2014

Osmanlı Kültür ve Sanatında İbrahim Gülşenî'nin İşlevi

Osmanlı şiir ve sanatının gelişmesine katkıda bulunan tekke-tasavvuf erbabından biri de İbrahim Gülşenî'dir. Onun Teb-riz'de biçimlenen sufi kimliği, Kahire'de kurduğu Gülşenî Tekkesinde olgunluğa erişmiştir. Kahire'deki Gülşenî Tekkesi, Anadolu ve Rumeli'de yetişen pek çok insan için bir cazibe merkezi olmuştur. Yenice, Edirne, Bursa, İstanbul, Gelibolu gibi o devrin belli başlı Osmanlı kültür merkezlerinden Gül-şenî Tekkesine gidip tasavvuf eğitiminden geçtikten sonra Osmanlı coğrafyasının değişik bölgelerinde faaliyetlerini sür-düren çok sayıda şair ve musikişinas yetişmiştir. Gülşenî şair ve musikişinaslar Mevlevî ve Hurufî muhitleriyle iyi ilişkiler kurmuş ve karşılıklı etkileşim içinde Osmanlı sanatına katkıda bulunmuşlardır.

The Fonction of İbrahim Gülşeni at Ottoman Culture and Art

One of dervish lodge-mystical connoisseurs making contribu-tion to the development of the Ottoman poetry and art is İbrahim Gülşeni. His mystical identity shaped in Tabriz ma-tured at Gülşeni Dervish Lodge in Cairo. Gülşeni Dervish Lodge in Cairo became a center of attraction for many people trained in both Anatolia and Rumelia. Lots of poems and mu-siclovers going into action at different regions of the Ottoman region after having a mystical training at Güşeni Dervish Lodge, one of the Ottoman cultural centers of that period, like Yenice, Edirne, Bursa, İstanbul and Gelibolu were brought up. Gülşeni poets and musiclovers set up good rela-tions with Mevlevi and Hurufi environments and made con-tributions to the Ottoman art in an interdependent manner.

