Pamir yaylası'ndan Ulupamir Köyü'ne: Kırgızlarda sosyo-kültürel yaşam ve mekânın dili

Kırgızlar, Türk tarihinin bilinen en eski boylarından biridir. Bir bölümü, Pamir yaylasından Pakistana göç ederek Malatya ve Van illerine geçici olarak yerleştirilen ve daha sonra Türkiye Cumhuriyeti Devleti tarafından Vanın Erciş ilçesine bir köy inşa edilerek kalıcı yerleşimleri sağlanan Kırgız Türkleri, 29 yıldır bir arada yaşadıkları bölge halkıyla kaynaşmakta ve Kırgız kültürünü değişen yaşam koşullarına rağmen devam ettirmektedir. Ancak, Pamirden Ulupamire uzanan göçün etkileri ve değişen yaşam koşulları, bu serüvende büyük acılar çekmiş bu topluluğun geçmişe ait izlerini silmeye başlamıştır. Kırgız Türkleri ile ilgili çeşitli çalışmalar yapılmakla beraber, bunların çoğu tarih, sanat, edebiyat gibi konuları içermekte, yaşam mekânları derinliğine araştırılmamaktadır. Oysa yaşanılan mekânlar, içindeki kullanıcıların yaşam kültürünü ve o topluluğun geçmişine ait izleri taşır. Çalışmanın amacı, Türk tarihinde özel bir yeri olan Kırgızların, Pamir yaylası ve Ulupamir köyü arasındaki sosyo kültürel özelliklerini, yaşadıkları mekânsal çevreler aracılığıyla belirlemek, kaybolan/kaybolmakta olan /devam eden, kültürün izlerini ortaya çıkarmaktır.

___

Barthold, Vilhelm (2002). Kırgızlar. Çev. Ufuk Deniz Aşçı. Konya: Komen Yay.

Bates, Daniel G. (1971). Güneydogu Anadoluda Göçebe Yörük Yerleşmeleri Üzerine Bir Çalısma. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Cografya Enstitüsü Yay.

Cusupov, Kenges (1996). Kırgızdar. Bişkek: Kırgızstan Soros Fondu Yay.

Dor, Remy ( 1988). Türkiye Kırgızları. Çev. Levent Yüksel. Tarih ve Toplum 9: 348 - 353.

Dor, Remy ve Zhenhua, M.H. (1995 ). Kırgız Ruhu-Manas. Bişkek: Ala To. Erdem, Mustafa (2000). Kırgız Türkler. Ankara: Asam Yay.

Gülbeyaz, Kürşat (2008). Milli Kırgız Düğünü. Akademik Bakış 15: 1 -12.

Gömeç, Saadettin (1999). Tarihte ve Günümüzde Kırgızlar. Ankara: Akcağ Yay.

İnan, Abdülkadir (1973). "Orta Asya Türklerinde Çadır ve Kımız". Türk Folklor Araştırmaları 3: 288.

Kabirov, Azim (1991). Pamirdik Ata- İnileribizdin Salt- Sanaları. Kırgız Ayılı 8: 44-49.

Keskin, Abdülmetin (2003). Pamirden Van Ercişe Bir Göç Hikayesi. Diyalog Avrasya Güz 10: 32- 38.

Koç, Saadettin (2002). Ay ve Güneş Motiflerinin Kırgız Kültüründeki Yeri Gazi Üniversitesi Hacı Bektaşî Veli Araştırm a Dergisi (Yaz): 79 -88.

Kutlu, Malik ve Bernard Repond (1993). Afghanistans, The Kırghız of Pamir, The Road To Exile . Published by Association Suisse des Amis de IAfghanistan, Lausanne.

Ligeti, Lajos (1925). Kırgız Kavim İsminin Menşei. Türkiyat Mecmuası 1: 235 - 249.

Ögel, Bahaeddin (1971). Türk Mitolojisi. İstanbul: MEB Yay.

_____, (2001). Türk Kültürünün Gelişme Çağları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yay.

Pekacar, Çetin (1997). Pamir Kırgız Türkleri. Yeni Türkiye 16: 1299 -1303.

Polat, Kemal (2008). Beşikten Mezara Kırgız Türklerinde Gelenek ve İnanışlar. Ankara: TDV Yay.

Pulleyblank, Edwin G. (1990). The Name of Kirgiz. C entral Asiatic Journal 34: 98 -108.

Seyfioğlu, Ali Rıza (2001).Orta Asyadan Levhalar: Kırgızlar ve Memleketler. Türk Yurdu 9 - 10: 28.

Tunç, İsmet (2010). Ulupamir'de Sosyo -Kültürel Yaşam ve Toplumsal Değişme. http://gezegenismet.blogspot.com [Erişim tarihi: 24.01.2014]

Uzun, Gülsine (2008). " Doğu Turkistan Kırgız Turkleri". Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 3: 7.