Ömer Seyfettin'de İlginç Söz Varlığı

Ömer Seyfettin'in daima sade bir Türkçeyle yazdığı kanaati yaygın olsa da onun dil konusundaki tavrında iki farklı dönem olduğu bilinmektedir. Bunlardan biri Yeni Lisan'dan önce diğeri Yeni Lisan'dan sonraki dönemdir. Yeni Lisan öncesinde Ömer Seyfettin'in Türkçe metinlerde pek yaygınlık kazanamamış, Arapça Farsça sözlüklerin kıyısında köşesinde kalmış bazı kelimeleri kullanması, beklenmeyen bir şey değildir. Fakat onun yazılarında, Yeni Lisan sonrasında da, sözlüklerde bulunmayan veya pek seyrek rastlanan bazı kelimelerin görülmesi hayli şaşırtıcıdır. Söz konusu kelimelerin bir kısmı, terim ihtiyacını karşılamak için kullanılmıştır. Ömer Seyfettin, Yeni Lisan hareketi genel kabul gördükten sonra bile Arapça köklerden türetilmiş fakat yaygın olmadığı rahatlıkla söylenebilecek bazı kelimeler kullanmaktadır. Söz konusu kelimelerin bazıları o günkü Türkçe sözlüklerde bulunmamaktadır. Bazılarının yazarımız tarafından kullanımı ise sözlüklerde belirtilen anlam dışındadır. Öyle anlaşılıyor ki Ömer Seyfettin, birtakım kavramları ifade edecek terimleri, Türkçenin imkânları içerisinde üretemediği durumlarda, Arapça köklerden türetme yoluna gitmiş veya Arapçadan alınma bu kelimeleri -Türkçede arkaik kalmış olsa bile- kullanmıştır. Konuşma dilinde yaşayan ama yazı dilinde iltifat görmeyen bazı kelimeleri yazı diline sokmak için de gayret göstermiştir. Yeni Lisan hareketinin manifestosu sayılan ilk "Yeni Lisan" yazısında bu duruma tam olarak uygun bir fikir beyanı yoktur

The Interesting Vocabulary of the Work of Ömer Seyfettin

Although it is commonly believed that Ömer Seyfettin used pure Turkish in his works, the author's attitude towards lan-guage actually went through two phases. The first of these was the phase before the New Language Movement, and the se-cond was the phase following this movement. Ömer Seyfettin's work preceding the New Language Move-ment often includes lesser known Arabic and Farsi words. Even after the New Language Movement, however, he some-times made use of rare words that were not even included in dictionaries. He used some of these words to express termi-nology. He also used vocabulary derived from Arabic roots and not included in the Turkish dictionaries of the time. Even when these words appeared as dictionary entries, Seyfettin at-tributed different meanings to them in his works. It seems that when he was at a loss coining new words within the lim-its set by pure Turkish, he derived them from Arabic and pre-ferred to use these, even if they appeared archaic in Turkish. He also attempted to equip written language with vocabulary widely used in spoken language. These practices, however, are not mentioned in any way in his article titled "New Lan-guage", which is often considered the manifesto of the New Language Movement.

