Ergenlerde Rüya Motifleri ve Dinî Tutum İlişkisi

Bu çalışmanın amacı, lise öğrencilerinin rüya motifleri ve dinî tutumları arasındaki ilişkiyi bazı değişkenlere göre incelemektir. Böylece rüyalar ile psikolojik semptomlar arasındaki ilişkiyi test etmenin yanı sıra rüya motifleri üzerinde dinî tutumun bir etkisinin olup olmadığı da ortaya konulmuş olacaktır. Araştırmanın çalışma grubu Çorum il merkezinde bulunan farklı liselerden 316 öğrenciden oluşmaktadır. Veriler araştırmacı tarafından hazırlanan “Kişisel Bilgi Formu”, “Rüya Motifleri Ölçeği” (Yılmaz, 2018) ve “Dinî Tutum Ölçeği” (Ok, 2011) kullanılarak toplanmıştır. Araştırmada, Rüya Motifleri Ölçeğinin Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı .78, Dinî Tutum Ölçeğinin Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı da .85 olarak hesaplanmıştır. Çalışmanın verileri SPSS 16.0 paket programı ile analiz edilmiştir. Verilerin çözümlenmesinde, Pearson Momentler Çarpımı Korelâsyon Analizi, t testi ve tek yönlü varyans analizinden (ANOVA) yararlanılmıştır. Araştırma bulgularına göre, örneklem tüm alt boyutlarıyla birlikte rüya motifleri ölçeğinin genelinden ortanın altında bir puan elde etmiştir (Rüya motifleri ölçeğinin geneli: X=2.05, gerçek dışılık: X=1.79, şişirilmiş kendilik: X=2.23, kötülük kuruntusu: X=1.89 ve tatminsizlik/doyumsuzluk: X=2.29). Puanların düşük çıkması örneklemin ruhsal sağlığına ilişkin olumlu ip uçlar vermektedir. Örneklemin toplam dinî tutum düzeyi ise ortanın üzerinde (X=3.95) hesaplanmıştır. Rüya motifleri ölçeği ile alt ölçeklerden elde edilen puanlar cinsiyet değişkenine göre farklılaşmazken, toplam dinî tutum puanları anlamlı bir şekilde farklılaşmaktadır. Erkeklerin ortalamaları (X=4.05), kızların ortalamalarına göre (X=3.85) daha yüksek çıkmıştır (p=.01, p<.05). Rüya motifleri ölçeği toplam puanları; aile içi iletişim ve öznel mutluluk algısı değişkenlerine göre anlamlı bir şekilde farklılaşmaktadır (p<.05). Sınıf ve akademik başarı düzeyi değişkenlerine göre ise herhangi bir farklılaşma bulunmamaktadır (p>.05). Dinî tutum toplam puanları ise sınıf, aile içi iletişim ve öznel mutluluk algısı düzeyine göre farklılaşmaktadır. Ancak akademik başarı düzeyine göre dinî tutum puanlarında gruplar arası anlamlı bir farklılık tespit edilmemiştir (p>.05). Araştırma sonucunda, rüya motifleri ile dinî tutum arasında anlamlı bir ilişkiye rastlanmamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Din Psikolojisi, Rüya Motifleri, Dinî Tutum, Motif, Psikolojik Çözümleme, Lise Öğrencileri

The Relationship between Dream Motifs and Religious Attitude in Adolescents

In the study carried out on high school students, the relationships between dream motifs and religious attitudes were examined especially in terms of revealing the subconscious. In this context, demographic variables, dream motifs and religious attitudes of the participants were researched. It is questioned whether the students' dream motifs and religious attitudes differ in terms of variables such as gender, class, intra-family communication, subjective happiness perception and academic achievement of the previous academic year. In the study, the following questions will be answered:

