CUMHURİYETİN ERKEN DÖNEMİNDE VERGİ UYGULAMALARI

Kamu hizmetlerinin en önemli finansman kaynağını vergiler oluşturmaktadır. Vatandaşlarla devlet arasında vergi aracılığıyla bir bağ oluşmaktadır. Dolayısıyla ülkelerin ilk kuruluş dönemlerinde üzerinde en fazla durdukları konulardan biri de vergilerdir. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanından sonra da en fazla düzenleme yapılan ve kanun çıkarılan hususlar arasında vergiler bulunmaktadır. Cumhuriyet’in erken dönemlerinde vergilere genelde ekstrafiskal amaçlarla başvurulmuştur. Bunun yanında bazı vergiler uygulamaya geçirilmiş bazıları sadece teklif aşamasında kalarak yürürlüğe konulamamış, bazılar ise ekonomik ve sosyal gerekçelerle yürürlükten kaldırılmışlardır. Yol vergisi, Hayvan vergisi, İktisadi Buhran vergisi gibi kimi vergiler uygulamaya konulurken, ekstrafiskal amaçlarla başvurulan Bekarlık vergisi sadece teklif aşamasında kalarak yürürlüğe konulamayan vergiler arasında sayılabilir. Ayrıca ekonomik ve sosyal gerekçelerle kaldırılan vergiler arasında en önemlisi de Aşar vergisi olarak sayılabilmektedir. Bu çalışmada Cumhuriyet’in ilanından sonra ilk dönemlerde uygulanan vergiler ve vergi düzenlemeleri incelenmiştir. Vergi düzenlemelerinin geçirmiş olduğu evreler, farklı düzenlemelerin nasıl ele alındığı ve uygulama sonuçları ele alınmıştır. Çalışmada daha çok vergi ile ilgili hukuki düzenlemelerden istifade edilmiştir. Çalışma ile literatüre katkı sunulması amaçlanmaktadır.

TAX APPLICATIONS IN THE EARLY PERIOD OF REPUBLIC

The most important source of income for public services is taxes. Connection has established beetween citizen and state by taxes. One of the most important issues during the establishment of states is tax. After the proclamation of the Republic of Turkey made the most regulations and laws enacted tax matters between convenience. In the early period of Republic taxes were also used for both financial and non-financial purposes, ie for the realization of economic and social purposes. In addition, some taxes have been implemented, some have not been enforced only by being in the bidding phase, while others have been repealed for economic and social reasons.While some taxes such as Road Tax, Animal Tax and Economic Depression Tax are implemented, celibacy tax applied for extrafiscal purposes can be counted among the taxes that cannot be enforced by remaining only in the bidding stage. In addition, the most important among the taxes removed on economic and social grounds can be counted as Ashar Tax. In this study, the taxes and tax regulations applied in the first periods after the proclamation of the Republic were examined. The phases of tax regulations, how different regulations are dealt with and the results of implementation are discussed. In this study, legal regulations related to tax were mostly benefited. With the study, it is aimed to contribute to the literature.

PDF

___

ABDULA, Mohamad Sami (2016), “Ortadoğu Uygarlıklarında Vergi”, Ali Rıza Gökbunar ve Alparslan Uğur (Ed.), Sümerlerden Türkiye Cumhuriyet’ine Maliye Tarihi içinde (1-16), İstanbul: Beta Yayınları.

AKDOĞAN, Abdurrahman (2009), Kamu Maliyesi, 13. Baskı, Ankara: Gazi Yayınları.

ASKER, Ahmet ve YILDIZ, Emrah (2014), “Aşar Vergisinin Son Yıllarında Niğde ve Civarındaki Suistimaller Üzerine Bazı Gözlemler”, Turkish Studies, Cilt.9 Sayı.7, s.177-192.

BARZEL, Yoram ve KISER, Edgar (2002), “Taxation and Voting Rights In Medieval England and France”, Rathionality and Society, Cilt. 14, Sayı.4, ss.473-507.

COŞAR, Nevin (1996), “Aşar Vergisinin Kaldırılmasının Kısa ve Uzun Dönemli Etkileri”, Toplumsal Tarih Dergisi, cilt:6, sayı:36, ss.7-14.

DURA, Cihan (1981) “Atatürk Döneminde Olağanüstü Vergiler”, Maliye Dergisi, Atatürk Özel Sayısı, ss.259-288.

GİRAY, Filiz (2013). Maliye Tarihi, Güncellenmiş 6. Baskı, Bursa: Ekin Kitabevi.

