The Anglo-Russian Rivalry, Russia's Annexation of Merv and the Consequences of the Annexation on Turkmens

Özet: Rusların Türkistan'daki yayılmacılık siyasetlerinin son örneklerinden birisini oluşturan Merv'in işgali, on dokuzuncu asır boyunca devam eden İngiliz-Rus rekabetinin önemli bir halkasını oluşturduğu gibi, Türkmenlerin yaşadığı toprakların büyük kısmının da Rus hakimiyetine girmesini sağlamıştır. Rusların, Hindistan üzerinde gizli emelleri ve planları olduğuna inanan İngilizler, onların Orta Asya'da Hindistan'a doğru işgal ettikleri her toprak parçasında büyük kaygılar duymuşlardır. Bu kaygılarından dolayı bölgeye ajanlar göndermişler, Ruslarla çetin bir diploması trafiği kurmuşlar ve zaman zaman da Afganistan ve İran'da işgallerde bulunmuşlardır. "Büyük Oyun" olarak isimlendirilen İngiliz-Rus rekabeti, Merv'in 1884'te Ruslar tarafından işgali sırasında ateşli bir seyir izlemiştir. Rus hakimiyeti altında askerî ve bozuk bir düzenin baskısına maruz kalan Türkmenlerin geleneksel yaşam tarzlarında hemen değişiklik olmamış, ancak şehirleri ve zengin toprakları yeni gelen Rus ve yabancı göçmenler tarafından ele geçirilmiştir. Ruslar ile İngilizler arasındaki sınır belirleme siyaseti nedeniyle bir kısım Türkmenler Afganistan ve İran idaresi altında kalmışlardır.
Anahtar Kelimeler:

Türkmenistan

İngiliz-Rus Rekabeti, Rusya'nın Merv'i İlhakı ve Bu İlhakın Türkmenler Üzerindeki Etkileri

Abstract: The annexation of Merv into Russia in 1884 was one of the most important stages in Russian expansionist policies and in the Anglo-Russian rivalry in Türkistan. It brought all the Turkmens—today living in Turkmenistan—under the Russian rule. The British who thought that the Russians had secret plans and goals towards India became extremely alarmed in every Russian move in Central Asia. Because of their fears of Russian expansion, the British .sent agents to the region, adopted an adversarial diplomatic stance via-a-vis Russians and, from time to time, invaded Afghanistan and Iran during the nineteenth century. The Anglo-Russian rivalry that has been called as "the Great Game" reached a stage of open conflict during Russian annexation of Merv. The Turkmens who had suffered under the militaristic and corrupt Russian rule did not immediately change their traditional life style. However, their cities and fertile lands began to be occupied by Russian and other immigrants. When the British and the Russians agreed to draw a border between Türkistan and Afghanistan, some Turkmens were left under Afghan and Iranian domination.
Keywords:

Turkmenistan,

___

"An Indian Officer" (1894), Russia's March Towards India, London: Sampson Low.

"The Merv Oasis" (January 1883), The Edinburgh Review, vol. 157, p. 205-227.

"Afghanistan" (October 1879), The Edinburgh Review, vol. 150, p. 587-606.

"The Russians in Central Asia" (July-October 1865), The Quarterly Review 118, p.517-533.

Baker, Sir Samuel W. (August 1888), "Reflections in India, 1880-1888," The Fortnightly Review, vol. 50, p. 213-221.

B. O. A., Osmanlı Devleti île Kafkasya, Türkistan ve Kırım Hanlıkları Arasındaki Münâsebetlere Dâir Arşiv Belgleleri, 1687-1908 Yıllar Arası (1992), Yayın no 3, Ankara: Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.

Bayur, Y. Hikmet (1987), Hindistan Tarihi: Nadir Şah Afşar'ın Akınından Bağımsızlık ve Cumhuriyete Kadar (1737-1949), Ankara: Türk Tarih Kurumu.

Curzon, George N. (1889), Russia in Central Asia in 1889 and the Anglo-Russian Question, London: Longmans, Gren, and Co.

Devlet, Nadir (1999), Rusya Türklerinin Milli Mücadele Tarihi (1905-1917), Ankara:Türk Tarih Kurumu.

Dobson, George (1890), Russia's Railway Advance into Central Asia: Notes of a Journey from St. Petersburg to Samarkand, London: W. H. Allen.

Gömeç, Saadettin (2Ö02), Türk Cumhuriyetleri ve Toplulukları Tarihi, Ankara: Akçağ.

