Türk Batıcılığının Milliyetçi-Muhafazakârlık üzerinden tenkidi: Erol Güngör örneği

Tanzimat sonrası dönemde tarih sahnesine çıkan Türk aydınlarının temel meselesi zayıflayan devleti güçlendirmekti. Türk aydınlarının devletin inhitatını durdurmak amacıyla devlet sistemine ve kamusal meselelere dair ortaya attıkları fikirler zaman içinde ideolojik bir içerik kazanmıştır. Osmanlı’nın son döneminden itibaren, Batı kaynaklı pozitivist ve materyalist fikirlerin zihniyet dünyalarını şekillendirdiği Batıcı-inkılâpçı Türk aydınları, bu fikirlere dayanan görüşleriyle, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e uzanan süreçte, devlet ve toplum düzeninin yeniden şekillenmesinde etkili bir güç olmuşlardır. Bu çalışmada, milliyetçi muhafazakâr bir aydın ve ilim adamı olarak Erol Güngör’ün, Tanzimat sonrası dönemden kendi devrine kadar Batıcı-inkılâpçı aydınların kamusal meselelere ve başta din olmak üzere millî kültür unsurlarına yönelik yaklaşımlarına getirdiği tenkitler değerlendirilmektedir.

___

Akşin, Sina (2005). “Tanzimat ve Yeni Osmanlılar”. Bilim ve Ütopya 132: 32-37.

Alkan, Ahmet Turan (2000). “Halefi Olmayan Bir İlim Adamı: Erol Güngör”. Doğu Batı 11: 157-163.

Alkan, Mehmet Ö. (2006). “Resmî İdeolojinin Doğuşu ve Evrimi Üzerine Bir Deneme”. Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi. Ed. Mehmet Ö. Alkan. İstanbul: İletişim Yay. 377-407.

Atay, Falih Rıfkı (1954). Başveren Bir İnkılâpçı. Ankara: Türkiye Milli Talebe Federasyonu.

Atsız, Nihal (1997). Türk Tarihinde Meseleler. İstanbul: İrfan Yay.

Ayvazoğlu, Beşir (2009). Tanrıdağı'ndan Hıra Dağı'na Milliyetçilik ve Muhafazakârlık Üzerine Yazılar. İstanbul: Kapı Yay.

Bauman, Zygmunt (1996). Yasa Koyucular ve Yorumcular. Çev. Kemal Atakay. İstanbul: Metis Yay.

Berkes, Niyazi (2007). Batıcılık Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler. İstanbul: Kaynak Yay.

Comte, Auguste (2008). İslâmiyet ve Pozitivizm. Haz. Christian Cherfıls. Çev. Özkan Gözel. İstanbul: Dergâh Yay.

Danişmend, İsmail Hami (1942). Ali Suavi’nin Türkçülüğü. İstanbul: CHP Genel Sekreterliği.

Ebuzziyâ Tevfik (2006). Yeni Osmanlılar. Haz. Şemsettin Kutlu. İstanbul: Pegasus Yay.

Emil, Birol (2009). Son Dönem Osmanlı Aydını Mizancı Murad Bey. İstanbul: Kitabevi Yay.

Gevgilili, Ali (1990). Türkiye’de Yenileşme Düşüncesi, Sivil Toplum, Basın ve Atatürk. İstanbul: Bağlam Yay.

Güngör, Erol (1997). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

_____, (1999). Türk Kültürü ve Milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

_____, (2003). Sosyal Değişme ve Aydınlar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

_____, (2007). Dünden Bugünden Tarih Kültür Milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Hatiboğlu, İbrahim (1999). “Osmanlı Aydınlarınca Dozy’nin Tarih-i İslamiyyet’ine Yöneltilen Tenkitler”. İslam Araştırmaları Dergisi 3: 197-213.

Hüseyin Vassaf (2009). Bir Eski Zaman Efendisi İbnülemin Mahmud Kemâl, Kemâlü’l-Kemâl. Haz. Fatih M. Şeker ve İsmail Kara. İstanbul: Dergâh Yay.

Kara, İsmail (1994). İslâmcıların Siyasî Görüşleri. İstanbul: İz Yay.

_____, (2005). Din ile Modernleşme Arasında Çağdaş Türk Düşüncesinin Meseleleri. İstanbul: Dergâh Yay.

_____, (2008). Cumhuriyet Türkiye’sinde Bir Mesele Olarak İslam. İstanbul: Dergâh Yay.

Karaalioğlu, Seyit Kemal (1984). Ziya Paşa Hayatı ve Şiirleri. İstanbul: İnkılâp ve Aka Yay.

Karadağ, Raif (2004). Muhteşem İmparatorluğu Yıkanlar. İstanbul: Emre Yay.