GÖNÜLLÜ, Ali Rıza, (2015), “Milli Mücadele Ve Cumhuriyet Döneminde Hayvanlar Vergisi (1920-1962)”, SÜTAD, Sayı.38, ss.69-102.

JEZE, Gaston (1956). Maliye İlmi ve Fransız Mali Mevzuatı Hakkında Başlangıç Dersleri, Mehmet Ertuğruloğlu (Çev.), Ankara: Yeni Matbaa.

KİTAB-I MUKADDES, Tevrat, Levililer Bölümü, 27/30-32. Ayet.

LAUM, Bernhard (1952), Handbuch der Finanzwirtschaft, Almanya: Tübingen, 1952, s.215. Aktaran: TURHAN, Salih (1998), Vergi Teorisi ve Politikası, İstanbul: Filiz Kitabevi.

NADAROĞLU, Halil (2000), Kamu Maliyesi Teorisi, İstanbul: Beta. OKÇUOĞLU, Gülsevin ve ÖNDER, İzettin, “Aşarın Kaldırılması”, İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt 45, Sayı, 1-4, 1987, ss. 261-276.

ÖNDER, İzzettin (1988), Cumhuriyet Döneminde Tarım Kesimine Uygulanan Vergi Politikası, Türkiye’de Tarımsal Yapılar (1923-2000), Derleyenler; Şevket Pamuk, Zafer Toprak, Türk Sosyal Bilimler Derneği Yurt Yayınları 18, Ankara.

ÖZDEMİR, Nuray (2013), “Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Yol Vergisi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt. 32, Sayı.53, ss.213-247.

ÖZER, Sevilay (2013), “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Bekarlık Vergisine İlişkin Tartışmalar”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, Cilt.6, Sayı.12, ss.173-191.

PALAMUT, Mehmet (1987), “Aşar ve Düşündürdükleri”, İktisat Fakültesi Mecmuası, C. 43 Prof. Dr. S. F. Ülgener'e Armağan İstanbul, ss. 69-78.

PANCHOLY, Kesari (1925), A Brief Introduction to Public Finance, Hindistan: Rewa.

PELİN, İbrahim Fazıl (1937), Finans İlmi ve Finansal Kanunlar, İstanbul: Bozkurt Basımevi.

RESMİ GAZETE, Ağnam Resmi Kanunu, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanu ntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100001.pdf, (Erişim Tarihi: 18.10.2019)

RICARDO, David (2013), Siyasal İktisadın ve Vergilendirmenin Temel İlkeleri, 2. Basım, Barış Zeren, (Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

ROSS, Charles D. Ross ve PUGH, T.B. (1953), “The English Baronage and the Income Tax of 1436”, Historical Research, Cilt. 26, Sayı. 73.

SALAINE, Bernard (2003), The Economics of Taxation, Londra: The MIT Press.

SARAÇOĞLU, Fatih (2009). “1930-1939 Döneminde Vergi Politikası”, Maliye Dergisi, Sayı 157, ss. 131-149.

SCHULZE, Winfried (1995), “The Emergence and Consolidation of the Tax State. I. The Sixteenth Century” Bonney Richard (Ed.), Economic Systems and State Finance içinde (ss. 261-279), New York: Oxford Clarendon Press, , s.269.

SCMÖLDERS, Günter (1976), Genel Vergi Teorisi, Salih Turhan (Çev.), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 2149.

SELIGMAN, Edwin (1913), Essays on Taxation, 8. Baskı, Londra: Mc Millan.

SEMİZ, Yaşar (2010), 1923-1950 Döneminde Türkiye’de Nüfusu Artırma Gayretleri ve Mecburi Evlendirme Kanunu (Bekarlık Vergisi), Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı.27, s.423-469.

SMITH, Adam (2012), Milletlerin Zenginliği, Haldun Derin (Çev.), 6. Baskı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

ŞENTÜRK, Berrin (2017), Türkiye’de Canlı Hayvanlardan Alınan Vergi Uygulamalarının Sosyoekonomik Analizi, Ankara Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi, Sayı. 64, ss.25-30.

TÜRK, İsmail (1981), “Cumhuriyet Döneminde Vergi Sistemimizin Gelişmesi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi Atatürk Özel Sayısı, Cilt. 36, Sayı 1-4, s.336.

VARCAN, Nezih (1987), Türkiye’de Vergi Politikalarının Oluşumu (Cumhuriyet Dönemi), Anadolu Üniversitesi İİBF Yayınları No: 43, Eskişehir.

WEBBER, Carolyn ve WILDAVSKY (1986), Aaron. A History of Taxation and Expenditure in the Western World, İngiltere: Simon and Schuster.