MUHASEBECİLERİN VE MÜKELLEFLERİN IESBA’NIN ETİK İLKELERİ TEMELİNDE MUHASEBECİLERİN MESLEKİ DAVRANIŞLARINA BAKIŞI: ESKİŞEHİR İLİNDE BİR ARAŞTIRMA

Muhasebe toplumun kendisinden etik değerlere yüksek düzeyde bağlılık beklediği bir meslektir. Muhasebe meslek etiği, mesleki faaliyetlerin gerektiği şekilde yürütülebilmesi için meslek mensuplarının davranışlarına yasalar, toplumsal değerler ve geleneklerden kaynaklanan sınırlar getirir. Muhasebe mesleğinin küresel çaptaki meslek kuruluşu olan Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC), muhasebecilerin gözetmesi gereken etik ilkeleri kapsamlı bir şekilde aldığı Muhasebe Meslek Mensupları için Etik Kurallar El Kitabı’nı yayımlamıştır. IFAC’ın yaptığı çalışmalar birçok ülkede olduğu gibi ülkemizde de yasal düzenlemelere yön vermiştir. Araştırmada muhasebecilerin mesleki davranışlarında etik ilkeleri hangi seviyede göz önüne alıp almadığı Eskişehir ilinde faaliyet gösteren hem meslek mensupları hem de işletme sahiplerinden/yöneticilerinden oluşan bir örneklem üzerinde test edilmiştir. Muhasebeciler ve mükellefler arasındaki görüş farklılıkları Tek Yönlü Çoklu Varyans Analizi (MANOVA) ile ortaya çıkarılmıştır. Muhasebecilerden elde edilen veriler cinsiyet, mesleki tecrübe ve sahip olunan mükellef sayıları açısından, mükelleflerden elde edilen veriler ise işletmelerinin faaliyet süresi ve muhasebe hizmetleri için ödenen ücret açısından ayrıntılı olarak analiz edilmiştir. Muhasebecilerin görüşlerinin cinsiyetlerine göre farklılaşmadığı ancak mesleki tecrübe ve sahip olunan mükellef sayısına bağlı olarak farklılaştığı saptanmıştır. Diğer taraftan mükelleflerin görüşlerinin işletmelerinin faaliyet süresine göre farklılaştığı ancak muhasebe hizmetleri için ödedikleri ücrete göre farklılaşmadığı saptanmıştır. Ayrıca muhasebecilerin ve mükelleflerin genel olarak meslek etiğine ilişkin görüşleri hakkında analizler yapılmıştır.

THE OPINION OF ACCOUNTANTS AND TAXPAYERS ON ACCOUNTANTS PROFESSIONAL BEHAVIOURS BASED ON IESBA’S ETHICAL PRINCIPLES: A RESEARCH ON ESKİŞEHİR

Accounting is a profession in which the community expects a high degree of commitment to ethical values. Accounting profession ethics brings limits on behaviours of professional members due to laws, societal values and traditions in order for professional activities to be carried out as required. IFAC, the accounting profession of the global profession, has published a Code of Ethics for Accounting Professionals Handbook, which has been comprehensively taken into account by the ethical principles that must be observed by accountants. IFAC's work has led many countries as well as legal arrangements in our country. Our study has been tested on the sample consisting of professional members and business owners / managers operating in Eskişehir province where the accountants' ethical principles are taken into consideration in their occupational behaviour. The data obtained from the accountants are analysed in terms of gender, professional experience and the number of taxpayers held and the data obtained from taxpayers are analysed in detail in terms of the operating period of the enterprises and the fee paid for accounting services.The opinions of accountants are not differentiated by gender but they are different depending on professional experience and number of taxpayers possessed.On the other hand, it was determined that the opinions of taxpayers differ according to duration of operations of taxpayers, but they do not differ according to units they paid for accounting services. In addition, analyses were made about the views of accountants and taxpayers on their professional ethics in general.

