Tarihsellik ve kuramsallık arasında: 1921 ve 1924 anayasalarında kuvvetler birliği/ayrılığı tartışması

Türkiye’de modern anayasa hareketleri çoğu Avrupa ülkesiyle aynı tarihlerde ortaya çıkmış olmasına karşın birçok bakımdan kendine özgü tarihsel ve toplumsal olayların etkilerini taşır. Bunlardan birisi 1921 ve 1924 anayasalarında yer alan kuvvetler birliği ilkesidir. Çoğu yoruma göre bu anayasal ilke dönemin koşulları gereği savunulmuş ve kabul edilmiştir. Bu çalışma, bu yaygın görüşün aksine, 1921 Teşkilat-i Esasiye Kanunu’ndan 1961 Anayasası’na kadar hukuksal olarak yürürlükte olan kuvvetler birliği ilkesinin özellikle Atatürk ve arkadaşları tarafından tarihsel bir gereklilik temelinde değil; kuramsal, felsefi ve normatif temelde savunulmuş bir görüşe dayandığını göstermektedir. Çalışmanın birinci ana bölümünde kuvvetler birliğinin bu iki anayasada yer almasıyla ilgili yorumların değerlendirilmesi; ikinci bölümünde kuvvetler birliği ve ayrılığı düşüncesinin tarihsel ve kuramsal olarak gelişimi; son bölümde ise Atatürk ve arkadaşlarının kuvvetler birliğini savaş koşullarının veya etkin bir yönetim anlayışının gereği olarak değil, Rousseau’cu bir egemenlik anlayışının sonucu olarak savundukları ele alınmaktadır.

PDF

___

AKDTYK (1997). Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri I-III. Ankara: TTK Basımevi.

Akın, Rıdvan (2001). TBMM Devleti (1920-1923) Birinci Meclis Döneminde Devlet Erkleri ve idare. İstanbul: İletişim Yay.

Akyol, Taha (2008). Ama Hangi Atatürk. İstanbul: Doğan Kitap.

Akyüz, Yahya vd. (1992). Atatürk ilkeleri ve İnkılap Tarihi Hl Türk İnkılabının Hazırlık Dönemi ve Türk İstiklal Savaşı. Ankara: YOK Yay.

Alpargu, Mehmet, İsmail Ozçelik ve Nuri Yavuz (2003). Atatürk İlkeleri ve inkılap Tarihi. Ankara: Gündüz Yay.

Aristoteles (2006). Politika. Çeviri: Mete Tuncay, İstanbul: Remzi Kitapevi.

Aslan, Yavuz (2002). "Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti (23 Nisan 1920-30 Ekim 1923)". Türkler, Cilt 16, Ankara: Yeni Türkiye Yay.

Atatürk, Mustafa Kemal (1989). Nutuk. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.

Cengiz, Recep (2001). Atatürk'ün Okuduğu Kitaplar.Cilt 21, Ankara: Anıtkabir Derneği Yay.

Demirel, Ahmet (2003). Birinci Meclis'te Muhalefet İkinci Grup. İstanbul: İletişim Yayınları.

Dodge, Guy H. (1971). fean-facques Rousseau: Authoritarian Libertarian? MA: Heath and Company.

Eroğlu, Hamza (1974). Türk Devrim Tarihi. Ankara: Emel Matbaacılık.

Fairlie, John A. (1923). "The Seperation of Powers". Michigan Law Review, 21 (4): 393-436.

Goloğlu, Mahmut (1971). Cumhuriyete Doğru. Ankara: Başnur Matbaası.

Gökberk, Macit (2004). Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabeyi.

İnan, Arı (1996). Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün 1923 Eskişehir-Izmit Konuşmaları. Ankara: TTK.

İnan, Afet (1998). Medeni Bilgiler ve M. Kemal Atatürk'ün El Yazıları. Ankara: TTK.

Locke, John (2004). Hükümet Üzerine îkinci İnceleme. Türkçesi: Fahri Bakırcı Ankara: Babil.

Loewnstein, Karl (1938). "The Balance between Legistlative and Executive Power: A Study in Comparative Constitutional Law". The University of Chicago Law Review 5 (4): 566-608.

Montesquieu, (2004). Kanunların Ruhu Üzerine. Çev. Fehmi Baldaş, İstanbul: Seç.

Mumcu, Ahmet (1997). Tarih Açısından Türk Devriminin Temelleri ve Gelişimi. Ankara: İnkılap Kitabevi.

Özbudun, Ergun (1992). 1921 Anayasası. Ankara: AAM.

Petit, Philip (1998). Cumhuriyetçilik. İstanbul: Ayrıntı.

Rousseau, Jean Jacques (1989). Toplum Anlaşması. Çev. Vedat Günyol, İstanbul: MEB Yayınları.

Savcı, Bahri (1960). "Türkiye'de Meclis-Hükümet Münasebetlerine Bir Bakış". incelemeler 9: 57-82.

Sharp, Malcolm P. (1935). "The Classical American Doctrine of the Seperation of Powers". The University of Chicago Law Reviev 2 (3): 385-436.

Shaw, Stanford J. ve Ezel Kural Shaw (2000). Osmanlı Lmparatorluğu ve Modern Türkiye. Cilt 2, İstanbul: E Yay.

Tanör, Bülent (2006). Osmanlı-Türk Aynasal Gelişmeleri. İstanbul: YKY.

TBMM Zabıt Ceridesi, Birinci Devre, Cilt 14. Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Matbaası.

Teziç, Erdoğan (1998). Anayasa Hukuku. İstanbul: Beta.

Tunaya, Tarık Zafer (2003). Türkiye'de Siyasal Gelişmeler (1876-1938). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yay.

Turan, Refik vd. (2004). Atatürk tikeleri ve inkılap Tarihi. Ankara: Gazi Kitabevi.

Wright, Benjamin F. (1933). "The Origins of the Seperation of Powers in America". Economica 40: 169-185.

Yazıcı, Sedat (2003). "Atina, İsparta Ya da Liberal Cumhuriyetçilik". Liberal Düşünce 29: 115-126.