Mehmed Emin Efendi'nin Seyahatnamesi'ne Göre Eski Bir Türk Şehri: Dehistan

Seyahatnameler, yazarlarının öznel görüşlerini içerse de, gözleme dayanması ve yazıldıkları dönemin sosyal, kültürel ve ekonomik şartlarının öğrenilmesi bakımından önemli kaynaklardır. Yazılı kültürün yaygın olarak kullanılmadığı toplumların, gelenek, görenek, örf, adet ve kültürleri ile ilgili bilgiler, o topluma çeşitli vesilelerle uğrayan seyyahların, seyahatnamelerinden öğrenilebilmektedir. Mehmed Emin Efendi'nin yazdığı "Asya-yı Vusta'ya Seyahat" adlı eser de Orta Asya'da yaşayan Türk boylarının, o dönemdeki durumunun öğrenilmesi açısından oldukça önemli bir seyahatnamedir. Bu makalede, Mehmed Emin Efendi'nin eseri ve bu eserdeki verilerden hareketle tarihî bir Türk şehri olan Dehistan ve Türkmen folkloru ile ilgili tespit ve tahlillere yer verilmiştir.

Dehistan: An Ancient Turkish City as Recorded in Mehmed Emin Efendi's Travel Book

Although they may sometimes include subjective views of their authors, travel books are often very valuable sources since they are written upon observation and reflect the social, cultural and economic conditions of their era. It is owing to travelers' writings that information can be obtained on the traditions and customs of societies where written culture is not well-established. In this sense, Mehmed Emin Efendi's work, "Asya-yı Vusta'ya Seyahat", is a very important travel book providing information on the condition of the Turkish tribes living in Central Asia during that period. This article focuses on the data found in Mehmed Emin Efendi's work to make judgments and analyses concerning Dehistan, a historical Turkish city, and Turkmen folklore.

PDF

___

Atagarriev, E. (1973). "Misrianın Tarihi ve Barada Taze Arkeologik Mağlumatlar". Türkmenistan Yadigarlikleri. 2 (16).

Atagarriev, E. vd. (1974). Türkmenistanın arhutektura yadigarlukları - Pamyatniki arhutekturı Türkmenistana. Leningrad.

Belâzürî (1987). Fütûhü'l - Büldan. Çev. M. Fayda. Ankara: Kültür ve Turizm Bakan- lığı Yay.

Can, Yılmaz (2002). "Anadolu Öncesi Türk Kenti". Türkler. C. 3. Ankara: Yeni Tür- kiye Yay.

Cezar, Mustafa (1977). Anadolu Öncesi Türklerde Şehir ve Mimarlık. İstanbul: Türki- ye İş Bankası Yay.

Hudûdu'l -'alam the regions of the world (1937). İng. çev. V. Minorsky. London: Luzac.

İbn Havkal (ty). Sûrat el Arz. Beyrut: Dâr Mektebet el Hayât neşri.

Makdisî (1877). Ahsenü't-Tekasim fi ma'rifeti'l-ekâlim. Yay. Haz. M.J. De Goeje. Leiden: Brill.

Marquart J. (1901). Eranşahr. Berlin.

Mehmed Emin Efendi (1986). İstanbul'dan Orta Asya'ya Seyahat. Haz. R. Akdemir. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.

Mesaliku'l Memâlik (1927). Yay. Haz. M.J. De Goeje. Leiden: Brill.

Minorsky, V. (1979). "Meşhed-i Mısriyan". İA. C.VIII. 159-160.

Pugaçenkova, G. A. (1958). Puti Razvitiya Arhitekturı Yujnogo Türkmenistana Porı Rabovladeniya i Feodalizma. Moskva: İzdatelstvo Akademi Navk SSSR.

Pugaçenkova, G. A. (1967). İskusstvo Türkmenistana. Moskva: İzdatelstvo Iskosstvo.

Sayan, Yüksel (1999). Türkmenistan'daki Mimari Eserler (XI-XVI Yüzyıl). Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

(2002), "Türkmenistan'ın XI-XIX. Yüzyıl Mimarî Anıtları". Türkler. C.6. An- kara: Yeni Türkiye Yay.

Sümer, Faruk (1994). Eski Türklerde Şehircilik. Ankara: TTK Yay.

Togan, Z. V. (1981). Umumi Türk Tarihine Giriş. İstanbul: Enderun Kitabevi.

Yâkût el Hamavî (1979-86). Mu'cemû'l-Büldan. Beyrut: Dar-sader.