Handsard's Parliamentary Debates (June 10, 1881), vol. 262: 230-231

Hayit, Baymirza (1995), Türkistan Devletlerinin Milli Mücadeleleri Tarihi, Ankara:Türk Tarih Kurumu.

Hayit, Baymirza (1975), Türkistan, Rusya ve Çin Arasında, çeviren Abdülkadir Sadak, Ankara: Otağ Matbaası.

Hayit, Baymirza (1987), Sovyetler Birliği'ndeki Türklüğün veİslâmm Bazı Meseleleri,İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.

Hopkirk, Peter (1992), The Great Game: The Struggle for Empire in Central Asia, London: Kodansha International. http://www.asie-centrale.com/turkmenistan/karakoum.htm (October 2005).

Kurat, Akdes Nimet (1970), "Tsarist Russia and the Muslims of Central Asia," The Cambridge History of Islam, vol. 1, Cambridge: At the University Press, p. 503-525.

Lieven, Dominic (1883), British Documents on Foreign Affairs: Reports and Papers from the Foreign Office Confidential Print, Series A Russia, 1859-1880, vol.1, University Publications of America.

Marvin, Charles (1880), The Eye-witnesses' Account of the Disastrous Russian Campaign Against theAkhal Tekke Turcomans. London: W.H. Allen & Co.

Marvin, Charles (1883), The Russians at Meru and Herat, and Their Power of Invading India, London: W. H. Allen & Co.

Marvin, Charles (1886), Reconnoitering Central Asia: Pioneering Adventures in the Region Lying between Russia and India, London: Swan Sonnenschein, Le Bas & Lowrey.

Marvin, Charles (1984), The Russian Advance Towards India: Conversations with Skobeleff, Ignatieff, and other Distinguished Russian Generals and Statesmen, on the Central Asian Question. Peshawar: Saeed Book Bank.

Pall Mall Gazette, 22 February 1884; 5 March 1884; 13 June 1884.

Punch, 8 March, 1884.

Rudhart, Alexander (1986), Twentieth Century Europe, Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall, Inc.

Saray, Mehmet (1999), Yeni Türk Cumhuriyetleri Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.

Saray, Mehmet (1989), The Turkmens in the Age of Imperialism: A Study of the Turkmen People and Their Incorporation into the Russian Empire, Ankara: Turkish Historical Society Printing House.

Saray, Mehmet (2003), The Russian, British, Chinese and Ottoman Rivalry in Turkestan, Ankara: Türk Tarih Kurumu.

Tcharykow, N. V. (1931), Glimpses of High Politics through War and Peace 1855- 1929. New York: The MacMillan Company.

The Times of London, 23 January 1853; 27 December 1872; 13 February 1873; 25 January 1873; 13 February 1873; 13 June 1884; 16, 21, 23 February 1884; 12 May 1994; 26 July 1875.

The Daily Telegraph, 16 February 1884; 18 February 1884; 8 March 1884.

Togan, A. Zeki Velidi (1946), Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul: Enderun Kitapevi.

Togan, A. Zeki Velidi (1947), Bugünkü Türkili (Türkistan) ve Yakın Tarihi, İstanbul:Arkadaş, İbrahim Horoz ve Güven Basımevleri.

Vambery, Arminius (February 23, 1884), The Times.

Vambery, Arminius (1885), The Corning Struggle for India, London: Cassell&Co.

Vambery, Arminius, (23 February 1884) The Times.

Wasti, S. Tanvir (October 1994), "The 1877 Ottoman Mission to Afghanistan," Middle Eastern Studies, volume 30. No. 4, p. 956-963.

Wasti, Syed Tanvir (July 1991), "Two Muslim Traveloques: To and From İstanbul," Middle Eastern Studies, volume 27, no.3, p. 457-476.

Yakubovskiy, A. (1997), "Merv," İslam Ansiklopedisi, cilt 7, Eskişehir: MEB, 1997.

Yarmolinsky, Abraham (1967), The Memoirs of Count Witte, New York: Howard Pertig.

Yate, A. C. (1886), England and Russia Face to Face in Asia: Travels with the Afghan Boundary Commission, London: William Blackwood and Sons.

Yetişgin, Memet (2000), The Times of London, Russians Expansion into Central Asia,1850-1900, Unpublished doctoral thesis, Lubbock, TX: Texas Tech University.

Yetişgin, Memet (Mart-Nisan 2004), "Russia's Ruthless Behavoir Against the Turkmens in Central Asia," Türk Dünyası Araştırmaları, sa. 149 p. 223-240