Kıraatin Cehrî Okunduğu Namazlarda “Âmîn” Lafzının Söylenmesi: Rivayet Merkezli Bir İnceleme

Âmîn lafzı, yapılan duanın kabul edilmesinin Allah’tan istenmesi anlamına gelen bir dua cümlesidir. Günlük kullanımda daha ziyade dilek bildiren cümlelerden sonra söylenen âmîn lafzı, sadece İslam’da değil, diğer kutsal dinlerde de bulunan bir temenni ifadesidir. Dindar insanlar tarafından çok sık kullanılan bu lafız, Müslümanlar tarafından özellikle Fâtihâ Suresi’nden sonra söylenmektedir. Aynı şekilde namazlarda da Fâtihâ’dan sonra söylenmesi Hz. Peygamber tarafından tavsiye edilmiştir. Bu uygulamanın temelinde konuya dair rivayetler yer almaktadır. Söz konusu rivayetlerden hareketle farz, nâfile tüm namazlarda, Fâtihâ’dan sonra âmîn demenin sünnet olduğu konusunda mezhepler ittifak halindedir. Bununla birlikte cemaat halinde kılınan namazlarda âmîn lafzının imam veya cemaat tarafından söylenip söylenmeyeceği meselesi bir ihtilaflı alanı, açıktan mı yoksa gizli mi söyleneceği de konuya dair ikinci ihtilaf noktasını oluşturur. İlk ihtilaf konusu, Mâlikî fakihlerle diğerleri arasındadır. Mâlikîlere göre cemaat halinde ve açıktan kılınan namazlarda âmîn lafzını imam değil sadece cemaat söyler. Diğer mezhep âlimlerine göre sünnet olan, imamla birlikte cemaatin de söylemesidir. İkinci ihtilaflı alan, bu tür namazlarda imamın ve cemaatin âmîn lafzını açıktan mı yoksa gizli mi söyleyecekleri meselesidir. Hanefîlere göre âmîn lafzını hem imam hem de cemaatin, Mâlikîlere göre ise sadece cemaatin gizli olarak söylemeleri sünnete uygun olan uygulamadır. Şâfiî ve Hanbelîler ise âmîn lafzının imam ve cemaat tarafından açıktan söylenmesinin sünnet olduğunu savunurlar. Uygulamadaki bu farklılık namazın sıhhatine zarar verecek bir durum değildir. Ancak mezheplere göre farklılık arz eden bu uygulamanın nereden kaynaklandığı merak konusu olmakta ve konuya dair birtakım soru işaretleri oluşmaktadır. Mezhepler arasında meseleyi ihtilaflı hale getiren temel sebep, bu görüş sahiplerinin tamamını destekleyen rivayetlerin kaynaklarda yer almasıdır. Çalışmada söz konusu rivayetler sübut ve delalet açısından incelenmekte, özellikle de Hanefî fakihlerin hadisle istidlâl meselesine dair birtakım tespitler yapılmaya çalışılmaktadır.

The Pronunciation of “Amen” in the Prayers which are Recited Openly: An Analysis Centered Narration

The word amen, which is said after sentences expressing prayer and desire, is a sentence that is pronounced in similar ways which exists not only in the Islamic Religion but also in other sacred religions. It is seen religiously beautiful (mustahab) that the word of the amen, which is repeated frequently by Muslims in their daily lives, is said after the Surat al-Fatiha in prayers. This practice, is based on narrations from the Prophet.

