Teo-Psikolojik Açıdan Matüridi’de İrade Özgürlüğü

İslam düşüncesinde öncül bir yeri bulunan Mâtüridi, İslam coğrafyasının fikir hareketlerinin yoğun yaşandığı Mâverâünnehir’de yaşamıştır. O, dönemindeki İslam dışı ve İslami bütün düşünce akımlarıyla karşılaşmış ve farklı dinî-felsefi yaklaşımlara muttali olmuştur. Bu doğrultuda Mâtüridi, geniş eksenli görüşler çemberinde kendisini yetiştirmiştir. İtikadi alanı, salt tartışmalar bağlamında değerlendirmeyerek, felsefi, psikolojik, sosyolojik ve eğitim boyutlarıyla İslami düşünceyi çalışmalarında işlemiştir. Yaradan-insan ilişkisi ile insanın var oluş biçimini Kur’an, akıl ve sahih hadisler doğrultusunda ele almak suretiyle, İslam düşüncesinde çığır açmış ve mevcut olguları, insan özgürlüğü ve bireyin irade hürriyeti ekseninde değerlendirerek, insan davranışlarının felsefi ve psikolojik tahliller doğrultusunda yaklaşımlar sergilemiştir.

Freedom of Will According to Maturidi in Terms of Theo-Psychology

Maturidi, who is one of the leading scholars in Islamic thought, lived in Transoxiana where different ideas from Islamic geography were intensively discussed. Maturidi came across with various Islamic and non-Islamic schools of thoughts in his era and acquainted himself with different philosophical and religious ideas. Maturidi trained himself in accordance with wide-scale opinions. Maturidi did not evaluate Islamic faith with the context of absolute debates; instead he issued Islamic thought with philosophical, sociological, psychological and educational perspectives. Maturidi approached the Creator-human relation and the reasons behind the existence of humanity in accordance with Qur’an, authentic hadith and mind. He made a breakthrough in Islamic thoughts and handled various phenomena in accordance with freedom of humanity and freedom of will as well as psychological and philosophical analysis of human behaviors

Keywords:

Maturidi, freedom of humanity, freedom of will kalam, psychology,

PDF

___

Biçer, Ramazan (2004). “Mâtüridi’ye göre Hidayete Engel Olan Beşeri Zaaflar ve Tezahürleri”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1: 41-59.

Gerrig, R ve P. Zimbardo (2013). Psikolojiye Giriş: Psikoloji ve Yaşam. İstanbul: Ekin Yay.

Işık, Harun (2013). Mâtüridi’de İnsan Özgürlüğü. Ankara: Araştırma Yay. İbn Hümam, Kemaleddin (1979). Kitabü’l-Müsayere. İstanbul: Çağrı Yay.

İbn Manzur (1968). Lisanü’l-Arab. Beyrut: Daru Sadr.

Kadi Abdülcebbar (1965). Şerhü’l-Usuli’l-Hamse. Kahire: Mektebetu Vehbe.

Kureşî, Muhammed (1993). el-Cevâhirü’l-mudiyye fî tabakâti’l-Hanefiyye. Kahire: İsa el-babi el-Halebi.

Kutluboğa, Zeynüddin (1992). Tâcü’t-terâcim fî men sannefe mine’l-Hanefiyye. Nşr.

İbrâhim Sâlih. Dımaşk: Daru’l-Me’mun li’t-Türas.

Mâtüridi, Ebu Mansur Muhammed (2002). Kitabü’t-Tevhid. Trc. Bekir Topaloğlu. Ankara: İSAM Yay.

______ (2004-2014). Tevilatü’l-Kur’an. Ed. Bekir Topaloğlu. İstanbul: Mizan Yay.

Nesefî, Ömer (1991). el-Kand fî zikri ulemâ-i Semerkand. Nşr. Nazr Muhammed Faryâbî. Riyad: Mektebetü’l-Kevser.

Önal, Recep (2013). Ebu Mansur el-Mâtüridi’ye Göre İslam Dışı Dinler. Bursa: Emin Yay.

Özakpınar, Yılmaz (2002). İnsan Düşüncesinin Boyutları. İstanbul: Ötüken Yay.

Pakoğlu, Abdullah (1999). İslam Kelamında ‘Şey’ Kavramı. Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.

Schaeder, H. H. (1988). “Semerkand”. İslam Ansiklopedisi. C. X. İstanbul: TDV Yay. 470.

Sezgin, Osman (1991). Üçüncü Neslin Eğitimi. Ankara: TDV Yay.

Sezgin, Osman ve A. Sena Sezgin (2011). “Psiko-Sosyal Açıdan Küreselleşme, Empoze Kültür ve Davranışa Yansıması”. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi 1 (1): 91-122.

Şekeroğlu, Sami (2007). Mâtüridi’de Ahlak Problemi. Doktora Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.

Taşköprüzade, Ahmed Efendi (1961). Tabakâtü’l-Fukahâ. Nşr. Ahmed Neyle. Musul: Matbaatü’z-Zehra.

Topaloğlu, Bekir (2003). “Mâtüridi”. İslam Ansiklopedisi. C. XVIII. İstanbul: TDV Yay. 151-157.

Yazıcıoğlu, M. Sait (1998). Mâtüridi ve Nesefi’ye Göre İnsan Hürriyeti Kavramı. Ankara: Akit Yay