Kırım Savaşı Örneğinde Osmanlı Ordusu'nda Gayrimüslimlerin İstihdamı
Asker sevkiyatı, savaş lojistiğinin önemli bir bileşenidir. Sevkiyat, devletlerin yalnızca askerî değil aynı zamanda iktisadî kapasitesini de yansıtmaktadır. Muharip kuvvetlerin arttırılması bağlamında yabancı askerlerin ve gelişmiş teknolojinin transferi ve askerî beşeri sermayenin arttırılması bakımından da askerî uzmanların istihdamı çoğu zaman bu sevkiyatta kendisine yer bulmaktadır. Osmanlı askerî sisteminde Klasik Dönem'de bunun en önemli kaynağı, Batı'dan gerçekleşen askerî teknoloji transferi ile Osmanlı ülkesine yapılan göçlerdir. Osmanlı Devleti, Kırım Savaşı süresince, ittifak ağları çerçevesinde yabancı askerlerden ve uzmanlardan büyük ölçüde faydalanmıştır. Bu çalışmada Kırım Savaşı örneğinde Osmanlı Ordusu'nda görev almak isteyen ve zorunlu askerliğe yönelik uygulamalar çerçevesinde orduda istihdamı kararlaştırılan gayrimüslimlerin askere alımları ele alınmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın amacı Kırım Savaşı özelinde Osmanlı Ordusu'ndaki gayrimüslim askerlerin alım süreçlerine ilişkin süreç ve prosedürleri detaylandırmak, savaş içerisinde yurttaş ordusuna doğru evrilmek istenen sistemin tıkanma noktalarını vurgulamak ve sefer lojistiği içerisindeki işleyiş biçimini açıklamaktır. Çalışmanın literatüre katkısı da bu doğrultuda olacaktır. Elde edilen bulgular Kırım Savaşı sırasında Osmanlı Ordusu'nda yabancı askerlerin istihdamının özellikle dönemin politik konjonktürüne bağlı olarak geliştiğine ve gayrimüslim teb'anın askere alınması bağlamında yurttaş ordusunun oluşturulmasında başarıya ulaşılamadığına işaret etmektedir
Employment of Non-Muslims in the Ottoman Army in the Case of the Crimean War
Recruitment is one of the most important component of the warfare. Recruitment reflects the economic capacity as it reflects the military capacity of the state. Employment of foreign soldiers and foreign military experts in the army usually find place in the recruitment process to increase the number of combatant forces, to transfer the developed military technology and to increase the value of human capital in the army. The principal source of foreign military elements in Ottoman warfare in Classical Era were technology transfer and migration from the west. Ottoman Empire benefited from foreign soldiers and military experts through the alliance networks during the Crimean War. In this study, recruitment of non-muslims who demanded to be employed in Ottoman Army during the Crimean War is examined. In this concept the aim of the study is to detail the procedures and the processes related with the recruitment of the non-muslims, to emphasize the blockage points of the system that tried to be evolved through a national army during the war and to explain the functioning of it in the warfare in the case of the Crimean War. The contribution of this study to the literature will be in this direction. Findings point out that employment of foreign soldiers in Ottoman Army developed according to the political conjuncture of the period and the aim of creating a citizen army has not been achieved with in the context of employment of Ottoman non-muslims in army in the case of Crimean War.
___
BOA., Ayniyat, Defter, No: 618, No: 723.BOA., A. AMD. 50/44, 61/1.
BOA., A. MKT. NZD. 102/83, 108/98, 135/66.
BOA., A. MKT. UM. 160/41, 199/90, 222/95, 257/67.
BOA., İ. DH. 324/21110, 331/21320.
BOA., İ. HR. 108/5320, 109/5348, 111/5412, 111/5427.
BOA., İ. MMS. 2/88, 8/347, 132/5647, 132/5650BOA., İ. MVL. 333/14288,
BOA., HR. MKT. 79/3, 90/6, 92/21, 100/79, 102/67, 130/44, 185/10.
BOA., HR. SYS. 1346. BOA., HR. SYS. 1348.
Türkiye Cumhuriyeti Genelkurmay Başkanlığı Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Baş-kanlığı Arşivi (ATASE) Klasör 4, Dosya 43, Fihrist 10-4.
Takvim-i Vekayi, Def ’a: 496, 8 Aralık 1853.
Takvim-i Vekayi, Def ’a: 523, 14 Mayıs 1855
Agoston, Gabor (2006). Barut, Top ve Tüfek. Çev. Tanju Akad. Kitap Yayınevi.
Aktepe,Münir (Yay.) (1993). Vak’a-Nüvis Ahmed Lütfi Efendi Tarihi. C. IX. Anka-ra: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Arbanasz, İldiko ve György Csorba (2013). “György Kemty (İsmail Paşa)’nin 29 Eylül 1855 Kars Kalesi Müdafaasından Bahseden Hatıratı”. Macar General-leri Osmanlı Hizmetinde. Macar-Türk Dostluk Derneği Yay. 69-98
Aydüz, Salim (1999). “Osmanlı Devleti’nde Ateşli Silah Sanayii ve Top Döküm Teknolojisi 1453 – 1566”. Osmanlı Ansiklopedisi. C. VI. Ed. Güler Eren. Yeni Türkiye Yayınları. 633-645. Aydın, Mahir (1992). Şarkî Rumeli Vilayeti. İstanbul: Türk Tarih Kurumu Yay.
Badem, Candan (2010). The Ottoman Crimean War: 1853 – 1856, (Ottoman Empi-re and Its Heritage). Leiden, Boston: Brill Academic Publishers.