___

  • ABDÜRREZZÂK, Ebû Bekr b. Hemmâm es-San’ânî. Musannef. Thk. Habîburrahmân A’zamî. 2. Bs, 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1403.
  • ALİ EL-KÂRÎ, Ebu’l-Hasen Nûreddîn. Mirkâtü’l-mefâtîh şerhu Mişkâti’l-mesâbîh. 1. Bs, 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1422.
  • AYNÎ, Bedrüddîn Ebû Muhammed Mahmûd. el-Binâye Şerhu’l-Hidâye. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
  • AYNÎ, Bedrüddîn Ebû Muhammed Mahmûd. Şerhu Süneni Ebî Dâvûd. Thk. Hâlid b. İbrahim el-Mısrî. 1. Bs, 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1999.
  • AYNÎ, Bedrüddîn Ebû Muhammed Mahmûd. Umdetü’l-kârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. 12 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabaî, t.y.
  • AZİMÂBÂDÎ, Muhammed Eşref b. Emîr. Avnü’l-ma’bûd Şerhu Süneni Ebî Davud. 2. Bs, 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
  • BUHÂRÎ, Muhammed b. İsmail. et-Târîhu’l-kebîr. 8 Cilt. Haydarâbâd: Dâru’l-Meârifi’l-Osmâniyye, t.y.
  • DÂREKUTNİ, Ebü’l-Hasan Ali b Ömer b Ahmed. ed-Duafâ ve’l-metrûkîn. 3 Cilt. Medine: Mecelletü’l-Câmiatü’l-İslâmiyye, 1404.
  • DÂREKUTNİ, Ebü’l-Hasan Ali b Ömer b Ahmed. Sünen. Thk. Şuayb Arnaut, Hasan Abdülmün’im Şelebi. 1. Bs, 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 2004.
  • HALİL B. İSHÂK, Ziyâüddîn b. Musa. et-Tavdîh fî şerhi Muhtasari İbn Hâcib. Thk. Ahmed b. Abdülkerim Necib. 8 Cilt. Merkezü Necîbeviyye, 2008.
  • HATÎB EL-BAĞDÂDÎ, Ebû Bekir Ahmed b. Ali. Târîhu Bağdat. 1. Bs, 24 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417.
  • HEYSEMÎ, Ebu’l-Hasen Nûreddîn Ali. Mecmau’z-zevâid ve menbau’l-fevâid. Thk. Hisâmüddîn el-Kudsî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1994.
  • İBN ABDİLBER, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdillah en-Nemerî. el-İstizkâr. Thk. Ali Muhammed Muavvız Sâlim Muhammed Atâ. 1. Bs, 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
  • İBN ADÎ, Ebû Ahmed el-Cürcânî. el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl. Thk. Ali Muavvız Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 1. Bs. Beyrut: el-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
  • İBN ASÂKÎR, Ebu'l-Kâsım Ali b. el-Hasen. Târîhu Dımaşk. Thk. Amr b. Garâme el-Amrî. 80 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1995.
  • İBN EBÎ HÂTİM, Ebû Muhammed Abdurrahman b Muhammed b İdris. el-Cerh ve’t-taʹdîl. 1. Bs, 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabaî, 1952.
  • İBN EBÎ HÂTİM, Ebû Muhammed Abdurrahman b Muhammed b İdris. el-İlel. Thk. Hâlid b. Abdurrahman Saʹd b. Abdullah. 1. Bs, 7 Cilt. Matâbiu’l-Hamîdî, 2006.
  • İBN EBÎ ŞEYBE, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed. Musannef. Thk. Yûsuf Kemâl el-Hût. 1. Bs, 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
  • İBN FÂRİS, Ebu’l-Hüseyn Ahmed er-Râzî. Mu’cemü mekâyîsi’l-lüga. Thk. Abdüsselâm Muhammed Harun. 6 Cilt. Dâru’l-Fikr, 1979.
  • İBN HACER, Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. en-Nüket alâ Kitâbi İbni’s-Salâh. Thk. Râbî b. Hâdî. 2 Cilt. Medine: İmâdetü’l-Bahsi’l-İlmî, 1984.
  • İBN HACER, Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. Tehzîbü’t-Tehzîb. 12 Cilt. Haydarâbâd: Dâiratü’l-Meârifi’n-Nizâmiyye, 1326.
  • İBN HİBBÂN, Muhammed b. Ahmed el-Büstî. es-Sikât. 9 Cilt. Haydarâbâd: Dâiretü’l-Meârifi’l-Osmâniyye, 1973.
  • İBN HİBBÂN, Muhammed b. Ahmed el-Büstî. Sahîh. Thk. Şuayb el-Arnavût. 2. Bs, 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1993.
  • İBN KUDÂME, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn el-Makdisî. el-Muğnî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kâhire, 1968.
  • İBN KUTEYBE, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. Garîbü’l-Kur’an. Thk. Ahmed Sakr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1398.
  • İBN MANZÛR, Muhammed b. Mükerrem b. Ali. Lisânü’l-Arab. 3. Bs, 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
  • İBN NÜCEYM, Zeynüddîn b. İbrahim. el-Bahru’r-râik Şerhu Kenzi’d-dekâik. 8 Cilt. Dâru’l-Kütübi’l-İslâmî, t.y.
  • İBN RECEB EL-HANBELÎ, Zeynüddîn Ebu’l-Ferec. Şerhu İleli Tirmizî. Thk. Nuruddîn Itr. 3. Bs, 2 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2016.
  • İBN RÜŞD, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesıt. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2004.
