Mardin’de Türk dönemine ait bilinmeyen bir mezar ve mezar taşları

Güneydoğu Anadolu’nun önemli merkezlerinden biri olan Mardin’in tarihi dokusunda, başta Artuklu ve Akkoyunlu olmak üzere Türk dönemine ait mimari eserler etkin bir rol oynamaktadır. Buna karşın mezar taşı geleneği, bu mimari oluşumla kıyaslandığında, temsil gücü çok daha zayıf bir sanat grubu olarak karşımıza çıkmaktadır. Mardin’de orijinal dokusundaki mezar taşlarının hemen tamamı Osmanlı’nın son dönemlerine ait olup, daha erkene tarihlenen örnekler henüz bilinmemektedir. Bu makale kapsamında incelenen mezara ait sanduka ve şahideler malzeme, form ve süsleme özellikleri bakımından, kentte Osmanlı döneminde oluşan genel karakteristiğin dışında kalması bakımından dikkat çekmektedir. Kesin tarihi tespit edilememekle birlikte Artuklu döneminin sonları ya da Akkoyunlu dönemine tarihleyebileceğimiz (14. yy sonları-15. yy) bu mezar taşları, Osmanlı öncesine referans verebileceğimiz özellikleriyle Mardin’de bugün için bilinen ünik bir uygulama olarak karşımıza çıkmaktadır.

PDF

___

Alioğlu, A. Füsun (2003). Mardin Şehir Dokusu ve Evler. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Altun, Ara (1971). Mardin’de Türk Devri Mimarisi. İstanbul: Gün Matbaası.

Altun, Ara, (1978). Anadolu’da Artuklu Devri Türk Mimarisinin Gelişimi. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yay.

Altun, Ara, (2005). “Mardin’de Türk Devri Anıtsal Mimarisine Genel Bakış”. Taşın Belleği Mardin. İstanbul: YKY. 149-177.

Artuk, İbrahim (1969). “Mardin’de Akkoyunlu Hamza’nın Mezarı”. Selçuklu Araştırmaları Dergisi 1: 157-159.

Boran, Ali vd. (2005). “Siirt ve Çevresi 2003 Yılı Yüzey Araştırması-“Kozluk’taki Mezar Taşları”. 22. Araştırma Sonuçları Toplantısı Bildirileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. 241-255.

Doğan, Nermin Şaman (2001). “Oklu Çakır/ Oklu Çark/Gök Çığrısı: Selçuklu Süslemesinde Bir Motif”. I.Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildirileri. Konya: Selçuk Üniversitesi Yay. 243-249.

Doğan, Nermin Şaman, (2002). “Anadolu Selçuklu Dönemi Geometrik Süslemelerine Yüklenen Anlamlar”. Ortaçağ’da Anadolu, Prof. Dr. Aynur Durukan’a Armağan. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yay. 397-413.

Esin, Emel (1972). “‘Kün-Ay’” (Ay-Yıldız Motifinin Proto Türk Devrinden Hakanlara Kadar İkonografisi”. VII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay. 313-314.

İnci, Veysi (2008). Cizre Mezar Taşları (18.19. Yüzyıl). Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.

Karamağaralı, Beyhan (1992). Ahlat Mezartaşları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Mülayim, Selçuk (1990). “Selçuklu Geometrik Süslemeleri”. Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi III (9): 47-53.

Ödekan, Ayla (1977). Osmanlı Öncesi Anadolu Türk Mimarisinde Mukarnaslı Portal Örtüleri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Yay.

Ödekan, Ayla, (1982). “Mukarnas Öğesinde Bezemesel Çeşitlilik –Bir Tek Öğe Üzerinde Bir Deneme”. Prof. Dr. Kemal Söylemezoğlu’na Armağan. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Yay. 87-95.

Ögel, Semra (1964). “Anadolu Selçuklu Sanatının Önemli Bir Kaynağı: Gazne Sanatı”. Türk Kültürü Araştırmaları 1/2: 119, 197-205.

Ögel, Semra, (1987). Anadolu Selçukluları’nın Taş Tezyinatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.

Pektaş, Kadir (2001). Bitlis Tarihi Mezarlıkları ve Mezar Taşları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.

Pektaş, Kadir, (2007). Adilcevaz Çevresindeki Mezar Taşları (Gravestones in Adilcevaz and Its Environs). İstanbul: Ege Yay.

Sözen, Metin (1981). Anadolu’da Akkoyunlu Mimarisi. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yay.

Top, Mehmet (2005). “Diyarbakır’da Osmanlı Dönemine Ait Mezar Taşlarından Örnekler”. VIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yay. 407–420.

Tüfekçioğlu, Abdülhamit (2005). “Siirt Eruh Yöresinde Tespit Edilen Türbeler ve Mezar Taşları”. VIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yay. 420–438.

Uluçam, Abdüsselam (2000). Eski Erciş-Çelebibağı Mezarlığı ve Mezar Taşları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.

Uluçam, Abdüsselam, (2002). “Van Gölü Havzası’ndaki Tarihi Mezarlıklar ve Mezar Taşları”. Türkler. C. 8. Ankara: Yeni Türkiye Yay. 218–226.

Uluçam, Abdüsselam, (2005). “İslam Dönemi Mardin’i”. Taşın Belleği Mardin. İstanbul: YKY. 99–116.