Karpat, Kemal H. (2009). Osmanlı’dan Günümüze Kimlik ve İdeoloji. Haz. ve Çev. Güneş Ayas. İstanbul: Timaş Yay.

_____, (2010). Osmanlı’dan Günümüze Elitler ve Din. Haz. ve Çev. Güneş Ayas. İstanbul: Timaş Yay.

Kılıçzâde Hakkı (1328). “Pek Uyanık Bir Uyku”. İçtihad. No: 55. 1226- 1228.

_____, (1328). “Pek Uyanık Bir Uyku”. İçtihad. No: 57. 1261-1264.

Kısakürek, Necip Fazıl (1990). Bâbıâli. İstanbul: Büyük Doğu Yay.

Korlaelçi, Murtaza (2006). “Pozitivist Düşüncenin İthali”. Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi. Ed. Mehmet Ö. Alkan. İstanbul: İletişim Yay. 214-222.

Mardin, Şerif (2004). Türkiye’de Toplum ve Siyaset: Makaleler 1. Der. Mümtaz’er Türköne ve Tuncay Önder. İstanbul: İletişim Yay.

_____, (2009). Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu. Çev. Mümtaz’er Türköne vd. İstanbul: İletişim Yay.

_____, (2010). Jön Türklerin Siyasî Fikirleri 1895-1908. İstanbul: İletişim Yay.

Meriç, Cemil (1998). Mağaradakiler. İstanbul: İletişim Yay.

_____, (2000). Bu Ülke. İstanbul: İletişim Yay.

Mutman, Mahmut (2002). “Şarkiyatçılık/Oryantalizm”. Modernleşme ve Batıcılık. Ed. Uygur Kocabaşoğlu. İstanbul: İletişim Yay. 189-211.

Namık Kemal (1962). Renan Müdâfaanâmesi. Yay. Fuad Köprülü. Ankara: Millî Kültür Yay.

Ortaylı, İlber (2003). Osmanlı Barışı. İstanbul: Ufuk Kitapları.

_____, (2008). Avrupa ve Biz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yay.

Özdoğan, Günay Göksu (2002). Turan’dan ‘Bozkurt’a. Çev. İsmail Kaplan. İstanbul: İletişim Yay.

Özlem, Doğan (2002). “Türkiye’de Pozitivizm ve Siyaset”. Modernleşme ve Batıcılık. Ed. Uygur Kocabaşoğlu. İstanbul: İletişim Yay. 452-464.

Öztuna, Yılmaz (1999). Türk Tarihinden Portreler. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

_____, (2006). Tanzîmât Paşaları Âlî ve Fuâd Paşalar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Poulton, Hugh (1999). Silindir Şapka Bozkurt ve Hilal. Çev. Yavuz Alogan. İstanbul: Sarmal Yay.

Safa, Peyami (2006). Türk İnkılâbına Bakışlar. İstanbul: Ötüken Neşriyat. Skirbekk, Gunnar ve Nils Gilje (2004). Antik Yunan’dan Modern Döneme Felsefe Tarihi. Çev. Emrullah Akbaş ve Şule Mutlu. İstanbul: Üniversite Kitabevi.

Somel, Selçuk Akşin (2006). “Osmanlı Reform Çağında Osmanlıcılık Düşüncesi (1839-1913)”. Edit. Mehmet Ö. Alkan. Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi. İstanbul: İletişim Yay. 88-116.

Tanpınar, Ahmet Hamdi (2001). 19uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.

Tansel, Fevziye Abdullah (2005). Hususi Mektuplarına Göre Namık Kemal ve Abdülhak Hamid. Ankara, Akçağ Yay.

Toker, Nilgün ve Serdar Tekin (2002). “Batıcı Siyasal Düşüncenin Karakteristikleri ve Evreleri: Kamusuz Cumhuriyet’ten Kamusuz Demokrasi’ye”. Ed. Uygur Kocabaşoğlu. Modernleşme ve Batıcılık. İstanbul: İletişim Yay. 82-106.

Türköne, Mümtaz’er (1994). Siyasî İdeoloji Olarak İslamcılığın Doğuşu. İstanbul: İletişim Yay.

Ülken, Hilmi Ziya (1979). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken Yay.

Winock, Michel (2007). Aydınlar Yüzyılı. Çev. Ergun Göze. İstanbul: Boğaziçi Yay.

Yılmaz, Murat (2006). “Milliyetçilik ve Erol Güngör”. Haz. Murat Yılmaz. Erol Güngör. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. 160- 167.

Zürcher, Eric-Jan (2002). “Kemalist Düşüncenin Osmanlı Kaynakları”. Ed. Ahmet İnsel. Kemalizm. İstanbul: İletişim Yay. 44-55.