Osmanlı ekonomi politiği’ne yeniden bir bakış

Tarihte Osmanlı Devleti’nden daha uzun ömürlü ve daha geniş coğrafyaya hükmeden imparatorluklar oldu. Fakat bunların hepsi modern kapitalizm öncesi dönemin imparatorluklarıydı. Osmanlıların özgün tarafı modern kapitalizmin ortaya çıkışı ve yükselişi döneminde bu sistemin ve aktörlerinin yanı başında onlarla iç içe bu kadar uzun bir dönem ayakta kalmış olmalarıdır. Modern kapitalizmin merkez ülkelerinin hemen hepsi Avrupa kıtası dışındaki Asya, Afrika ve Amerika’da Osmanlıların en geniş sınırlara ulaştığı dönemde gelişmelerde etkin bir şekilde rol oynadılar. Buralarda sömürgeler edindiler ve uzun süre iktisadi kaynakları kontrol ettiler. Deyim yerindeyse Avrupa merkezli ortaya çıkan modern sistemin hakim güçleri Osmanlı coğrafyası dışındaki tüm coğrafyalara hükmetmeyi başardılar. Ancak Osmanlı coğrafyasında benzer gelişmeler yaşanmadı. Şüphesiz bu gerçekliklerin arkasında bir çok ekonomik, sosyal, siyasal, askeri, coğrafi, kültürel ve tarihsel nedenler vardır ve bu nedenlerin analize konu edilmesi gerekmektedir. Bu gelişmelerde Osmanlı ekonomi politiğinin belirleyici bir etkisi ve rolü olduğunda hiç kuşku yoktur. Bundan dolayı Osmanlı ekonomi politiğinin özellikleri, temel dinamikleri, özgün yanları, çağdaşlarıyla benzerlikleri ve farklılıkları bu çerçevede ayrı bir önem arz etmektedir. Bu çalışmada bu alandaki fotoğraf biraz daha belirginleştirilmeye çalışılmaktadır.

PDF

___

Ahmet Mithat Efendi (1881). Ekonomi Politik. İstanbul. Yy.

Akdağ, Mustafa (1949) “Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve İnkişafı Devrinde Türkiye’nin İktisadi Vaziyeti” Belleten 51: 497-571.

Allen, W.R. (1987). “Mercantilism”. Mercantilism, Ed.: Eatwell et. al. 3: 445-448.

Barkan, Ömer Lütfi (1942). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İskan ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler: İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler”. Vakıflar Dergisi II: 279-362.

Bulut, Mehmet (2001).Ottoman-Dutch Economic Relations in the Early Modern Period, 1571-1699, Hilversum: Verloren.

_____, (2003). “Erken Modern Dönem Osmanlı Ticaret Literatürüne Genel Bir Bakış”. Literatür Dergisi, Türk İktisat Tarihi Sayısı 1/1: 219-244.

_____, (2007). “Merkantilistler Karşısında iki Osmanlı Düşünürünün İktisadi Yaklaşımları: Birgivi Mehmet Efendi ve Kınalızade Ali Efendi”. Birinci Türkiye İktisat Tarihi Kongresi 7-8. Eylül, İstanbul.

_____, (2009). “Reconsideration of Economic Views of a Classical Empire and a Nation State during the Mercantilist Ages”. American Journal of Economics and Sociology 68/3: 791-828. iye İktisat Tarihi Kongresi, 7-8 Eylül, İstanbul.

Braudel, Fernand (1972). The Mediterranean and the Mediterranean World in the Age of Philip II/2. Trans.: S. Reynolds, Glasgow: William Collins.

_____, (1984), Civilisation and Capitalism, 15th –18th Century. Vol. III. Trans.: S. Reynolds. New York: Harper & Row.

Cezar, Yavuz (1977). “Bir Ayanın Muhallefatı: Havza ve Köprü Kazaları Ayanı Kör İsmailoğlu Hüseyin (Müsadere Olayı ve Terekenin İncelenmesi)”. Belleten XLI/161: 41-78.

Clark,Edward C. (1976). “Osmanlı Sanayi Devrimi”. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi 84: 16.

Coşgel, Metin (2006). “Agricultural Productivity in the early Ottoman Empire”. Paper Presentation at the Internatinal Economic History Congress, Session 52, Helsinki.

Çizakça, Murat (2000). A History of Philanthropic Foundations: The Islamic World From the Seventh Century to the Present. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.

_____, (2006). “ Osmanlı Dönemi Vakıflarının Tarihsel ve Ekonomik Boyutları”. “Türkiye’de Hayırseverlik: Vatandaşlar, Vakıflar ve Sosyal Adalet.” Ed. Aydın, D. vd. İstanbul: TÜSEV Yayını. 21-32.

Diamond, Jared (2003). Tüfek, Mikrop ve Çelik. Çev.: Ü. İnce. Ankara: TÜBİTAK Yay.

Eldem, Ethem (1998). French Trade in Istanbul in the Eighteenth Century. Leiden: Brill.

