) “Rechtsanspruch auf einen Kindergartenplatz”, NJW, 686-691.
  • Gökçeoğlu B., Ş. (2017) “Koruma mı Dışlama mı? Çalışma Mevzuatımızda Kadını Koruyucu Kimi Düzenlemelerin Kadın İstihdamı ve AB Normları Açısından Değerlendirilmesi”, Çalışma ve Toplum, (54), 1263-1298.
  • Göze, A. (1976). Sosyal Devlet Sistemi. İstanbul. Fakülteler Matbaası.
  • Gözler, K. (2017) İnsan Hakları Hukuku. Bursa. Ekin Basım.
  • Gözler, K. (2018) Mahalli İdareler Hukuku. Bursa: Ekin Basım.
  • Güneş, C., Üçdoğruk Birecikli Ş. ve Yıldırım Z. (2017) “Çalışan Kadının Çocuk Bakım Tercihi: Havuzlamış Verilerle Kesikli Tercih Modellerinin Karşılaştırılması”, Sosyal Güvenlik Dergisi, (1), 123-144.
  • Gürgey, Ç. (2018) “Annelik ve Hukuk”, Hukuk ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları. Ed. Gülriz Uygur, Nadire Özdemir, Seçkin, 433-506.
  • İlkkaracan, İ. (1998) “Kentli Kadınlar ve İş Yaşamı”, Bilanço 98: 75 Yılda Kaıdnlar ve Erkekler, İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları, 285-302. Yeniden yayım: http://kadinininsanhaklari.org/wpcontent/uploads/2018/06/kentli_kadinlar_3_12.pdf 26.5.2020.
  • İlkkaracan, İ., Kim, K. Ve Kaya, T. (2015). The Impact of Public Investment in Social Care Services on Employment, Gender Equality and Povert: The Turkish Case. İstanbul. ITU WSC-SET. https://www.kaum.itu.edu.tr/en/wp-content/uploads/2015/09/rapor-son-eng..pdf (26.5.2020)
  • Karahanoğulları, O. (2004) Kamu Hizmeti. 2. Bası. Turhan Kitabevi, Ankara.
  • Karan, U. (2006) “Türkiye’de Sosyal Hakların Mahkemeler Önünde İleri Sürülebilirliği ve Yüksek Yargı Organlarının Sosyal Haklara Yaklaşımı”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Bilgi Üniversitesi SBE.
  • KEİG Platfomu (2016) “Yerel Yönetimlerin Çocuk Bakım Hizmetlerine Yönelik Bir Değerlendirme: İstanbul'da Belediye Kreşleri”, Araştırma Raporu, İstanbul.
  • Koray, M. (2011) “Avrupa Birliği ve Türkiye’de Cinsiyet Eşitliği Politikaları: Sol Feminist Bir Eleştiri”. Çalışma ve Toplum, (29), 13-54.
  • Kördeve, M. K. (2017) “Kadın Çalışanların Önündeki Engel: Cam Tavan Sendromu”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 124-142.
  • Kremer, M. (2007). How Welfare States Care : Culture, Gender and Parenting in Europe. Amsterdam: Amsterdam University Press.
  • Kumaş, H. (2017) “İşveren ve İşveren Vekillerine Göre Kreş/Gündüz Bakımı/Yurt Hizmeti ve İstihdam İlişkisi”, Çalışma ve Toplum, (2), 573-616.
  • MEB (2009-2010) “2.1 Okul öncesi eğitim kurumlarının kademelerine göre okul, öğrenci, öğretmen ve derslik sayısı”, Milli Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim 2009/2010, meb.gov.tr (6.7.2019)
  • MEB (2017-2018) “2.1 Okul öncesi eğitim kurumlarının okul türlerine göre okul, öğrenci, öğretmen ve derslik sayısı”, Milli Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim 2017/2018”, meb.gov.tr (6.7.2019)
  • MEB (2019) “2019-2023 MEB Stratejik Planı” T.C. MEB Strateji Geliştirme Başkanlığı, http://www.meb.gov.tr/stratejik_plan/ (8.9.2019)
  • Melhuish, E. (2016) “Provision of Quality Early Childcare Services”. European Commission Synthesis Report. http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1024&langId=en&newsId=2335&m oreDocuments=yes&tableName=news (8.9.2019)
  • Memiş, E. Öneş, U. ve Kızılırmak B. (2012) “Housewifisation of Woman: Contextualising Gendered Patterns of Paid and Unpaid Work”, Gender and Society In Turkey, (Ed.) Dedeoğlu S. ve Elveren A. Y., I.B. Tauris: New York, 87-102.
  • Metin, B. (2017) “İş ve Aile Yaşamının Uyumlaştırılmasına Yönelik Politikalar ve Kadın İstihdamı: İsveç, Almanya ve Birleşik Krallık Örnekleri”, TİSK Akademi, 12(23), 19-48.
  • OECD (2016) Starting Strong IV: Early Childhood Education and Care Data. Country Note: Germany. http://www.oecd.org/education/school/ECECDCNGermany.pdf (6.5.2019)
  • OECD (2017) Starting Strong 2017: Key OECD Indicators on Early Childhood Education and Care, OECD Publising, Paris, https://read.oecdilibrary.org/education/starting-strong-2017_9789264276116-en#page4 (6.5.2019)
  • OECD (2018) Family Database 2018, http://www.oecd.org/els/family/database.htm (6.5.2019)
