Kutadgu Bilig'de (tenri azze ve celle ögdisin ayur) Türkçe İslami Terimlerin Kaynakları Üzerine

Kutadgu Bilig, İslami dönem Türk dili ve kültürünün bilinen ilk eseri olarak Türkçe dini terimler bakımından da zengin verilere sahiptir. İslamiyet’in doğuşundan itibaren gelişen dört yüzyıllık Arapça ve en az yüz yıllık Farsça dinî terminoloji geleneğinin yanı sıra, Kutadgu Bilig ve satırarası Kur’an çevirileri, Kur’an terimlerini büyük oranda Türkçe sözlerle karşılayarak, Türk dilinin de İslami terminoloji alanında gelişmiş, standartlaşmış bir geleneğe sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bu çalışmada, Kutadgu Bilig’de asıl metnin girişini oluşturan tevhitmünacat bölümündeki Türkçe İslami terimlerin kaynaklarının gösterilmesi amaçlanmaktadır.

On the Origins of Turksh Islamic Terms (tenri azze ve celle ögdisin ayur) in Kutadgu Bilig

Kutadgu Bilig, which is known as the first written work of the Islamic period of the Turkic language and culture, is quite rich with respect to Turkic theological/Islamic terms. Providing to a great extend Turkic equivalents of Koranic terms, Kutadgu Bilig and interlinear translations of the Koran shows that, Turkic also had a standardized tradition in the area of Islamic terminology along with 400 years old Arabic which had been developed since the very beginning of Islam, and at least 100 years old Persian tradions.

PDF

___

Arat, Reşit Rahmeti (1988), Yusuf Has Hâcib Kutadgu Bilig II (Çeviri), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Arat, Reşit Rahmeti (1991), Kutadgu Bilig I Metin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Ata, Aysu (2004), Türkçe İlk Kur’an Tercümesi Karahanlı Türkçesi (Rylands Nüshası) Giriş-Metin-Notlar-Dizin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Bodrogligeti, A. (1972), “Islamic Terms in Eastern Middle Turkic”, Budapest: Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, Tomus XXV.

Clauson, G. (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford: University Press.

Dankoff Robert (1983), Yusuf Khass Hajib, Wisdom of Royal Glory (Kutadgu Bilig): A Turko-Islamic Mirror for Princes, Chicago: University of Chicago Press.

Dankoff, R. and James Kelly (1982-85), Compendium of the Turkic Dialects, I-III, Harvard University Press.

Eckmann, János (1976), Middle Turkic Glosses of the Rylands Interlinear Koran Translation, Budapest: Akadémiai Kiadó.

Ersoylu, Halil (1981), “Kutadgu Bilig’de Kur’an-ı Kerim Ayetlerinden İlhamlar”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 17, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.

Li, Yong-Sŏng (2004), Türk Dillerinde Son Takılar, İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi.

Mordtmann, J. H., 1. Band Suheil und Nevbehâr, Hannover: Quellenwerke des islamischen Schrifttums, Orient-Buchhandlung Heinz Lafaire.

Nadelyayev, V. M., D.M. Nasilov vd. (1969), Drevnetyurkskiy Slovar’, Leningrad: İzdatel’stvo «Nauka».

Öztürk, Abdülvehhab (1995), Ansiklopedik Kur’an-ı Kerim Sözlüğü, İstanbul: Şamil Yayınevi.

Tezcan, Semih (1981), “Kutadgu Bilig Dizini Üzerine”, Türk Tarih Kurumu Belleten,Cilt XLV/2, Sa. 178, Ankara: TTK Basımevi.

Türk Dil Kurumu (1942), Kutadgu Bilig Tıpkıbasım II Fergana Nüshası, İstanbul: Alâeddin Kıral Basımevi.

Türk Dil Kurumu (1986), Divanü Lügat-it-Türk Dizini 'Endeks' IV, ([Çeviren: Besim Atalay), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Wehr, Hans (1952, 1977), Arabisches wörterbuch, London: Macdonalds & Evans Ltd.

www.diyanet.gov.tr

Yavuz, Yunus Vehbi (1979), (Tercüme), İmam Âzam Fıkh-ı Ekber Aliyyül-Kârî Şerhi,Çağrı Yayınları, İstanbul.