Hans Mol’a göre kutsallaşma mekanizmaları ve kimlik üzerine etkileri: menzil tarikatı örneği

Birey doğduğu andan itibaren süreklilik gösteren değişime maruz kalır ki bu durum her türlü topluluk için de farklı derecelerde söz konusudur. Değişimin etkileri ile birlikte hem bireyin hem de bireyin içinde bulunduğu topluluk ve toplumun kimliği oluşmaktadır. Bireysel ve toplumsal kimliğin oluşumunda ve korunmasında birçok değer arasında din önemli bir yer işgal etmektedir. Din-kimlik etkileşimini ele alan kuramlar arasında Hans Mol’un kimlik kuramı din temelli toplulukları inceleme noktasında en önemli kuramlar arasında bulunmaktadır. Buradan hareketle, bu çalışmada, bir sufi tarikatı olan Menzil Nakşiliğinin kimlik oluşumu Mol’un kimlik kuramı bağlamında ele alınmıştır. Mol’a göre, kimliğin kutsallaşması olan din, kutsallaşma sürecinde işlevselliği gözlemlenen dört mekanizma ile dinî değerlerin galebe çaldığı bir kimliğin oluşumuna doğrudan katkı sağlamış olmaktadır. Nesnelleşme, ritüel, bağlılık ve mit olarak adlandırılan bu mekanizmalar kimlik oluşumunun yapı taşlarıdır. Dolayısıyla din, mitleri, ritüelleri ve duygu temelli bağlılıkları, istikrarlı bir kimlik duygusu sağlayan her şeyi güçlendiren aşkın bir dünya görüşüne sığdırabilir. Bununla birlikte, modernleşme ile görülen değişimden en çok etkilenen kurumlar arasında yer alan din ile ilgili birçok teori üretilirken, dinin toplumsal öneminin azalacağı yönündeki varsayımı ile sekülerleşme teorisi en çok tartışılanlar arasında yer almaktadır. Türkiye merkez olmak üzere birçok farklı ülkede müntesibi bulunan Menzil Tarikatının mevcut kimliklerini edinme sürecinde, var olduğu düşüncesinden hareketle kutsallaşma mekanizmalarının belirlenmesi ve meydana gelen kimliğin yorumlanması bu çalışmanın temel konusudur. Sonuç itibarıyla, belirli bir örneklem grubuyla görüşme tekniği ve katılım yöntemi uygulanan bu çalışmada, tasavvufî değerlerle oluşan Menzil kimliğinin aynı zamanda seküler bir kimlikle de belli bir oranda bütünleşme ve uyumluluk sağladığı gözlemlenmiştir.

According to Hans Mol the effects of sacralization mechanisms on identity: sample of menzil tariqa

The individual is subject to continuous change from the moment of birth, which is also the case for all types of communities. With the effects of change, the identity of both the individual and the community in which the individual is located, and ultimately, the identity of the society is formed.

Keywords:

