Tonyukuk Yazıtındaki Problemli Bir Cümle Üzerine

Tonyukuk Yazıtının 8. satırında (T I G 1) geçen  işaretinin ses değeri üzerinde uzun süre tartışılmış ve bu işaretin hangi ses ya da sesleri karşıladığı ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu işaretin hangi ses ya da sesleri karşıladığı netlik kazanmadığı için de işaretin bulunduğu kelime ile cümle, çeşitli şekillerde okunmuş ve anlamlandırılmıştır. Sözü edilen işarete genellikle aş şeklinde ses değeri verilmiş ve bu işaret, Hemçik-Çırgakı (E41) Yazıtında geçen benzer işaret ile eş tutulmuştur. Ancak  işaretinin yanında bulunan ve ince ünlüyü gösteren g2 sesi gözardı edilmiş ya da yanlış yazım olduğu öne sürülmüştür. Bu yazıda  şeklindeki işarete yeni bir ses değeri verilecek, kelime yeniden okunacak ve anlamlandırılacak, kelimenin yazımında herhangi bir yanlışlık ya da eksiklik olmadığı ortaya konmaya çalışılacaktır. Yazının ilk bölümünde daha önce yapılan çalışmalara değinilecek, sonra kendi görüşlerimizi dile getireceğimiz bölüm de 1)  işaretine *lb çift ünsüz ses değerinin verilmesi, 2) uçuk kelimesinin incelenmesi, 3) *elbeg kelimesinin incelenmesi, olmak üzere üçe ayrılacaktır.

___

AALTO, P.-G. J. RAMSTEDT-J. G. GRANÖ (1958): “Materialien zu den alttürkischen Inschriften der Mongolei.” Journal de la Société Finno-Ougrienne LX/7, 3-91.

ARIKOĞLU, E.-K. KUULAR (2003): Tuva Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK.

AYDAROV, G. (1971): Yazık Orhonskih Pamyatnikov Drevnetyurkskoy Pis’mennosti VIII veka. Alma-ata: Akademiya Nauk Kazakskoy SSR.

BERTA, Á. (1995): Neue Lesung- und Deutungsvorschläge für die Inschrift Tońuquq. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae XLVIII (3), 313-320.

BERTA, Á.(2004): Szavaimat Jól Halljátok, A Türk és Ujgur Rovásírásos Emlékek Kritikai Kiadása. Szeged: JatePress.

CC bk. K. GRØNBECH (1942).

CLAUSON, S. G. (1972): An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: The Clarendon.

DENY, J. (1941): Türk Dili Grameri (Osmanlı Türkçesi). Çev.: A. U. ELÖVE. İstanbul: Maarif Vekâleti Matbaası.

DTS bk. V. M. NADELYAYEV vd. (1969).

EDPT bk. S. G. CLAUSON (1972).

ELÖVE, A. U. (1958): “Bir Yazı Meselesi Üzerine.” Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 1958, 69-85.

ERDAL, M. (1991): Old Turkic word formation. A Functional Approach to the Lexicon I-II. Turcologica: 7, Wiesbaden: Otto Harrassowitz.

ERGİN, M. (1970): Orhun Abideleri. İstanbul.

GABAIN, A. v. (1988): Eski Türkçenin Grameri. Çev.: M. AKALIN. Ankara: TDK.

GIRAUD, R. (1961): L’Inscription de Baın Tsokto, Paris: Librairie d’Amerique et d’Orient.

GRØNBECH, K. (1942): Komanisches Wörterbuch, Türkischer Wortindex zu Codex Cumanicus. Kopenhagen. Türkçesi: Kuman Lehçesi Sözlüğü. Çev.: K. AYTAÇ. Ankara, 1992: Kültür Bakanlığı.

GÜRSOY-NASKALİ, E.-M. DURANLI (1999): Altayca-Türkçe Sözlük. Ankara: TDK. KARCAVBAY, S. (2003). Orhon Muraları. Astana.

KTS bk. R. TOPARLI vd. (2003).