PDF

___

Adler, A. (2004). İnsan Doğası. Çev. A. T. Kapkın. İstanbul: Payel.
Akot, B. (2010). Freud’un Rüyâ Yorum Metodu. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 10/1, 213‐235.
Atalay, T. (2002). İlköğretim ve Liselerde Dindarlık Üzerine Bir Araştırma (Diyarbakır örneği). (Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Armitage, R., Rochlen, A., Fitch, T., Trivedi, M., & Rush, A. J. (1995). Dream Recall and Major Depression: A Preliminary Report. Dreaming, 5(3), 189-198.
Aşlamacı, İ. ve Eker, E. (2016). İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Okul Aidiyet ve Dinî Tutum Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 14/32, 7-38.
Ayten, A. (2004). Kendini Gerçekleştirme ve Dindarlık İlişkisi, (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Brenner, C. (1998). Psikanaliz Temel Kavramları. II.Baskı. Çev. Işık Savaşır ve Yusuf Savaşır, Ankara: HYB.
Budak, S. (2009). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat.
Bulkeley, K. (2016). Dreams: A Reader On Religious, Cultural and Psychological Dimensions Of Dreaming. Berlin: Springer.
Cartwright, R. D. (1979). The Nature and Function Of Repetitive Dreams: A Survey and Speculation. Psychiatry, 42, 131–137.
Cuk, A. M. (2003). “Dream”, New Catholic Encyclopedia. Second Edition. IV, Washington: The Catholic University of America,903-905.
Cipolli,. C., Fagioli, I., Mazzetti, M. & Tuozzi, G. (2005). Consolidation effect of the processing of declarative knowledge during human sleep: evidence from long-term retention of interrelated contents of mental sleep experiences. Brain Research Bulletin, 65, 97-104.
Cüceloğlu, D. (2005. İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi.
Çankı, M. N. (1955). Büyük Felsefe Lugatı. İstanbul: Devlet.
Çelebi, İ. (2008). Rüya, TDV İslâm Ansiklopedisi. XXXV. İstanbul: TDV.
Çelik, R. B. (2019). Rüya Temaları- Dindarlık İlişkisi. (Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
Çetin, Ö. (2010). Jung Psikolojisinde Rüya. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 19/2, 249-269.
Çetin, Ü.F. (2010). Ortaöğretim Düzeyi Gençlerde Dindarlık-Empati İlişkisi (Isparta Örneği). (Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
Çetin, Ö. (2012). Dinî Tecrübenin Anlaşılmasında Rüyanın Rolü: Yusuf Sûresindeki Rüyalar Üzerine Psikolojik Bir Yorum. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 21/2, 93-119.
Çoban, R. (2013). Lise Öğrencilerinde Dindarlık ve Sanal Bağımlılık Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma (Burdur Gölhisar Örneği). (Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
El-Anberî, H. (2003) Kur’an ve Sünnet Işığında Rüya. Çev. Beşir Eryarsoy. İstanbul: Guraba.
Evginer, N. (2010). Psikolojik ve Dinî Bir Fenomen Olarak Rüya. (Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Fordham, F. (1983). Jung Psikolojisinin Anahatları. Çev. Aslan Yalçıner. İstanbul: Say.
Franklin, M.S., Zyphur, M.J. (2005). The Role of Dreams in the Evolution of the Human Mind. Evolutionary Psychology, 3/1, 59-78.
Freud, S. (1996). Beş Konferans ve Psikanalize Toplu Bakış. Çev. Kamuran Şipal. İstanbul: Cem.
Freud, S. (2001). Düşlerin Yorumu. Çev. Emre Kapkın, İstanbul: Payel.
Fromm, E. (2003). Rüyalar, Masallar, Mitoslar. Çev. Aydın Arıtan ve Kaan H. Ökten, İstanbul: Arıtan.
Genç, A. (2011). Rüya Temaları Ölçeği (RTÖ) Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. (Yüksek Lisans Tezi), Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
Gözlükaya, M. (2014). Lise Öğrencilerinde Anne-Baba Tutumlarının Dinî Yönelime Etkisi (Denizli Örneği). (Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
Güney S. (2000). Tutumlar ve Önyargı. Davranış Bilimleri içinde. Ankara: Nobel.
Gürsu, O. (2011). Ergenlik Döneminde Psikolojik Sağlık ve Dindarlık İlişkisi. (Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Güven, E. (2015). Rüyaların Dili: Psikolojide Rüya Çalışmaları. Türk Psikoloji Yazıları, 18 (36), 15-25.
Hartmann, E. (1998). Dreams and Nightmares: The New Theory On The Origin and Meaning Of Dreams. New York: Plenumtrade.
Hasankahyaoğlu, H.R. (2008). Dindarlık Empati İlişkisi. (Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Hill, C. E. vd., (2013). The Dreamscape Of Psychodynamic Psychotherapy: Dreams, Dreamers, Dreamwork, Consequences and Case Studies. Dreaming, 23(1), 1-45.
