İBN TEYMİYYE'NİN İBN ARABÎ ELEŞTİRİSİ

Öz İslâm düşünce tarihinde fikirleri, düşünceleri, yaşam tarzı ve duruşuyla Müslüman halklar üzerinde büyük tesir eden âlimlerden biri Selefî düşünüşün VIII. asırdaki temsilcisi İbn Teymiyye’dir. İbn Teymiyye, Selefî düşünüşün tabiî bir sonucu olarak tarihsel süreçte oluşan birbirlerinden oldukça farklı İslâm anlayışlarını Kitap ve Sünnet’in ışığında yeniden değerlendirmeye tâbi tutmuş, bu yolla öze dönüşü hedeflemiştir. Aynı saikle Hıristiyanlığı eleştiriye tabi tutan İbn Teymiyye, İslâm mezheplerinden Şia’ya reddiyeler yazmış, felsefeci ve kelâmcılara da eleştiriler yöneltmiştir. Ancak onun en sert eleştiriye tâbi tuttuğu kesim sûfiler olmuştur. Nitekim kendinden yaklaşık bir asır önce yaşamış olan ve sufî düşüncenin zirvesi kabul edilen Muhyiddîn İbn Arabî de onun sert eleştirilerinden nasibini almıştır. İbn Teymiyye, başta vahdet-i vücûd olmak üzere onun hemen bütün görüşlerini şiddetli bir eleştiriye tâbi tutmuştur. Bu makalede önce iki zirve âlim İbn Teymiyye ve İbn Arabî’nin kısa hayat öyküsünden söz edilecek, daha sonra başta vahdet-i vücûd olmak üzere İbn Arabî’nin görüşleri kısaca aktarılacak ve ardından İbn Teymiyye’nin bu düşüncelere yönelttiği eleştiriler ele alınıp incelenecek, en sonunda da nasslar ve İslâm âlimlerinin görüşleri doğrultusunda bu iki büyük düşünürden hangisinin görüşlerinde isabet ettiği belirlenmeye çalışılacaktır.

___

İBN TEYMİYYE, Takiyyuddîn Ahmed, Mecmûu Fetavâ, Riyad, 1381.

İBN TEYMİYYE, Takiyyuddîn Ahmed, Mecmûatü’r-Resâili’l-Kübrâ, Kahire, 1966.

İBN TEYMİYYE, Takiyyuddîn Ahmed, Der’u Teârudi’l-Akli ve’n-Nakl, Nşr. M. Reşâd Sâlim, Riyad, 1399/1979.

İBN TEYMİYYE, Takiyyuddîn Ahmed, el-Furkan Beyne Evliyai’r-Rahmân ve Evliyâi’ş-Şeytân, Beyrut, 2003.

İBN TEYMİYYE, Takiyyuddîn Ahmed, el-Buğyetu’l-Murtad, Byy., 1988.

İBN TEYMİYYE, Takiyyuddîn Ahmed, Risâletun fî Hakîkati Mezhebi’l-İttihâdiyyîn (Mecmûatu’r-Resâil içinde), Kahire, Ts.

İBN TEYMİYYE, Takiyyuddîn Ahmed, İbn Teymiye Külliyatı, Çev. Yusuf Işıcık vdğ., İstanbul, 1987.

İBN ARABÎ, Muhyiddîn, el-Futuhatu’l-Mekkiyye, Beyrut, Trs.

İBN ARABÎ, Muhyiddîn, el-Futuhatu’l-Mekkiyye, (Nşr. Osman İsmail Yahya), Kahire, 1983.

İBN ARABÎ, Muhyiddîn, Fusûsu’l-Hikem, Nşr. Ebu’l-A’lâ Afîfi, İskenderiye, 1365/1946.

İBN ARABÎ, Muhyiddîn, Fusûsul-Hikem, Çev. M. Nuri Gençosman, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1990.

İBN ARABÎ, Muhyiddîn, Fusûsu’l-Hikem, Çev. Ekrem Demirli, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2013.

KARA, Mustafa, İbn Teymiyye’ye Göre İbn Arabî, İstanbul, 2017.

KUBAT, Mehmet, “İbn Arabî’nin Vahdet-i Vücûd Nazariyyesi’ne İbn Teymiyye’nin Yönelttiği Eleştiriler”, İnönü Üniversitesi Yayınları, ss. 497-519, Malatya, 2018.