  • OECD (2019) “PF3.1: Public spending on childcare and early education”, https://www.oecd.org/els/soc/PF3_1_Public_spending_on_childcare_and_earl y_education.pdf (6.5.2019)
  • OECD (2019a), “Employment: Time spent in paid and unpaid work, by sex”, https://stats.oecd.org/index.aspx?queryid=54741#
  • OECD (2020) Employment rate (indicator). https://data.oecd.org/emp/employmentrate.htm (29.5.2020)
  • Oğuz, F., Ünal, H., Göksal, K., Oğuz, S., Kargın Akkoç, G. (2017) “Evde Çocuk Bakımı Projesi Etki Analizi Raporu”, Evde Çocuk Bakım Hizmetleri Yoluyla Kayıtlı Kadın İstihdamının Desteklenmesi AB- SGK Ortak Projesi.
  • Onuncu Kalkınma Programı (2014-2018): “Ailenin ve Dinamik Nüfus Yapısının Korunması Programı Eylem Planı”, http://www.sbb.gov.tr/oncelikli-donusumprogramlari-eylem-planlari/ (16.5.2019)
  • Özgün, Y. (2011) “Açılış Konuşması”, Kadın Emeği Konferansı: Ücretli-Ücretsiz Emek Kıskacında Kadın, 11-16. www.sosyalistfeministkolektif.org (10.5.2019).
  • Salihpaşaoğlu Y., Değirmencioğlu B. (2020). “Unutulma Hakkının Bir “İnsan Hakkı”na Dönüşme Yolculuğu”, AHBVÜ HFD, 24(2), 366-388.
  • Sayın, A. (2008) Avrupa Birliği’nde Çalışma Yaşamında Kadın-Erkek Eşitliği, KEİG Yayınlar Dizisi.
  • Sosyal Politikalar Forumu (2009) “Türkiye'de Çocuk Bakım Hizmetlerinin Yaygınlaştırılmasına Yönelik Bir Öneri: Mahalle Kreşleri”. Boğazici U̧ ̈niversitesi Sosyal Politikalar Forumu Araştırma Raporu, İstanbul. https://spf.boun.edu.tr/sites/spf.boun.edu.tr/files/1439796403_mahalle_kresler i_-_arastirma_raporu.pdf (6.5.2019)
  • Soyseçkin, İ. S. (2014) Nature and Dynamics of Informal Paid Child Care In Turkey: Commodification Due to Insufficient Welfare Policies, Yayımlanmamış Doktora Tezi, ODTÜ SBE.
  • Soyseçkin, İ. S. (2015) “Türkiye’de Kadın İstihdamı ve Sosyal Refah Uygulamaları”, Mülkiye Dergisi, 39(3), 247. 245-270.
  • Sylvia, W. (2004) “The European Union and Gender Equality: Emergent Varieties of gender Rejime”, Social Politics, 11(1), 4-29.
  • Tanör, B. (1978) Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar, İstanbul, May Yayınları.
  • TÜİK (2016a) “İBBS 1. Düzey, Üç Büyük İl ve Cinsiyete Göre Hanedeki İşlerden Genellikle Sorumlu Olan Kişiler”, Aile Yapısı Araştırması www.tuik.gov.tr
  • TÜİK (2016b) “İBBS 1. Düzey ve Üç Büyük İle Göre Hanedeki Küçük Çocukların Gündüz Bakımı, Aile Yapısı Araştırması (2016) www.tuik.gov.tr
  • TÜİK (2020) “İşgücü İstatistikleri, Şubat 2020”, Haber Bülteni, http://tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33786 (27.5.2020)
  • Türkoğlu Üstün, K. (2017) “Kamu Hizmetine Girişte ve Yükselmede Kadınlara Pozitif Ayrımcılık Yapılması ve Avrupa’daki Örnekler”. TBBD. (Özel Sayı), 93-124.
  • TÜSİAD (2019) Çocuk Bakım ve Eğitim Kurumlarının Yaygınlaştırılması.
  • Wiesner R. (2015) SGB VIII, Kinder- und Jugendhilfe, 5. Auflage.
  • World Bank (2015) “Türkiye’de Çocuk Bakım Hizmetlerinde Arz ve Talep Durumu: Bir Karma Yöntem Çalışması”. Infographic. https://www.worldbank.org/tr/news/infographic/2015/09/13/supply-anddemand-child-care-services-turkey-a-mixed-methods-study 25.5.2020
  • Yücel Dericiler, Ö. (2010). “Refah Devletinin Krizi Kıskacında Ekonomik-Sosyal Haklar ve Devletin Yükümlülükleri”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, AÜSBE, Ankara. “2008’de 497 olan kamu kreş sayısı 2016’da 56’ya düştü!” (2018, Mayıs 17), Ekmek ve Gül. https://ekmekvegul.net/gundem/2008de-497-olan-kamu-kres-sayisi-2016da56ya-dustu (5 2 2019)
  • “Binali Yıldırım: İstanbul'da 955 yeni kreş açacağız” (2019, Şubat 27) TRT Haber. https://www.trthaber.com/haber/gundem/binali-yildirim-istanbulda-955-yenikres-acacagiz-406629.html (26.9.2018)
  • “Bir Kreş Nasıl Kamu Zararına Dönüşür?” (2018, 26 Ocak), KEİG Basın Açıklaması, http://www.keig.org/bir-kres-nasil-kamu-zararina-donusur/ (26.9.2018)
  • “Kreş bir ebeveyn ve çocuk hakkıdır! Her İş Yerine Kreş!” (2018, 5 Mayıs), KESK Basın Açıklaması https://kesk.org.tr/2018/05/08/kres-ebeveyn-ve-cocukhakkidir-her-is-yerine-kres/ (25.5.2020)
Çalışma ve Toplum-Cover
  • ISSN: 1305-2837
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2003
  • Yayıncı: DİSK Birleşik Metal-İş
Sayıdaki Diğer Makaleler

