Kırgızcadaki Pir İnancıyla İlgili Bazı Kelimeler Üzerine

Geleneksel Türk inancında kökü İslam öncesi devirlere uzanan kimi dinî unsurların İslamiyet döneminde bazı İslamî ruh ve motiflerle yeniden şekillenerek (İslamlaştırılarak) günümüzde de varlığını sürdürmeye devam ettikleri bilinmektedir. Bu tür unsurlardan biri de, Kırgızların geleneksel inanç dünyasında önemli bir yere sahip olan pir inancıdır. Pirler, halk inancına göre, kendisine ait bir varlığı ya da o varlıkla ilgilenen kişiyi koruyup kollayıcı bir takım üstün özelliklere sahip ruhlardır. Kırgız halk edebiyatında 30'dan fazla pir ismi geçmektedir. Yapılan araştırmalardan bu isimlerin bir kısmının İslam'ın tesiriyle daha sonraki dönemlerde ortaya çıktığı anlaşılmaktadır. Ancak diğer önemli kısmının ise ne zaman ve nasıl ortaya çıktıklarına dair henüz bir filolojik inceleme yapılmamıştır. Bu makalede Kırgızca folklorik eserlerde ve sözlüklerde adı geçen bazı pir isimleri filolojik açıdan ele alınmıştır

Words Related to the Pir Belief in Kyrgyz Language

It is known that some religious elements, of which the roots extend to pre-Islamic ages in traditional Turkish belief, have been reshaped (Islamized) using certain Islamic spirits and motifs during the Islamic period and continue to maintain their existence today. One of these elements is the belief of pir (protective spirit), which has a significant place in the traditional belief of the Kyrgyz nation. Pirs, according to public belief, are souls which have some superior qualifications like protecting and caring for an existence belonging to itself or to a person closely caring about that existence. Kyrgyz folk literature includes more than 30 names for pirs. Research indicates that some of these names appeared in later periods due to the influence of Islam. However, philological research has not yet been done in order to find out when and where the remaining names appeared. This article, therefore, focuses on certain pir names found in Kyrgyz folkloric works and dictionaries from a philological perspective.

___

  • Abduldayev, Esenkul ve Davletşa İsayev (1969). Kırgız Tilinin Tüşündürmö Sözdügü. Frunze: Mektep.
  • Akmataliyev, Abdıldacan (2003). Kaada Salttar, Ak Batalar. Bişkek: Şam.
  • Bayaliyeva, Toktobübü (1972). Do İslamskiye Verovaniya Perejitki Kirgizov. Frunze: İlim.
  • Bolganbayev, Äset ve ark. (1999). Kazak Tilinin Sözdigi. Almatı: Dayk-Press yay.
  • Cusupov, Kengeş (2006). Bişkek Tayms Gaz. 30.
  • Duvarcı, Ayşe (2005). "Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabul- ler, İnanmalar, Uygulamalar". bilig 32: 125.
  • Duymaz, Ali ve Halil İbrahim Şahin (2010) "Meslek Folkloru Kapsamında Gele- neksel Mesleklerdeki Pir İnancı ve Hikâyeleri Üzerine Bir Değerlendirme". Milli Folklor 87: 101-113.
  • Evliyalar Ansiklopedisi c. 12 İstanbul: . Türkiye Gazetesi Yay. 1992
  • Günay, Ünvar ve Harun Güngör (1997). Başlangıçtan Günümüze Türklerin Dinî Tarihi. İstanbul: Ocak Yay.
  • İnan, Abdülkadir (1971). "Divanü Lûgat-it Türk'de Şamanizme Ait Kelimeler". Türk Kültürü 100: 293-297.
  • Karasaev, Huseyin (1986). Özdöştürülgön Sözdör. Frunze: Kırgızistan.
  • _____ (1987). Nakıl Sözdör. Frunze: Kırgızistan.
  • Karıpkulov, Amangeldi (1995). Manas Ensklopediyası I-II. Bişkek: Muras
  • Mukambayev, Ceembay (1976). Kırgız Tilinin Diyalektologiyalık Sözdügü. C. I. Frunze: İlim.
  • _____ (2009). Kırgız Tilinin Diyalektologiyalık Sözdügü. Bişkek: Sultanov Matb.
  • Ocak, Ahmet Yaşar (1984). Türk Halk İnançlarında Ve Edebiyatında Evliya Men- kabeleri. Ankara: Başbakanlık Basımevi.
  • Orozobaev, Mayrambek (2010). Kırgızcadaki İslam Dışı Geleneksel İnanç Ve İnanışlarla İlgili Söz Varlığı. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniv. Ankara.
  • Ögel, Bahaeddin (1993). Türk Mitolojisi I-II. Ankara: TTK.
  • Örnek, Sedat Veyis (1995). 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
  • Polat, Kemal (2005). Beşikten Mezara Kırgız Türkleri'nde Gelenek Ve İnanışlar. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
  • Sızdıkova, Rabiga ve Kobey Şahmetulı Husayin (2001). Kazahsko-Russkiy Slovar'. Almatı: İlim.
  • Yudahin, Konstantin Kuzmiç (1985). Kirgizsko-Russkiy Slovar' I-II. Moskva: İlim.