LESSING, F. D. (2003): Moğolca-Türkçe Sözlük. Çev.: G. KARAAĞAÇ. Ankara: TDK.

MALOV, S. E. (1951): Pamyatniki drevnetyurkskoy Pis’mennosti, tekstı i issledovaniya. Moskva-Leningrad.

MALOV, S. E. (1952): Eniseyskaya Pismennost Tyurkov. Moskva-Leningrad.

NADELYAYEV, V. M.-D. M. NASİLOV-E. R. TENİŞEV-A. M. ŞÇERBAK (1969): Drevnetyurkskiy Slovar’. Leningrad: Akademiya Nauk SSSR.

ORKUN, H. N. (1936): Eski Türk Yazıtları I. İstanbul: TDK.

ORKUN, H. N.(1941): Eski Türk Yazıtları IV. İstanbul: TDK.

RADLOFF, W. (1899): Die alttürkischen Inschriften der Mongolei, die Inschrift des Tonyukuk. Zweite Folge. St-Petersburg.

RAMSTEDT, G. J. (1976): Kalmückisches Wörterbuch. Helsinki: Lexica Societatis Fenno-Ugricae III.

RECEBOV, E.-Y. MEMMEDOV (1993): Orhon-Yenisey Abideleri. Bakı.

RÄSÄNEN, M. (1969): Versuch eines Etymologischen Wörterbuchs der Türk-sprachen. Helsinki: Lexica Societatis Fenno-Ugricae XVII.

RYBATZKI, V. (1997): Die Toñukuk-Inschrift. Szeged: Studia Uralo-Altaica.

RYUMINA-SIRKAŞEVA, L. T.- N. A. KUÇIGAŞEVA (2000) Teleüt Ağzı Sözlüğü. Çev.: Ş. H. AKALIN; C. TURGUNBAYEV. Ankara: TDK.

STEBLEVA, İ. V. (1965): Poeziya Tyurkov VI-VIII. vekov. Moskva: Izdatelstvo “Nauka”.

TAUBE, J. (2002): “Eine runentürkische Inschrift (Tonyukuk, 01-16) im Lichte von Jean Gebsers Geschichte der Bewusstwerdung (Mit einem Nachtrag zu Tonyukuk 17-32).” Splitter aus der Gegend von Turfan, Festschrift für Peter Zieme anlässlich seines 60. Geburtstags. Hrsg. M. ÖLMEZ-S.-C. RASCHMANN. İstanbul-Berlin, 333-365.

TAVKUL, U. (2000): Karaçay-Malkar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK.

TEKİN, T. (1968): A Grammar of Orkhon Turkic. Bloomington, The Hague: Indiana University.

TEKİN, T. (1994): Tunyukuk Yazıtı. Ankara: Simurg.

TEKİN, T.(1995a): “Some Remarks on the Tunyukuk Inscription.” Beläk Bitig. Sprachstudien für Gerhard Doerfer zum 75. Geburtstag, Hrsg. M. ERDAL-S. TEZCAN. Wiesbaden, 209-222.

TEKİN, T.(1995b): Orhon Yazıtları, Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk. İstanbul: Simurg.

TEKİN, T.(1999): “Hemçik-Çırgakı Yazıtı.” Türk Dilleri Araştırmaları 9, 5-15.

THOMSEN, V. (1924): “Alttürkische Inschriften aus der Mongolei.” Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft 78, 121-173.

(20022): “Turcica.” Orhon Yazıtları Araştırmaları. Çev.: V. KÖKEN. Ankara: TDK. 315-428.

TOPARLI, R.-H. VURAL-R. KARAATLI (2003): Kıpçak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK.

TUNA, O. N. (1957): “Bazı İmlâ Gelenekleri, Bunların Metin İncelemelerindeki Önemi ve Orhon Yazıtları’nda Birkaç Açıklama.” Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 1957, 11-81.

VASİL’EV, D. D. (1983): Korpus Tyurkskih runiçeskih pamyatnikov basseyna Yeniseya. Leningrad: Akademiya Nauk SSSR.

VEWT bk. M. RÄSÄNEN (1969).