Karar İncelemesi: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Büyük Daire’nin İşçilerin Gizli Kamera ile İzlenmesine İlişkin 17 Ekim 2019 Tarihli Lopez Rıbalda ve Diğerleri Kararı’nın Değerlendirilmesi

Dilek DULAY YANGIN

nşaat Sektöründe İş Güvenliği Uzmanları Açısından Yüksekte Çalışma Uygulamalarının Değerlendirilmesi

Şefika ÇULHA, Namık HÜSEYİNLİ

Afganlı Göçmenlerin Göç Süreçleri ve İşçilik Deneyimleri: Uşak İli Örneği

Hasan GÜLER

Türkiye'de Bölgesel Ücret Farklılıklarına İlişkin Bir Durum Değerlendirmesi: İŞKUR Özel Sektör Açık İş İlanları Analizi

Göktan GÖRMEZÖZ, Hacer Simay KARAALP-ORHAN

İnşaat Sektöründe İş Güvenliği Uzmanları Açısından Yüksekte Çalışma Uygulamalarının Değerlendirilmesi

Namık HÜSEYİNLİ, Şefika ÇULHA

Endüstri İlişkilerinin Gelişmesinin Yaşam Kalitesine Etkisi: OECD Ülkeleri Üzerine Bir İnceleme

Hüseyin SEVGİ, OĞUZ BAŞOL

Teknolojinin Etkisiyle Dönüşen İş İlişkisinde Giriş Kontrol Sistemleri, Yer Belirleme Sistemleri ve Sosyal Medya Vasıtasıyla İzleme

Selen UNCULAR

İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonelleri için Bir Yetkinlik Alanı Olarak İşyerinde Yönerge Talimat Yazımı

Ahmet Can BİLGİN, Alp ERGÖR

Türkiye’de Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Güncel Lisansüstü Programlarına Yönelik Nitel Bir İnceleme: 2008-2019 Yılları Arasindaki Doktora Tezlerinin Analizi

Ufuk BİNGÖL

Tarım veya Orman İşlerinde Hizmet Akdiyle Süreksiz Olarak Çalışanların Sigortalılığı

Taliye AKBIYIK