  • İBN SAʹD, Ebû Abdillah Muhammed. et-Tabakâtü’l-kübrâ. Thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 1. Bs, 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
  • İBNÜ’L-ARABÎ, Kâdî Muhammed b. Abdillah. Ahkâmü’l-Kur’an. Thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 2. Bs, 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
  • İBNÜ’L-CEVZÎ, Ebu’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman. ed-Duafâ ve’l-metrûkîn. Thk. Abdullah el-Kâdî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1406.
  • İBNÜ’L-ESÎR, Mecdüddîn el-Mübârek b. Muhammed. en-Nihâye fî garîbi’l-hadîsi ve’l-eser. Thk. Mahmûd Muhammed et-Tannâhî Tâhir Ahmed ez-Zâvî. 5 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-İlmiyye, 1979.
  • İBNÜ’L-HÜMÂM, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdülvâhid es-Sivâsî. Fethu’l-kadîr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.
  • İBNÜ’L-KATTÂN, Ali b. Muhammed b. Abdülmelik. Beyânü’l-vehm ve’l-îhâm fî kitâbi’l-ahkâm. Thk. Hüseyn Âyet Saîd. 6 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 1997.
  • İBNÜ’T-TÜRKMÂNÎ, Ebu’l-Hasen Alâüddîn Ali b. Osman. el-Cevheru’n-nakî (Beyhakî’nin es-Sünenü’l-Kübrâ’sı ile birlikte). 1. Bs, 10 Cilt. Haydarâbâd: Dâiratü’l-Meârifi’l-Osmâniyye, 1346.
  • İSHÂK B. RÂHÛYE, Ebû Yakûb el-Mervezî. Müsned. Thk. Abdüfgafûr b. Abdülhak. 1. Bs, 5 Cilt. Medine: Mektebetü’l-Îmân, 1991.
  • KÂSÂNÎ, Ebû Bekir Alâüddîn b. Mesud. Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
  • KOMİSYON. el-Mevsûatü’l-Fıkhiyye el-Kuveytiyye. 45 Cilt. Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâf, 1427.
  • KUDÛRÎ, Ebu’l-Hüseyin Ahmed b. Muhammed. et-Tecrîd. Thk. Muhammed Ahmed Sirâc, Ali Cuma Muhammed. 12 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2004.
  • MÂVERDÎ, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-Hâvi’l-kebîr. Thk. Ali Muhammed Muavvız. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
  • MİZZÎ, Yûsuf b. Abdurrahmân. Tehzîbü’l-kemâl fî esmâi’r-ricâl. Thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 1. Bs, 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1980.
  • MÜBÂREKFÛRÎ, Ebu’l-Alâ Muhammed Abdurrahman. Tuhfetü’l-ahvezî bi Şerhi Câmii’t-Tirmizî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y.
  • MÜSLİM, Ebu’l-Hasen İbnü’l-Haccâc en-Neysâbûrî. el-Künâ ve’l-esmâ. Thk. Abdurrahîm Muhammed Ahmed. 1. Bs, 2 Cilt. Medine: İmâdetü’l-Bahsi’l-İlmî, 1984.
  • NAHHÂS, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed. Meâni’l-Kur’an. Thk. Muhammed Ali es-Sâbûnî. 6 Cilt. Mekke: Câmiatü Ümmi’l-Kurâ, 1409.
  • RABÂT, Hâlid, İzzet, Seyyid. el-Câmi li ulûmi’l-İmâm Ahmed. 1. Bs, 22 Cilt. Kahire: Dâru’l-Felâh, 2009.
  • RÂGIB EL-İSFEHÂNÎ, Ebu’l-Kâsım el-Hüseyin b. Muhammed. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’an. Thk. Safvân Adnan ed-Dâvudî. 1. Bs. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1412.
  • SEHÂRENPÛRÎ, Halil Ahmed. Bezlü’l-mechûd fî halli Süneni Ebî Davud. Thk. Takıyyüddîn en-Nedvî. 1. Bs, 14 Cilt. Haydarâbâd: Merkezün li’l-Bühûs ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 2006.
  • SERAHSÎ, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1993.
  • ŞÂFİÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1990.
  • ŞEYBÂNÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. el-Hasen. el-Asl. Thk. Ebu’l-Vefâ el-Afgânî. 5 Cilt. Karaçi: İdâretü’l-Kur’an ve’l-Ulûmi’l-İslâmiyye, t.y.
  • TABERÂNÎ, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed. el-Mu’cemü’l-kebîr. Thk. Hamdî b. Abdülmecîd. 2. Bs, 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1994.
  • TEHANEVİ, Zafer Ahmed. İ’laü’s-sünen. 18 Cilt. Karaçi: İdaretü’l-Kur’ân ve’l-Ulumi’l-İslâmiyye, 1415.
  • YAHYA B. MAÎN, Ebû Zekeriya el-Bağdâdî. Târîhu Yahya b. Maîn. Thk. Ahmed Muhammed Nur Seyf. 1. Bs, 4 Cilt. Mekke: Merkezü’l-Bahsi’l-İlmî, 1979.
  • ZEHEBÎ, Şemsüddîn İbn Kaymâz et-Türkmânî. Mîzânü’l-i’tidâl fî nakdi’r-ricâl. Thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. 1. Bs, 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1963.
  • ZEMAHŞERÎ, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Amr. el-Keşşâf an Hakâiki gavâmızı’t-te’vîl. 3. Bs, 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbü’l-Arabî, 1407.
  • ZEYLAÎ, Cemâlüddîn Ebû Muhammed Abdullah. Nasbü’r-râye li ehâdîsi’l-Hidâye. Thk. Muhammed Avvâme. 1. Bs, 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân, 1997.