Hobson, J. A. (2002). Dreaming: An Introduction To The Science Of Sleep. New York: Oxford University Press.
Jung, C. G. (1964). Man and His Symbols. New York: Doubleday.
Jung, C. G. (1993). Psikoloji ve Din. (Çev: Cengiz Şişman). İstanbul: İnsan.
Jung, C. G. (1997). Din ve Psikoloji. Çev. Cengiz Şişman. II. Baskı. İstanbul: İnsan.
Kafalı, H. (2005). Lise Öğrencilerinde Dinî İnanç ve Tutumların Sosyal İlişkilere Etkisi-Ergani Örneği. (Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Kandemir, F. (2016). Halk İnanışlarının Psiko-Sosyal Nedenleri ve Türkiye’deki Halk İnanışlarının Tarihi Temelleri. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9/1, 97-114.
Kaya, M. (1998). Din Eğitiminde İletişim ve Dinî Tutum, Samsun: Etüt.
Khodarahimi, S. (2009), Dreams İn Jungian Psychology: The Use Of Dreams As An Instrument For Research, Diagnosis and Treatment Of Social Phobia. The Malaysian Journal Of Medical Sciences, 16(4), 42-49.
Koç, M. (2004). Ergenlik Döneminde Dua ve İbadete Yönelik Tutum Ve Davranışlar Üzerine Bir Saha Araştırması. Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, III/6, 147-178.
Kookoolis, A., Pace-Schott, E. & Mcnamara, P. (2010). Dream Content and Memory Processing: Dreamlag Effects Within A Single Night and Across Several Nights: A Pilot Study. Dreaming, 20(3), 211-217.
Margherita, G., Gargiulo, A. & Martino, M. L. (2015). Dream Narration İn Healthy and At-Risk Pregnancy. Dreaming, 25(2), 88-102.
Michael, S. (2000). Body-Mind Interaction: Dream Content and REM Sleep Physiology. North American Journal of Psychology, 2/1, 59-70.
Myers, D. G. (1996). Social psychology. New York: The McGraw-Hill Companies Inc.
Moorcroft, W. H. (2005). Understanding Sleep and Dreaming. USA: Springer Science Business Media.
Ok, Ü. (2011). Dinî tutum ölçeği: ölçek geliştirme ve geçerlik çalışması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8/2, 528-549.
Ok, Ü. (2016). The Ok-Religious Attitude Scale (Islam): Introducing an Instrument Originated in Turkish for International Use, Journal of Beliefs and Values, 37(1), 55-67. Doi: 10.1080/13617672.2016.1141529.
Özgü, H. (1959). Rüya Nedir? Ankara: Öğretmen Dergisi.
Peker, H. (2008). Din psikolojisi. İstanbul: Çamlıca.
Sarıçam, H. ve Güven, M. (2012). Özgüven ve Dinî Tutum. The Journal of Academic Social Science Studies, 5/7, 573-586.
Sawyer, J. F. A. (2001). “Oracle”. Concise Encyclopedia of Language and Religion. Ed. John F. A. Sawyer & J. M. Y. Simpson. Amsterdam: Elsevier.
Schredl, M. ve Engelhardt, H. (2001). Dreaming and Psychopathology: Dream Recall and Dream Content Of Psychiatric Inpatients”. Sleep and Hypnosis, 3(1), 44-54.
Soffer-Dudek, N., Shalev, H., Shiber, A., & Shahar, G. (2011). Role Of Severe Psychopathology In Sleep-Related Experiences: A Pilot Study. Dreaming, 21(2), 148-156.
Tabachnick, B. G. Ve Fidel, L. S. (2015). Using Multivariate Statistics. Çev. M. Baloğlu. (Ed.). Ankara: Nobel. TDK. (2018). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK.
Tuğlacı, P. (1972). Okyanus Ansiklopedik Sözlük. İstanbul: Pars.
Ulu, M. ve İkis, M. (2016). Lise Öğrencilerinde Saldırganlık ve Din İlişkisi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, XLI/2, 75-96.
Warner, J. (2006). Adlerian therapy. Feltham, C., Horton, I. (Ed.). The SAGE handbook of counselling and psychotherapy (2. Ed.). (p. 243-246). London: Sage.
Winegar, R. K. & Levin, R. (1997). Sex Differences In The Object Representations. Sex Roles, 36/7, 503-516.
Yakut, S. (2012). Lise Öğrencilerinde Dindarlık-Şiddet Eğilimi İlişkisi. (Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2007). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. 2. Baskı. Ankara: Detay.
Yılmaz, H. (2018). Rüya Motifleri Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması ve Psikolojik Semptomlarla İlişkisinin Sınanması. MANAS Journal of Social Studies, 7/3, 601-611.
Yu, C.K-C. (2018). Dream Motif Scale–Short Form (2018). Sleep and Hypnosis. A Journal of Clinical Neuroscience and Psychopathology, 20 (1): 8-16. http://dx.doi.org/10.5350/Sleep.Hypn.2016.18.0129.
Zengin, M. (2013). Öğrencilerin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersine Yönelik Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 11/25, 271-301.