Türk Folklorunda Dış Ruh Tasarımı

Dış ruh kavramı ilk defa James Frazer tarafından kullanılmış bir kavram olarak bilinmektedir. Frazer özellikle masallarda devlerin, kahramanların ruhlarının farklı yerlerde, farklı varlıklarda yer aldığını; dolayısıyla ölmeleri için ruhun bulunduğu yerin veya varlığın tespiti ve öncelikle onun öldürülmesi gereğine işaret etmiştir. Bu çalışmada özellikle ölüm adet ve inanışları bağlamında Türk folklorunda dış ruh tasarımı ve anlayışı üzerinde durulup örnek metin ve uygulamalardaki yeri belirlenmiştir. Bu şekilde eski dönemlerden bugüne ulaşan inanç ve uygulamaları mukayeseli biçimde tespit ve değerlendirme amaçlanmıştır.

The Concept of the External Spirit in Turkish Folklore

The concept of the external spirit has first been used by James Frazer. Frazer has pointed out that usually the spirits of giants and heroes in fairy tales are located externally, in a different place or being. Such figures’ death is only possible through the death of their spirits, which requires identifying the external location of the spirit. This study focuses on the concept of the external spirit in Turkish folklore, especially within the context of death rituals and beliefs, by analyzing a variety of sample texts. Through such analysis, the study aims to make a comparative assessment of beliefs and practices that have survived since ancient times to this day.

PDF

___

ALPTEKİN, Ali Berat (1997), Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Ankara: Akçağ Yayınevi.

ALPTEKİN, Ali Berat (2002), Taşeli Masalları, Ankara: Akçağ Yayınevi.

BANG, W.-G. R. Rahmeti (1936), Oğuz Kağan Destanı, İstanbul: Bürhaneddin Basımevi.

BEKKİ, Selahattin (2004), Türk Halk Anlatılarında Ölüm Ruhu, Millî Folklor, Yaz 2004, 53-66.

DİLEK, İbrahim (2002), Altay Destanları I, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

DİVİTÇİOĞLU, Sencer (1994), Oğuz’dan Selçuklu’ya (Boy, Konat ve Devlet), İstanbul: Eren Yayıncılık ve Kitapçılık Ltd. Şti.

DUYMAZ, Ali (1996), Nevruz Bey Hikâyesi, Aydın: Millî Folklor Yayınları.

DUYMAZ, Ali (1997), Bir Destan Kahramanı Salur Kazan, İstanbul: Ötüken Neşriyat.

DUYMAZ, Ali (1998), “Anadolu ve Balkan Türklerinin Halk Anlatmalarında Mitolojik Bir Kuş: Zümrüdüanka”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, I(2), Temmuz 1998, 91-97.

ERGİN, Muharrem (1988), Oğuz Kağan Destanı (Tercüme-Metin-Sözlük), İstanbul: Hülbe Basım ve Yayın Tic. A. Ş.

ERGİN, Muharrem (1997a), Dede Korkut Kitabı I (Giriş-Metin-Faksimile), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

ERGİN, Muharrem (1997b), Dede Korkut Kitabı II (İndeks-Gramer), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

ERGUN, Metin (1998), Altay Türkleri’nin Kahramanlık Destanı Alıp Manaş, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

FRAZER, James G. (1991), Altın Dal Dinin ve Folklorun Kökenleri, I. C., Çev. Mehmet H. Doğan, İstanbul: Payel Yayınevi.

FRAZER, James G. (1992), Altın Dal Dinin ve Folklorun Kökenleri, II. C., Çev. Mehmet H. Doğan, İstanbul: Payel Yayınevi.

İNAN, Abdülkadir (1986), Tarihte ve Bugün Şamanizm, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

MALİNOWSKİ, Bronislaw (1998), İlkel Toplum, Ankara: Öteki Yayınevi.

OCAK, Ahmet Yaşar (1983), Bektaşî Menakıpnâmelerinde İslâm Öncesi İnanç Motifleri, İstanbul: Enderun Kitabevi.

OCAK, Ahmet Yaşar (1984), Türk Halk İnançlarında ve Edebiyatında Evliya Menkabeleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.

ORUS-OOL, S. M. (1996), Arı Haan. Tıva Ulustuñ Maadırlıg Tooldarı, Kızıl 1996, s.3-60.

ÖGEL, Bahaeddin (1993), Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları İle Destanlar) I. Cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

ÖGEL, Bahaeddin (1995), Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları İle Destanlar) II. Cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

ÖNER, Mustafa (1991), Abdullah Tukay’ın Bir Şiiri: Şüreli, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, VI, İzmir, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 193-239.

ÖRNEK, Sedat Veyis (1988), İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane, İstanbul: Gerçek Yayınevi.

PELLIOT, Paul (1995), Uygur Yazısıyla Yazılmış Uğuz Han Destanı Üzerine, Çev. Vedat Köken, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

ROUX, Jean-Paul (1994), Türklerin ve Moğolların Eski Dini, Çev. Aykut Kazancıgil,İstanbul: İşaret Yayınları.

ROUX, Jean-Paul (1999), Eskiçağ ve Ortaçağda Altay Türklerinde Ölüm, Çev. Aykut Kazancıgil, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

SAKAOĞLU, Saim (2002), Gümüşhane ve Bayburt Masalları, Ankara: Akçağ Yayınevi.

SAKAOĞLU, Saim-DUYMAZ, Ali (2002), İslâmiyet Öncesi Türk Destanları, İstanbul: Ötüken Neşriyat.

SEVER, Mustafa (2003), “Masallarda Dış Can (Canın Beden Dışında Saklanması)”, Millî Folklor, 60, Kış 2003, 161-164.

SEYİDOĞLU, Bilge (1975), Erzurum Halk Masalları Üzerinde Araştırmalar, Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.

SEYİDOĞLU, Bilge (1998), “Kültürel Bir Sembol: Yılan”, Folkloristik: Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı, Ankara, 86-92.

ŞİMŞEK, Esma (2001), Yukarıçukurova Masallarında Motif ve Tip Araştırması, I. C.,Ankara: Kültür Bakanlığı yayınları.

Tatar Miflari İyeler, Işanuvlar, Irımnar, Fallar, İm-Tomnar, Sınamışlar, Yolalar, (1996), Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.

TÜRKMEN, Fikret (1995), Âşık Garip Hikâyesi İnceleme-Metin, Ankara: Akçağ Yayınevi.