Bir Osmanlı ve Bir Çerkes: Sergüzeşt Romanında Özgürlüğün Bedeli
Tanzimat yazarlarının üzerinde durduğu konulardan biri olan esaret sorunu, Osmanlı modernleşme sürecini anlamak ve yorumlamak için önemli veriler sunmaktadır. Osmanlı Devleti’nin esarete yönelik izlediği politikanın Namık Kemal, Ahmet Midhat Efendi, Recaizâde Mahmut Ekrem ve Samipaşazâde Sezai gibi dönemin yazarlarının edebi anlatılarıyla pekiştirildiği görülmektedir. Bu yazıda Samipaşazâde Sezai’nin Sergüzeşt romanından hareketle esaret sorununa odaklanılarak Osmanlı modernleşme süreci tartışmaya açılacaktır. Bu çerçevede Sergüzeşt’in ön sözünün okura verdiği mesaj tarihsel bir perspektifle değerlendirilecek; Tanzimat döneminde esarete yönelik devletin yaptırımlarına dair genel bir çerçeve çizildikten sonra anlatıda, Çerkes temsillerinin nasıl kurgulandığı sorusu ve bu kurguda üst sınıf Batılılaşmış Osmanlı aydınının yaşadığı çatışma ele alınacaktır. Esaret sorununun Osmanlı modernleşme sürecinde nasıl tanımlandığı ve bu soruna yönelik nasıl bir çözüm üretildiği; romanın karakterleri incelenerek cevap aranacaktır.
An Ottoman and A Cherkes: The Cost of Freedom in Sergüzeşt Novel
One of the issue that Tanzimat writers dwelled on, the enslavement problem, represents important datas to understand and interpret Ottoman modernism period. The policy of Ottoman government through to enslavement can be seen in literary narratives of the period’s writers such as Namık Kemal, Ahmet Mithat Efendi, Recaizâde Mahmut Ekrem and Samipaşazâde Sezai. In this article, based up on Samipaşazade Sezai’s Sergüzeşt novel, