Tanzimat Döneminde Geleneksel Türk Müziği - Bizans Müziği “Kuramsal Benzerlikler Üzerine Bir İnceleme”

Osmanlı toplumunda büyük değişimlerin yaşandığı ve “değişim” olgusunun değiştiği dönem Tanzimat dönemidir. Multi-kültürel bir yapı taşıması nedeniyle, bu dönemde yaşanan değişimler sadece Türk toplumunu değil aynı zamanda bu toplumla aynı yaşam alanını paylaşan gayrimüslim cemaatler üzerinde de büyük etki yaratmıştır. İlerleyen tarihsel süreçle birlikte değişen ve yozlaşmaya başlayan bu kültürel hayatın yeniden yapılandırılması için, bu cemaatler bir çözüm yolu olarak bazı kültürel alanlarda Türk kültürüyle ilişkilerin sıklaştırılması yolunu seçmiştir. Bu ilişkilerin sıklaştırılması neticesinde, özellikle Türk ve Rum-Ortodoks cemaatlerine ait bazı kültürel alanlar arasındaki sınırlar belirginliğini kaybetmiştir. Tanzimat çağı boyunca, Bizans müziği olarak bilinen Rum-Ortodoks dinî müziği ile GTM Geleneksel Türk Müziği arasındaki bağlar daha da sıkılaşmış ve Bizans müziği kuramsal yapısı meydana getirilirken GTM’den fazlasıyla etkilenilmiştir. Bu araştırmada; 19. yüzyıla ait Bizans müziği yazılı kaynakları ve 19. yüzyıl GTM kuramı inceleme altına alınarak bu iki müzik kültürü arasındaki kuramsal etkileşim bulgularla ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Traditional Turkish Music - Byzantine Music During the Tanzimat Era “A Study on Theoretical Similarities”

The period in which great changes are experienced in the Ottoman society and the “change” phenomenon has changed is the Tanzimat period. Due to the having a multicultural structure, the changes experienced during this period has a major impact on not only Turkish society but also Non-Muslim minorities that shares the same social environment with this society. For the restructuring of this cultural life that has begun to change and degenerate with the ongoing historical process, these communities have chosen the way to promote the relations with Turkish culture in some cultural areas as a way of solution. As a result of the intensification of these relations, in particularly, the borders between some cultural areas of Turkey and the Greek-Orthodox community has lost its significance. This interaction in the sense of creating the expression style and the theoretical structure has been mostly experienced in the musical field. Throughout the Tanzimat era, the links between Greek-Orthodox religious music, known as Byzantine music, and GTM Traditional Turkish Music became even more intense and were greatly influenced by GTM while the theoretical structure of Byzantine music was brought to the stage. In this research, the written sources of 19th century Byzantine music and the 19th century GTM theory were examined and the theoretical interaction between these two musical cultures was tried to be revealed with findings.

Keywords:

Musicology, traditional Turkish music, Byzantine music, Tanzimat Era, musical interaction teorical similarity,

PDF

___

Aksoy, Bülent (1985). “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Musıki ve Batılılaşma”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. C. 5. İstanbul: İletişim Yay. 1212-1236.

Alimdar, Selçuk (2011). XIX. Yüzyıldan İtibaren Osmanlı Devleti’nde Batı Müziğinin Benimsenmesi ve Toplumsal Sonuçları. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Αναστασιου, Σπγρıδωνοσ (1856). Απανθισμα, Μεδζμουαϊ Μακαματ, Περιέχον Μέν Διαφοπα Τουπκικα Ασματα, Κωνσταντινουπολει.

Arel, Hüseyin Saadettin (1993). Türk Mûsıkîsi Nazariyatı Dersleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Arslan, Ayşegül- M. Safa Yeprem (2015). İstanbul’daki Süryani Ortodoks ve Rum Ortodoks Mabetlerinde Okunan Doğuş İlahilerinin Makamsal Analiz ve Karşılaştırması. Eurasian Academy of Sciences Social Sciences Journal 4: 150 ‐ 187. Klosterneuburg-Austria.

Artan, Tülay (1995). “Fener”. İslam Ansiklopedisi. C. 12. İstanbul: TDV Yay. 342.

Balta, Evangelia (1998). “Karamanlıca Kitapların Dönemlere Göre İncelenmesi ve Konularına Göre Sınıflandırılması”. Müteferrika 13: 3-19.

Bardakçı, Murat (1993). Fener Beylerine Türk Şarkıları. İstanbul: Pan Yay.