PDF

___

Avram, M. ve Ţogoe, G. D. (2012),“Professional Accountants’ Ethics in the Context of Corporate Governance”, Annals of University of Craiova-Economic Sciences Series, 2 (40), 245-250
Aymankuy, Y. ve Sarıoğlan M. (2005),“Muhasebe Meslek Mensuplarının Meslek Etiğine Yaklaşımları ve Balıkesir İl Merkezinde Bir Uygulama”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:8, Sayı:14, 23-45
Ayboğa, H. (2001),“Ülkemizde Muhasebe Mesleği ve Meslek Etiği-Ahlakı, Ege Akademik Bakış Dergisi”, Cilt:1, Sayı:2, 28-44
Aydın, İnayet P. (2001), Yönetsel, Mesleki ve Örgütsel Etik, Ankara: Pegem Yayıncılık.
Azaltun, M. ve Kaya, E. (2006),“Muhasebe Mesleğinde Meslek Etiğinin Yeri ve Önemi: Anadolu Üniversitesi’nde Yapılan Bir Araştırma”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Cilt:8, Sayı:1, 101-119
Bilen, Abdulkadir (2008),“Doğu Anadolu Bölgesindeki Meslek Mensuplarının Profilleri, Etik Kurallara Bakışları ve Meslek Sorunları Üzerine Bir Araştırma”, İSMMMO Mali Çözüm Dergisi, Sayı:85, 27-42
Civelek, M. ve Durukan, B. (1997), III. Muhasebe Denetimi Sempozyumu Bildiri Kitabı (30 Nisan- 4 Mayıs 1997, Alanya), İstanbul: İSMMMO Yayınları, No:20.
Daştan, A. (2009),“Etik Eğitiminin Muhasebe Eğitimindeki Yeri ve Önemi: Türkiye Değerlendirmesi”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt:26, Sayı:1, 281-311
Dinah, P. ve Christy, C. (2012),“Accounting Ethics Principles to Work”, International Journal of Advances in Management and Economics, 1 (5), 175-182
Ergün, H. ve Gül, K. (2005)“Muhasebe Meslek Etiği Kuralları ve Bu Kuralların Meslek Mensuplarınca Algılanışı”, MUFAD Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı:25, 143-154
Fatt, James (1995),“Ethics and theAccountant”, Journal of Business Ethics, Sayı:14, 997-1004
Gözener, E. (2008),“Etik ve İşletme Etiği Üzerine”, Eğitişim Dergisi E-Eğitim Bilim ve Sanat Dergisi, Sayı:19, 1307-1785
Gül, K. ve Ergün, H. (2004),“Muhasebe Mesleğinde Etik”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Sayı:11, 53-78
Güney, S. ve Çınar, O. (2012),“Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin (SMMM) Etik Algısı: Erzurum Örneği”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt:26, Sayı:8, 91-106
Hacıhasanoğlu, T. (2013),“Sakarya İlinde Faaliyet Gösteren Bağımsız Muhasebecilerin Meslek Etiği Algılama Düzeylerine İlişkin Bir Araştırma”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:14, Sayı:1, 357-372
International Federation Of Accountants (IFAC) (2013). Handbook of the Code of Ethicsfor Professional Accountants. New York, NY: IFAC.
İşgüden, B. ve Çabuk, A. (2006),“Meslek Etiği ve Meslek Etiğinin İş Yaşamı Üzerine Etkileri”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:16, 59-86
Josephson, Michael (1995), Teaching Ethical Decision Making and Principled Reasoning, Business Ethics Readings and Cases in Corporate Morality, Ed. Michael Hoffman ve Robert Fraderick, 3.baskı, New York: McGrawHill.
Kalaycı, Ş. (2008), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayıncılık.
Kırel, Ç. (2000), Örgütlerde Etik Davranışlar, Yönetimi ve Bir Uygulama Çalışması, No:1211, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayın No:168, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Kidder, R. M. (1995),“Universal humanvalues: Finding an Ethical Common Ground”, PM. Public Management, 77(6), 4-9.
Kuçuardi, İ. (1999), İnsan ve Değerleri, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
Likert, R. (1932)“A Technique for the Measurement of Attitudes”, Archives of Psychology.
Onyebuchi, Vincent (2011),“Ethics in Accounting”, International Journal of Business and Social Science, 2(10), 275-277.
Otlu, Fikret (1999),“Muhasebe Mesleğinde Meslek Ahlakının Yeri ve Önemi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı:4, 125-142
Pallant, Julie (2016), SPSS Survival Manuel: SPSS ile Adım Adım Veri Analizi, Ankara: Anı Yayıncılık.
Reese, W. L. (1990), Dictionary of Philosopy and Religion: Easternand Western Though, New Jersey: Humanities Press.
Sadowski, S. T. ve Thomas, J. R. (2012),“Toward a Convergence of Global EthicsStandarts: A Model Fromthe Professional Field of Accountancy”, International Journal of Business and Social Science, Vol:3, No:9, 14-21.
Sakarya, Ş. ve Kara, S. (2010), “Türkiye’de Muhasebe Meslek Etiğine Yönelik Düzenlemeler ve Meslek Mensupları Tarafından Algılanması Üzerine Bir Alan Araştırması”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Sayı:18, 57-72
Selimoğlu, S. K. (1997),“Muhasebe Meslek Ahlakı (Etik) Yaklaşımı”, III. Muhasebe Denetimi Sempozyumu Bildiri Kitabı (30 Nisan- 4 Mayıs 1997, Alanya), İstanbul: İSMMMO Yayınları, No:20, 144-157
Tabachnick, B.G. ve Fidell, L.S. (2013), Using Multivariate Statistics. Boston: Pearson.
Thorndike, R. M., Cunningham, G. K., Thorndike, R. K., ve Hagen, E. P. (1991),Measurement and Evaluation in Psychology and Education (5th ed.). New York: Macmillan.
Velasquez, Manuel G. (2002), Business Ethics: Consepts and Cases, New Jersey: Prentice Hall (Fifth Edition).
Yazıcı, S. (2009), Felsefeye Giriş, Ankara: Öncü Kitap.
Yıldız, G. (2010),“Muhasebe Mesleğinde Meslek Etiği ve Kayseri İl Merkezinde Bir Uygulama”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı:36, 155-178
https://www.ifac.org/sites/default/files/uploads/IESBA/IESBA-Fact-Sheet.pdf (20.05.2018).
www.ethicsboard.org/restructed-code-easier-navigate-use-enforce (30.06.2018).
http://www.esmmmo.org/storage/file/3f5017bb002a4fffa2eb897b989814e5.pdf (12.04.2018).