PDF

___

Adak, Abdurrahman (2006). Zai'fî Gülşenî Hayatı, Eserleri, Edebî Şahsiyeti ve Divanının İncelenmesi. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Akay, Mehmet (1996). İbrahim Gülşenî'nin Divanı: Metin-Dil Hususiyetleri. Doktora Tezi Konya: Selçuk Üniversitesi.
Akpınar, Hüseyin (2004). Gülşenîlikte Musikî ve Musikîşinaslar. Doktora Tezi. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi.
Aksoyak, İ. Hakkı (1999). Gelibolulu Mustafa Âlî ve Divanlarının Tenkitli Metni. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Ali Emirî (1328). Tezkire-i Şu'arâ-yı Amid. İstanbul: Matbaa-i Amire.
Altunel, İbrahim (1988). Hâletî-i Gülşenî Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Divânının Tenkitli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Aydın, Bünyamin (2003). Sa'id-i Gülşenî Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
Babacan, İsrafil (2010). Tezkire-i Mecâlis-i Şu'arâ-yı Rum-Garibî Tezkiresi. Anka- ra: Vizyon Yay.
Behrens-Abouseif, Doris (1988). "The Takiyyat Ibrahim al-Kulshani in Cairo". Muqarnas 5: 43-60.
Canım, Rıdvan (1995). Edirne Şairleri. Ankara: Akçağ Yay.
Doğan, Muhammet Nur (2006). Şeyh Galib Hüsn ü Aşk. İstanbul: Yelkenli Kitabevi.
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1942-43). Türk Musikisi Antolojisi I-II. İstanbul: İÜEF Yay.
Evliya Çelebi (1996-2007). Seyahatnâme. İstanbul: YKY.
Eyduran, Aysun (1999). Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü'ş-şu'arâ. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Genç, İlhan (2000). Esrar Dede Tezkire-i Şuarâ-yı Mevleviyye. Ankara: AKM Yay.
Gölpınarlı, Abdülbaki (1983). Mevlânâ'dan Sonra Mevlevîlik. İstanbul: İnkılap Yay.
------- (1989). Hurûfilik Metinleri Kataloğu. Ankara: TTK Yay.
Hayrullah Efendi (1964). Hikâye-i İbrahim Paşa Be İbrahim-i Gülşeni. Yay. Haz. Aytekin Yakar. Ankara: DTCF Yay.
İnalcık, Halil (2000). "Âşıkpaşazâde Tarihi Nasıl Okunmalı?". Söğüt'ten İstanbul'a Osmanlı Devletinin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar. Der. Oktay Özel- Mehmet Öz. Ankara: İmge Kitabevi: 119-145.
İnce, Adnan (2005). Sâlim Efendi Tezkiretü'ş-şu'arâ. Ankara: AKM Yay.
İsen, Mustafa (1994). Künhü'l-ahbâr'ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.
------- (2010). "Divan Şairlerinin Tasavvuf ve Tarikat İlişkileri". Tezkireden Biyo- grafiye. İstanbul: Kapı Yay.
Kara, Mustafa (1998). "Gülşeniye ve Güldeste". UÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi VII (7): 41-58.
Kılıç, Filiz (2010). Âşık Çelebi Meşâirü'ş-şu'arâ. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
Kiremitçi, İnci (2001). Hayâlî-i Gülşenî Divanı Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi.
Koç, Mustafa (2005). Bâleybelen Muhyî-i Gülşenî. İstanbul: Klasik Yay.
Konur, Himmet (2000). İbrahim Gülşenî: Hayatı, Eserleri, Tarikatı. İstanbul: İnsan Yay.
Kurumehmet, Meryem (2006). XVIII. Yüzyıl Şairlerinden Müsellem (Şeyh Ebu'l- Vefâ Edirnevî) Hayatı, Sanatı, Divanı'nın Tenkitli Metni. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Muhyî-yi Gülşenî (1982). Menâkıb-ı İbrahîm-i Gülşenî. Yay. Tahsin Yazıcı. Anka- ra: TTK Yay.
Muslu, Ramazan (2003). Osmanlı Toplumunda Tasavvuf [18. Yüzyıl]. İstanbul: İnsan Yay.
Nevî-zâde Atâî (1989). Hadaiku'l-hakaik fi tekmileti'ş-şakaik. Haz. Abdülkadir Özcan. İstanbul: Çağrı Yay.
Ocak, Ahmet Yaşar (1998). Osmanlı Toplumunda Mülhidler ve Zındıklar. İstan- bul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
Öngören, Reşat (2000). Osmanlılarda Tasavvuf. İstanbul: İz Yay.
Özuygun, Ali Rıza (2005). Hasan Sezâyî Divanı. İstanbul: Buhara Yay.
Solmaz, Süleyman (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu'arâsı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
Şengün, Necdet (2004). Nazir İbrahim ve Divanı. Doktora Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
------- (2007). "La'lî Mehmed Fenâî Efendi ve Divançesi". DEÜ İlahiyat Fakülte- si Dergisi XXV: 241-270.
Şeyhi Mehmed Efendi (1989). Vakayiü'l-Fudalâ I-III. Haz. Abdülkadir Özcan. İstanbul: Çağrı Yay.
Şeyh Şuayb Şerafeddin Gülşeni (2001). İzahü'l-Meram fi-Meziyyeti'l-Kelâm. İstan- bul: Divan Yay.
Tek, Ayhan (2009). İbrahim Gülşenî'ye Ait Ma'nevî Adlı Eserin La'lî Mehmed Fenâî Tarafından Şerhi. Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
Toprak, Zafer (2006). Ahmet Müsellem Efendi ve Divanı'nın Tenkitli Metni. Yük- sek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
Tütüncü, Mehmet (2009). "Seyahatnâme'de Kitabeler ve Evliyâ'nın Hattât ve Hakkâklığı Hakkında". Çağının Sıradışı Yazarı Evliya Çelebi. Haz. Nuran Tezcan. İstanbul: YKY.
Yazıcı, Gülgün (2001). "Kâmî". İslam Ansiklopedisi. C. 24. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 279-280.
Yazıcı, Tahsin (1951). Şeyh İbrahim-i Gülşenî: Hayatı, Eserleri, Tarikatı. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
------- (1991). "Ârifî Fethullah Çelebi". C. 3. İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Di- yanet Vakfı Yay. 371-373.
Yücer, Hür Mahmut (2003). Osmanlı Toplumunda Tasavvuf [19. Yüzyıl]. İstan- bul: İnsan Yay.
Zavotçu, Gencay (2009). Rıza Tezkiresi. İstanbul: Sahhaflar Kitapsarayı Yay.