Beydilli, Kemal (2008). “Sadık Mehmed Paşa”. İslam Ansiklopedisi. C. 35. İstan-bul: TDV Yay. 396-397.Csorba, György (2002). “Macar Mültecileri”. Türkler Ansiklopedisi. C. 12. Ankara. 805-812.
Çadırcı, Musa (1985). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Askere Almada Kura Usulüne Geçilmesi”. Askeri Tarih Bülteni 18: 59-75. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (2006). Osmanlı Belgelerinde Kırım Savaşı (1853 – 1856). Tarih Dizisi. İstanbul. Ertaş,
Mehmet Yaşar (2008). “Osmanlı Savaş Organizasyonunda Zorlu Bir Süreç: Ordunun Toparlanması”. Türklük Araştırmaları Dergisi 19: 211-233.
Gençoğlu, Mustafa (2015). “Batı Bilgi ve Teknolojisinin Osmanlı Bahriyesine Aktarımı”. Tarih Araştırmaları Dergisi XXXIV (58): 603-628.
Gülsoy, Ufuk (2010). Cizyeden Vatandaşlığa Osmanlı’nın Gayrimüslim Askerleri. İs-tanbul: Timaş Yayınları.
Gümüş, Musa (2010). “Mehmed Sadık Paşa ve Osmanlı Devleti’nde Kazak Süvari Alayı”. Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 5/3: 1362-1375.
Gümüş, Musa, (2015). “Leh ve Macar Mültecilerinin Osmanlı Devleti’ne Sığınması Beiyn Göçü Olarak Değerlendirilebilir mi?”. Tarih Okulu Dergisi 8 (XXIII): 363-387.
Heinzelman, Tobias (2009). Cihaddan Vatan Savunmasına Osmanlı İmparatorlu-ğunda Genel Askerlik Yükümlülüğü, Osmanlı İmparatorluğu’nda Genel Asker-lik Yükümlülüğü, 1826 – 1856. Çev. Türkis Noyan. Kitap Yayınevi.
Karpat, Kemal (2002). “Kossuth in Turkey: The Impact of the Hungarian Refugees in the Ottoman Empire 1849-1851”. Studies on Ottoman Social and Politi-cal History. Brill. 169-184.
Kmety, György (2013). “Kars Savunması 29 Eylül 1855 Bir Hatırat”. Çev. Mu-rat Şahin ve Dursun Ayhan. Macar Generalleri Osmanlı Hizmetinde. Ma-car-Türk Dostluk Derneği Yay. 99-147.
Lewis, Bernard (1977). “Slade On Turkey”. Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tari-hi (1071-1920). Birinci Uluslararası Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi Tebliğleri. 11-13 Temmuz. Ankara.
Murphey, Rhoads (1992). “Osmanlıların Batı Teknolojisini Benimsemedeki Tu-tumları: Efrenci Teknisyenlerin Sivil ve Askeri Uygulamalardaki Rolleri”. Osmanlılar ve Batı Teknolojisi.Ed. Ekmeleddin İhsanoğlu. İstanbul: Edebi-yat Fakültesi Basımevi.
Ortaylı, İlber (2000). Osmanlı İmparatorluğunda İktisadi ve Sosyal Değişim.Ankara: Turhan Kitabevi.
Öz, Muzaffer (1990). “Yeniçeri Ocağı’nın Lağvından Sonra Osmanlı Ordusundaki Gelişmeler”. Askeri Tarih Bülteni29: 7-26.
Özcan, Besim (2011). “İngiliz Amirali Sir Adolphus Slade’in Türkiye İzlenimleri”. Karadeniz İncelemeleri Dergisi 10: 29-51.
Parker, Geoffrey (2004). The Army of Flanders and the Spanish Road, 1567-1659, The Logistics of Spanish Victory and Defeat in the Low Countries’s Wars. Camb-ridge University Press.
Slade, Adolphus (1943). Türkiye ve KırımHarbi. Çev. Ali Rıza Seyfi. Genelkurmay Askeri Matbaası.
Wilson, Peter (1999). “Economic Warfare, 1450 – 1815”. War in the Early Modern World, 1450 – 1845. Ed. Jeremy Black, Routledge. 177-206.
Yıldız, Gültekin (2009). Neferin Adı Yok (Zorunlu Askerliğe Geçiş Sürecinde Osmanlı Devleti’nde Siyaset, Ordu ve Toplum, 1826 – 1839). İstanbul: Kitabevi Ya-yınları. Yıldız, Gültekin (Ed.) (2013). Dünya Savaş Tarihi: Osmanlı Askeri Tarihi, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri 1792 – 1918. İstanbul: Timaş Yayınları.
Yurdakul, İlhami (2008). “Osmanlı Ordularının Askeri İhtiyacının Karşılanmasın-da Yeni Bir Yöntem Kura Sistemi 1839 – 1914”. Eskiçağ’dan Modern Çağ’a Ordular, Oluşum, Teşkilat, İşlev. Ed. Feridun Emecen. İstanbul: Kitabevi Ya-yınları. 433-442.
Yüzbaşı Fevzi (1927). 1853 – 1856 Türk Rus Harbi ve Kırım Seferi. İstanbul: Devlet Matbaası.
Zürcher, Erik-Jan (1998). “The Ottoman Conscription System in Theory and Prac-tice, 1844- 1918”. International Review of Social History 43 (3): 437-449
- ISSN: 1301-0549
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 1996
- Yayıncı: Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı