Köl Tigin Yazıtının Kuzey Yüzünün 6. Satırında Bir Düzeltme Denemesi ve Bir Öneri

Köl Tigin Yazıtının kuzey yüzü, diğer yüzlere oranla daha fazla yıpranmıştır. Hatta bu yüzde çeşitli kopma ve kırılmalar meydana gelmiştir. Bu yüzün 4. satırından itibaren Dokuz Oğuzlarla yapılan savaşlar anlatılmakta olup, buradaki cümlelerin paraleli BK D 30’da geçmektedir. Bu yazıda Köl Tigin Yazıtının kuzey yüzünün 6. satırında geçen ve genellikle Bolçu şeklinde tamamlanan yer adının Dokuz Oğuzların yaşadıkları yerlerle uyumsuzluk yaratmasından dolayı, olamayacağı üzerinde duruldu. İlk iki harfi net olan ve Bo ya da Bu okumaya elverişli bu yer adının, Şine Usu doğu 3 ve Terhin batı 4’te geçen ve son zamanlarda yayımlanan bir bildiride Ulaangom yazıtının 1. satırında da Burguluk şeklinde geçtiği ileri sürülen Burgu (~Burugu) ile bir ve aynı olduğu önerilmiştir. Burgu (~Burugu)’nun yeri ile ilgili değişik görüşler varsa da Selenge ve Tula arasında bir ırmak olmalıdır.

An Attempt at Correcting a Section in the Sixth Line of the Nortern Face of the Kul Tigin Inscriptions

The northern face of the Kul Tigin Inscriptions has been worn out much more than the other faces, and some parts of this face have even broken off. From the fourth line onwards, the inscriptions on this face describe the wars with the Nine-Oghuz, and a parallel version of these sentences can also be found in BK D 30. Scholars usually complete the incomplete place name appearing in the sixth line of the inscription as Bolçu. This paper argues that this completion is inaccurate primarily because it does not agree with the geographical location of the Nine-Oghuz community. The paper, therefore, suggests that this place name, whose first two letters can be clearly read as Bo or Bu, is the same as Burgu (~Burugu) – a word which also appears in the Sine Usu (East 3) and the Terkhin (West 4) Inscriptions. A recently published paper also suggests that this word appears as Burguluk in the first line of the Ulaangom Inscriptions. Burgu (~Burugu) is most probably a river between Selenge and Tula, but there are still contradictory views as to the exact geographical location of the river.

PDF

___

ALYILMAZ, C. (2005), Orhun Yazıtlarının Bugünkü Durumu. Ankara: Kurmay.

AYDAROV, G. (1971), Yazık Orhonskih pamyatnikov drevnetyurkskoy pis’mennosti VIII veka. Alma-ata: Akademiya Nauk Kazakskoy SSR.

BARUTCU ÖZÖNDER, F. S. (2007), Ulaangom Yazıtı Üzerine Düşünceler. Çağdaş Türklük Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri 2003 içinde, c. 2, 219-231.

BERTA, Á. (2004), Szavaimat Jól Halljátok. A Türk és Ujgur Rovásírásos Emlékek Kritikai Kiadása. Szeged: JatePress.

CLAUSON, S. G. (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: The Clarendon.

EDPT bk. S. G. CLAUSON.

ERGİN, M. (198812), Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi.

GÖMEÇ, S. (1997), Uygur Türkleri Tarihi ve Kültürü. Ankara: AKM.

GÖMEÇ, S. (2001), Kök Türkçe yazıtlarda geçen yer adları. Türk Kültürü XXXIX/453, 25-36.

KARCAVBAY, S. (2003), Orhon Muraları. Astana.

KLYAŞTORNIY, S. G. (1980), Terhinskaya Nadpis’. Sovetskaya Tyurkologiya 1980/3, 82-95.

MALOV, S. E. (1951), Pamyatniki Drevnetyurkskoy pis’mennosti. Moskva-Leningrad.

MELİORANSKİY, P. M. (1899), Pamyatnik’ v’ çest’ Kyul’ Tegina. St-Petersburg: Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk’.

ORKUN, H. N. (1936), Eski Türk Yazıtları I. İstanbul: TDK.

RACHEWILTZ, I. de (1972), Index to the Secret History of the Mongols. Bloomington: Indiana University Publications.

RADLOFF, W. (1895), Die alttürkischen Inschriften der Mongolei. St-Petersburg.

RAMSTEDT, G. J. (1913), Zwei Uigurische Runeninschriften in der Nord-Mongolei. Journal de la Société Finno-Ougrienne XXX/3, 1-63.

RECEBOV, E.-Y. MEMMEDOV (1993), Orhon-Yenisey Abideleri. Bakı: Yazıçı.

TEKİN, T. (1968), A Grammar of Orkhon Turkic. Bloomington: Indiana University Publications.

TEKİN, T. (1983), Kuzey Moğolistan’da yeni bir Uygur anıtı: Taryat (Terhin) Kitabesi. Belleten XLVI/184, 795-838.

TEKİN, T. (1995), Orhon Yazıtları: Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk. İstanbul: Simurg.

TEKİN, T. (20062), Orhon Yazıtları. Ankara: TDK.

TEMİR, A. (19953), Moğolların Gizli Tarihi. Ankara: TTK.

THOMSEN, V. (20022), Orhon Yazıtları Araştırmaları. Çev. V. KÖKEN. Ankara: TDK.