Barrett, Richard (2010). “Byzantine Chant, Authenticity, and Identity: Musicological Historiography Through The Eyes of Folklore”. Greek Orthodox Theological Review 55 (1-4): 181-198.

Beaton, Roderick (1980). “Modes and Roads: Factors of Change and Continuity in Greek Musical Tradition”. The Annual of the British School at Athens 75: 1-11. Athens: British School at Athens

Behar, Cem (1994). “Türk Musikisinin Tarihi Kaynaklarından Karamanlıca Yayınlar”. Müteferrika 2: 38-52.

___________ (2012). Aşk Olmayınca Meşk Olmaz. Geleneksel Osmanlı/Türk Müziğinde Öğretim ve İntikal. İstanbul: Yapı Kredi Yay. ___________ (2015). Osmanlı/Türk Musikisinin Kısa Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yay.

Βλαξακη, Νικολαου (1870). Η Λσβια Σαπφω Ητοι Ασματολογιοη Περιεξοη Εξωτερικα Ασματα, Αθηνησιν.

Brandl, Rudolf Maria (1989). “Konstantinopolitanische makamen des 19. Jahrhunderts in Neumen: die Musik der Fanaroiten”. Maqam, Raga, Zeilenmelodik. Ed. Jurgen Elsner. Berlin. 156-169.

Can, Mehmet Cihat (2001). “Müzikte Tam Beşli Zincirleri ve Pythagoras Dizileri”.

G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 21(2): 143-159.

__________________(2002). “Geleneksel Türk Sanat Müziğinde Arel-Ezgi-Uzdilek Ses Sitemi ve Uygulamada Kullanılmayan Bazı Perdeler”. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 22 (1): 175-181.

_________________ (2011). “Edvar Geleneğinden Günümüze Ses Sistemi”. Türkiye’de Müzik Kültürü. Ed. Oğuz Elbaş, Mehmet Kalpaklı, O. Murat Öztürk.

Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay. 39-44.

Cebeci, Dilaver (2009). Tanzimat ve Türk Ailesi. İstanbul: Bilgeoğuz Yay.

Conomos, E. Dimitri (2015). A Brief Survey of The History of Byzantine an Post-Byzantine Chant. (https://www.stanthonysmonastery.org) Erş. Trh: 01.12.2015

Erol, Merih (2014). “The “Musical Question” and Educated Elite of Greek Ortodox society in Late Nineteenth-Century Constatinople”. Journal of Modern Greek Studies 32 (1): 133-163.

Feyzi, Ahmet (2016). “XIX. Yüzyıl Bizans Müziği Kuramsal Yapı İfadesinde Geleneksel Türk Müziği Etkileri”. Zeitschrift für die Welt der Türken / Journal of World of Turks 8 (2): 1195-1209.

Gazimihal, Mahmut Ragıp (1955). Türk Askeri Muzıkaları Tarihi. İstanbul: Maarif Basm.

Haşim, Hacı Mehmed (1864). Mecmûa-i Kârhâ ve Nakışhâ ve Şarkıyât. İstanbul Hatherley, Stephen Georgeson (1892). A Treatise on Byzantine Music. London: William Reeves. Χρυσανθου, Του Εκ Μαδυτων (1832). θεωρητικόν Μεγα Της Μουσıκης, Εν Τεργεστη.

İnalcık, Halil (1992). Tanzimat ve Bulgar Meselesi (Doktora Tezinin 50. Yılı) 1942- 1992. İstanbul: Eren Yay.

____________(2013). Osmanlı ve Modern Türkiye –Araştırmalar-. İstanbul: Timaş Yay.

Kappler, Matthias (1991). Annalidica’ Foscari. “I Giovani fanarioti’ e le Antologie dicanzoni Ottomane”. Rivistadella facolta di Linguie e Letterature Stranieredell’ Universitadi Venezia: Estratto.

Karadeniz, Ekrem (Tarihsiz). Türk Musikisinin Nazariye ve Esasları. Ankara: İş Bankası Kültür Yay.

Karamahmutoğlu, Gülay (1999). İstanbul Atatürk Kitaplığı’ndaki 1637 Nolu Yazma Hamparsum Nota Defteri. Sanatta Yeterlilik Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.

Καράς, Σίμων (1982a). Μεθοδος Ελληνıκής Μουσıκής: Θεωρητıκόη A/B, Αθήναı: Συλλογος Προς Δıαδοσıν Τηε Εθνıκηε Μουσıκηε.