Sociology of religion, identity sacred, mechanisms of sacralization,

PDF

___

BIRD, J. (2017). Din Sosyolojisi Nedir, (Çev. A. Taştan & D. Dereli), İstanbul: Lotus Yayınevi.
BIRD, J. (2017). Din Sosyolojisi Nedir, (Çev. A. Taştan & D. Dereli), İstanbul: Lotus Yayınevi.
CAREY, L. B. (2009). “The Sacralization of Identity: An Interfaith Spiritual Care Paradigm for Chaplaincy in a Multifaith Context”, (ed.) D. Schipani, Interfaith Spiritual Care, Canada: Pandora Press.
CAREY, L. B. (2009). “The Sacralization of Identity: An Interfaith Spiritual Care Paradigm for Chaplaincy in a Multifaith Context”, (ed.) D. Schipani, Interfaith Spiritual Care, Canada: Pandora Press.
DARENDE, Ö. F. (2019). “Sekülerleşme Paradigmasına Metaforik Yaklaşımlar”, Sekülerleşme Tartışmaları, (Ed. M. A. Kirman & V. Ertit), Ankara: Kadim Yayınları.
ELHÜSEYNİ, M. M. (2016). Ehl-i Tasavvuf, Semerkand.
ELHÜSEYNİ, M. M. (2016). Ehl-i Tasavvuf, Semerkand.
ELIADE, M. (1959). The Sacred and the Profane: The Nature of Religion, Houghton Mifflin Harcourt.
ERKAL, M. (2004). Sosyoloji, İstanbul: Der Yayınları.
ERTİT, V. (2019). Sekülerleşme Teorisi, Ankara: Liberte.
GENTILE, E. (2006). Politics as Religion, USA: Princeton University Press.
MIHCIOĞLU, A. (2019). “Plazada Tasavvuf Mümkün mü?”, Mostar, Yıl: 15, Sayı: 175.
MIHCIOĞLU, A. (2019). “Plazada Tasavvuf Mümkün mü?”, Mostar, Yıl: 15, Sayı: 175.
MOL, H. (1976). Identity and the Sacred: A Sketch for a New Social Scientific Theory of Religion, London: Blackwell.
MOL, H. (1978a). “Introduction”, Identity and Religion: International, Cross-Cultural Approaches, (Ed.) Hans Mol, London: SAGE Publications.
MOL, H. (1979). "The Origin and Function of Religion: A Critique of, and Alternative to, Durkheim's Interpretation of the Religion of Australian Aborigines", Journal for the Scientific Study of Religion, Vol. 18, No.4, December, 379-389.
MOL, H. (1979a). “The Identity Model of Religion: How It Compares with Nine Other Theories of Religion and How It Might Apply to Japan”, Japanese Journal of Religious Studies, 6/1-2, March-June.
MOL, H. (1983). Meaning and Place: An Introduction to the Social Scientific Study of Religion, New York: Pilgrim Press.
MOL, H. (1983a). The Fixed and the Fickle: Religion and Identity in New Zealand, New Zealand: Pilgrims South Press Dunedin.
MOL, H. (1985). Faith and Fragility: Religion and Identity in Canada, London: Gr Welch Co Ltd.
MOL, H. (1986). “Religion and Identity: A Dialectic Interpretation of Religious Phenomena”,V.C. Hayes, Identity and World Religions. Selected proceedings of the fifteenth Congress of the International Association for the History of Religions, Netly, Adelaide: Wakefield Press.
MOL, H. (1986). “Religion and Identity: A Dialectic Interpretation of Religious Phenomena”,V.C. Hayes, Identity and World Religions. Selected proceedings of the fifteenth Congress of the International Association for the History of Religions, Netly, Adelaide: Wakefield Press.
MOL, H. (1992). “New Perspectives from Cross-Cultural Studies”, 90-103, (Ed.) P.E. Hammond, The Sacred in a Secular Age: Toward Revision in the Scientific Study of Religion, Berkeley: University of California Press, USA.Mol, H. (1982). The Firm and the Formless: Religion and Identity in Aboriginal Australia, Waterloo, Ontario, Canada: Wilfrid Laurier University Press.
MOL, H. (1992). “New Perspectives from Cross-Cultural Studies”, 90-103, (Ed.) P.E. Hammond, The Sacred in a Secular Age: Toward Revision in the Scientific Study of Religion, Berkeley: University of California Press, USA.Mol, H. (1982). The Firm and the Formless: Religion and Identity in Aboriginal Australia, Waterloo, Ontario, Canada: Wilfrid Laurier University Press.
MOL, H. (2021). Kimlik ve Kutsal: Yeni Bir Sosyal Bilimsel Din Teorisi, (Çev. Ö. F. DARENDE & A. TAŞTAN), Kayseri: Kimlik Yayınları.
ÖZBOLAT, A. (2014). “Kutsallaşma Sürecine Tipolojik Bir Yaklaşım: Ziyaret Fenomeni Örneği”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 2014 / 70, 121-138.
ÖZBOLAT, A. (2018). “Şeyh Uçmaz Mürit Uçurur”: Kutsallaştırma Zihniyeti ve Din”, 167-188, Zihniyet ve Din, (Ed. A. Özbolat & A. Yapıcı), Adana: Karahan Yayınevi.
POWELL, A. J. (2017). Hans Mol and the Sociology of Religion, London: Routledge.
QUINN, P. M. (2002). Qualitative Research and Evaluation Methods, California EU: Sage Publications Inc.
SEYİDOĞLU, H. (2009). Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı, Gelişrtirilmiş 10. Baskı, İstanbul: Güzem yayınları.
SINHA, M. K. (1975). A Comparison of Glock's Dimensions of Religiosity, The Ways of Yoga and the Mechanisms of Sacralization, McMaster University, MA Thesis.
SWATOS, W. H. & CHRISTIANO, K. J. (1999). “Secularization Theory: The Course of a Concept”, Sociology of Religion, 60: 3, ss. 209-228.
TAŞTAN, A. (1996). Kimlik ve Din- Kayseri’den Yurtdışına İşçi Göçü Olayının Kültürel Boyutu, Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
USTA, N. (1997). Menzil Nakşiliği, Sosyolojik Bir Araştırma, Ankara: Töre Yayıncılık.
USTA, N. (1997). Menzil Nakşiliği, Sosyolojik Bir Araştırma, Ankara: Töre Yayıncılık.
WILSON, B. R. (1982). Religion in Sociological Perspective, Oxford: Oxford University Press.
YILDIRIM, A. & ŞİMŞEK, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.