PDF

___

Ahmet Vefik Paşa (2000). Lehçe-i Osmani. Haz. Recep Toparlı. Ankara: TDK Yay.
Ahterî Mustafa Efendi (2009). Ahter-i Kebir. Haz. H. Ahmet Kırkkılıç - Yusuf Sancak. Ankara: TDK Yay.
Ali Nâzima, Faik Reşat (2002). Mükemmel Osmanlı Lugati. Haz. Necat Birinci vd. Ankara: TDK Yay.
Derleme Sözlüğü (2009). C.7. Ankara: TDK Yay.
Devellioğlu, Ferit (2000). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Haz. Aydın Sami Güneyçal. Ankara: Aydın Kitabevi.
Dilçin, Cem (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
İbrahim Cûdî Efendi (2006). Lugat-ı Cûdî. Haz. İsmail Parlatır vd. Ankara: TDK Yay.
İz, Fahir (1974). The Oxford Turkish-English Dictionary and English-Turkish Dic- tionary. Oxford: Clarendon Pres.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (1912). "Netayiç". Rübap 14(19 Nisan 1328 [2 Mayıs 1912]): 144.
M. Mermi (1912). "Yeni Lisan -Yeni Lisan İstilası Karşısında". Genç Kalemler 3(22 (6 Haziran 1328)): 230.
Mehmet Esat Efendi (Şeyhülislam) (1999). Lehçetü'l-Lugat. Haz. Recep Toparlı. Ankara: TDK Yay.
Moran, A. Vahit (1971). Türkçe-İngilizce Sözlük. İstanbul: MEB Yay.
Muallim Naci (1899). Lugat-ı Nâci. İstanbul: Asır Mat.
Mütercim Âsım Efendi (2009). Burhân-ı Katı. Haz. Mürsel Öztürk ve Derya Örs. İstanbul: TDK Yay.
Ömer Seyfettin (2011). Bütün Hikâyeleri. Haz. Nâzım Hikmet Polat. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
_____, (1907). "Sanat-ı Tahrire Dair Tavsiyeler". Haftalık İzmir 20 (5 Kânûn-ı evvel 1323 [28 Aralık 1907]): 2-3.
_____, (1911a). "Yeni Lisan". Genç Kalemler 2 (1 (11 Nisan 1911)): 1-7.
_____, (1911b). "Yeni Lisan". Genç Kalemler 2 (3 (6 Mayıs 327/ 19 Mayıs 1911)): 41-45.
_____, (1911c). "Yeni Lisan Ve Hüseyin Cahit". Genç Kalemler 2 (4 (13 Mayıs 1327/ 26 Mayıs 1911)): 58-61.
_____, (1912). Yirminci Asırda Zekâ 9 (25 Haziran 1328 [8 Temmuz 1912]): 143-144. ("Perviz" imzalı).
_____, (1914a). "Ali Canip Bey ve Sanatı". Nevsal-i Millî. Haz. T. Z., Ferat, Âsar-ı Müfide Kütüphanesi, Artin Asaduryan ve Mahdumları Mat., İstan- bul 1330 [Mayıs ortası?1914]. 299-312.
_____, (1914b). Tanin 1986 (17 Haziran 1330/30 Haziran 1914): 3.
_____, (1915a). "Edebiyatta Artta Kalış". Turan 1398 (18 Eylül 1915): 1.
_____, (1915b). "Güzellik ve Esatir". Turan 1423 (30 Eylül 1331/13 Teşrîn-i evvel [Ekim] 1915): 1.
_____, (1915c). "İstanbul Türkçesi". Turan 1451 (28 Teşrin-i evvel 1331 / l0 Teşrîn-i sânî [Kasım] 1915): 1.
_____, (1918a). "İskolastik Lisanımızın İflâsı -ı Tanzimat'tan Millî Edebiyat Cereyanına Kadar". Millî Talim ve Terbiye Cemiyeti Mecmuası 4 (Nisan 1334 [1918]): 37-46.
_____, (1918b). "Yeni Hayat". I Mürteciler Karşısında Din, Millî Talim ve Terbi- ye Mecmuası 5 (Ağustos 1334 [l918]): 33-43.
_____, (1918c). "Altı Derste Tabiî Yazmak Sanatı, İkinci Ders: Yazmaya Heves Etmeden Okumak". Türk Kadını 15 (26 Kânûn-ı evvel (Aralık) 1334/ 1918): 233-236.
_____, (1918d). "Tahmisçilik". Tercüman-ı Hakikat 13583 (29 Kânun-ı evvel [Aralık] 1334 / 1918): 2.
_____, (l9l9a). "Edebî Cereyanlar". Tercüman-ı Hakikat 13588 (3 Ocak 1919): 2.
_____, (l9l9b). "Soldan Geri". Tercüman-ı Hakikat 13619 (20 Rebiü'l- âhir 1337 / 23 Kânun-ı sani l335 / l9l9): 3.
_____, (l9l9c). "Şiir Başka". Tercüman-ı Hakikat l3623 (24 Rebi-ül-ahir 1337 / 27 Kânun-ı sani, l335 / l9l9): 3.
_____, (l9l9d). "Tarzların Teâkubu". Tercüman-ı Hakikat 13632 (8 Cemaziye'l- evvel 1337 / 9 Şubat l335 / l919): 3.
_____, (l9l9e). "Acem Aruzu". Tercüman-ı Hakikat 13638 (11 Cemaziye'l- evvel 1337 / 12 Şubat l335 / l919): 3.
_____, (l9l9f). "Vezinlerde El-kimya". Tercüman-ı Hakikat 13641 (14 Cemazi- ye'l- evvel 1337 / 15 Şubat 1335 /1919): 3.
_____, (1919g). "Mekteplerde Edebiyat". İnci 6 (Temmuz 1335/1919): 14.
_____, (1919h). "Vaziyet-i Edebiye". İfham (Haftalık edebî ilâve) 3 (1 Eylül 1919): 33-34.
_____, (1919i). "Bugünkü Şairlerimiz [1]". İfham (Haftalık edebî ilâve)1 (4, 15 Eylül 1919): 49-51.
_____, (1919j). "Tasfiyecilik Başka...". İfham (Haftalık edebî ilâve) 8 (13 Teşrîn-i evvel 1919/1919): 113-114.
Paçacıoğlu, Burhan (2006). VIII-XVI. Yüzyıllar Arasında Türkçenin Sözcük Da- ğarcığı. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
Polat, Nâzım H. (2012). "Ömer Seyfettin'den Kayıp Şiirler". Prof. Dr. Şerif Ak- taş'a Armağan. Ankara: Kurgan Edebiyat Yay. 340-360.
Redhouse, James W. (2009). Müntahabât-ı Lügât-ı Osmâniyye. Haz. Recep To- parlı vd. Ankara: TDK Yay.
Şemsettin Sami (1989). Kamus-ı Türkî. İstanbul: Enderun Yay.
_____ (1901). Kamus-ı Fransevi. İstanbul: Mihran Mat.
Şerafettin Mağmumi (2010). Anadolu ve Suriye'de Seyahat Hatıraları. Haz. Nâzım H. Polat. Ankara: Cedit Neşriyat.
Gökalp, Ziya (1990). Türkçülüğün Esasları. Haz. Mehmet Kaplan. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
Gökalp, [Ziya] (1912). "Altun Destan". Genç Kalemler III (14, 13 Kânun-ı sani 1327 [26 Oc. 1912]): 44.