____________ (1982b). Μεθοδος Ελληνıκής Μουσıκής: Θεωρητıκόη B/B, Αθήναı: Συλλογος Προς Δıαδοσıν Τηε Εθνıκηε Μουσıκηε.

Κηλτζανιδος (Παναγιοτεσ) (1881). Μεθοδικη Διδασκαλια Θεωριτικη Τε Και Πρακτικη. Κωνσταντινουπόλες.

Kutluğ, Yakup Fikret (2000). Türk Musikisinde Makamlar-İnceleme. İstanbul: Yapı Kredi Yay.

Lungu, Nicholae vd. (1986). A Guide to The Music of The Eastern Orthodox Church (Translated and Edited by Nicholas K. Apostola). Brookline, Massachusetts. Holy Cross Orthodox Press.

Melling, David (2000). Reading Psalmodia An introduction to Modern Byzantine Notation. Part I-II-III. Manchester: Greek Orthodox Church.

Μισαηλιδου, Μıσαηα (1902). Συντομωτατον Ητοι Περι Τηε Καθ› Ημας Εκκληστικης Και Απξαιας Ελληνικηε Μουσικηε. Αθηναιε: Εσεδοθκ Αναλωμλσı Του Συγγπαφεωε.

Moody, Ivan (2007). “Some Aspects of the Polyphonic Treatment of Byzantine Chant in the Orthodox Church in Europe”. Musica se extendit ad omnia. Scritti in onore di Alberto Basso per il suo 75° compleanno. a cura di Rosy Moffa e Sabrina Saccomani, Lucca, LIM. 67-73.

Ortaylı, İlber (2014). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Timaş Yay.

Özek, Eren (2014). 21. Yüzyıl Türk Müziği İcrasında Perde Anlayışı. İstanbul: Türk Musikisi Vakfı Yay.

Özkan, İsmail Hakkı (2010). Türk Musikisi Nazariyatı ve Usulleri-Kudüm Velveleleri. İstanbul: Ötüken Nşr.

Pappas, Miltiadis (1997). Kiltzanidis’in Kitabı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi. ________________ (2007). Apostolos Konstas’ın Nazariyat Kitabı. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi. Popescu-Judetz, Eugenia-Sırlı, Adriana Ababi (2000). Sourches of 18th Century Music, Panayiotes Chalatzoglou and Kyrillos Marmarinos’ Comparative treatises on Secular Music. İstanbul: Pan Yay.

Savas, I. Savas (1965). Byzantine Music in Theory and in Pratice. Boston: Hercule Press Signell, Karl (2006). Makam-Türk Sanat Musikisinde Makam Uygulaması. Çev. İlhami Gökçen. İstanbul: Yapı Kredi Yay.

Skoulıos, Markos (2012). “Modern Theory And Notation Of Byzantine Chanting Tradition – A Near Eastern Musicological Perspective”. NEMO-Online 1(1): 19-38.

Στφανος (Δομεστίχου) (1843). Ερμηνεια Tης Εξωτερικήζ Μουσικήζ. Κωνςαντινουπόλεως.

Tillyard, Henry Julius Wetenhall (1916/1917 - 1917/1918). “The Modes in Byzantine Music”. Annual of the British School at Athens 22: 133-156.

________________ (1923). Byzantine Music and Hymnography. London: The Faith Press Ltd.

________________ (1923). “Byzantine Music”. Music & Letters 4 (3): 269-274.

Wellesz, Egon (1998). A History of Byzantine Music and Hymnography. Special Edition for Sandpiper Books Ltd. United Kindom: Oxford University Press.

Yağcıoğlu, Dimostenis (2008). “Karamanlı Rumlar ve Kimlik-Köken Tartışmaları”. Azınlıkça 4 (39): 34-35.

Yeprem, Safa (2010). “Istanbul’da Yaşayan Müslüman ve Gayr-ı Müslim Cemaatlerdeki Mabed Musikisi”. Dinsel ve Kültürel Farklılıkların Bir Arada Yaşaması: İstanbul Tecrübesi Uluslararası Sempozyumunda Sunulan Bildiri. İstanbul. 15- 17 Nisan.

Zannos, İannis (1990). “Intonation in Theory and Practice of Greek and Turkish Music”. Yearbook for Traditional Music 22: 42-59. International Council for Traditional Music: [CrossRef], [Web of Science ®]