Faroqhi, Suraiya S. (1998). “Zeytin Diyarında Güç ve Servet: Edremit Ayanından Müridzade Hacı Mehmed Ağa’nın Siyasi ve Ekonomik Faaliyetleri”. Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım. Ed.: Ç. Keyder ve F.Tabak. İstanbul: Tarih vakfı yurt Yay. 82-100.

_____, (2004). The Ottoman Empire and the World Around It. New York: I.B.Tauris&Co.Ltd. Press.

Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri (1935). “Bizde Avrupavari İktisatçılığın Başlangıcı”. İş Mecmuası I: 46-48.

_____, (1946), Türkiye’de İktisat Tedrisatı ve İktisat Fakültesi Teşkilatı, Istanbul: İsmail Akgün Matbaası.

Fleet, Kate (1999). European and Islamic Trade in the Early Ottoman State. Cambridge: University Press.

Genç, Mehmet (2002). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi”. 2. Basım. İstanbul: Ötüken.

_____, (2008). "Osmanlı İktisadi Yapısı". Türkiye Ekonomi Kurumu Konferansı. 4 Nisan 2008. Ankara.

Güçer, Lütfi (1987). “Osmanlı İmparatorluğu’nun Ticaret Politikası”. Türk İktisat Tarihi Yıllığı I. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Türk İktisat ve İçtimaiyat Tarihi Araştırmaları Merkezi Yay. 1-128.

Hecksher, E. (1994). Mercantilism, 2 Vol. London: Routledge.

İnalcık, Halil (1951). “Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve İnkişafı Devrinde Türkiye’nin İktisadi Vaziyeti Üzerinde Bir Tetkik Münasebetiyle” Belleten XV: 629-690.

_____, (2004). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi I. Çev: H. Berktay. İstanbul: Eren Yay.

_____, (2009). Devlet-i Aliye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar I. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.

Kafadar, Cemal (2008). Kim Var imiş biz burada yoğ iken, Dört Osmanlı: Yeniçeri, Tüccar, Derviş ve Hatun: İstanbul: Metis Yay.

Köprülü, Fuat (1943). “Anadolu Selçukluları Tarihinin Yerli Kaynakları”. Belleten 27: 430-441.

Kurat, Akdes Nimet (1976). “The Reign of Mehmed IV, 1648-87”. History of the Ottoman Empire to 1730: Chapters from the Cambridge History of Islam and the New Cambrdige Modern History. Ed: M. A. Cook. Cambridge: University Press. 157-177.

Kütükoğlu, Mübahat. (1974). Osmanlı-İngiliz İktisadi Münasebetleri I, II, 1580-1838. Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yay.

Lopez, Robert. S. (1971). The Commercial Revolution of the Middle Ages 950-1350. Cambridge and New York: Cambridge University Press.

Mantran, Robert (1986). XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul, Çev.: M.A. Kılıçbay, Ankara: TTK.

Mardin, Şerif (1990). “Türkiye’de İktisadi Düşüncenin Gelişmesi (1838- 1918)”. Siyasal ve Sosyal Bilimler, Makaleler II, İstanbul: İletişim. 51-115.

Masters, Bruce (1988). The Origins of Western Economic Dominance in the East: Mercantilism and the Islamic Economy in Aleppo, 1600-1780. New York: New York University Press.

Montchrétien, Antoine de (1615). Traité de l’economie politiqu. Paris: Dost Kitabevi Yay.

Pamuk, Şevket (2005). Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914. İstanbul: İletişim Yay.

_____, (2008). Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yay.

Panzac, Daniel (1992). “International and Domestic Maritime trade in the Ottoman Empire during the 18th Century”. International Journal of Middle East Studies 24/2: 189-206.

Pirenne, Henry (1982). Ortaçağ Kentleri, Kökenleri ve Ticaretin Canlanması. Çev. Ş. Karadeniz. İstanbul: Dost Kitabevi

Polanyi, K.C.M. Arsenberg and W. H. Pearson (1957). Trade and Market in the Early Empires; Economies. Glencoe: Free Press

Sarç, Ömer Celal (1940). Tanzimat ve Sanayimiz. İstanbul: Maarif Matbaası.

Smith, Adam, (2003). An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. New York: Bantam Dell.

Sombart, Werner (2005). Kapitalizm ve Yahudiler. Çev. S. Gürses. İstanbul: İleri Yay.

Stoianovich, T. (1960). “The Conquering Balkan Orthodox Merchant”. Journal of Economic History 20: 234-313.

Tabakoğlu, Ahmet (1994). Türk İktisat Tarihi. İstanbul: Dergah.

Toprak, Zafer (1995). Türkiye’de Ekonomi ve Toplum (1908-1950) Milli İktisat-Milli Burjuvazi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Ülgener, Sabri (1981a). Dünü ve Bugünü ile Zihniyet ve Din: İslâm, Tasavvuf ve Çözülme Devri İktisat Ahlâkı. İstanbul: Der Yay.

Wallerstein, Immanuel (1979). “The Ottoman Empire and the Capitalist World-Economy: Some Questions for Research”. Review II/3: 389-98.

Weber, Max (1968). The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism, London: London: Allen and Unwin.

Wittek, Paul (1938). The Rise of the Ottoman Empire. London: Royal Asiatic Society.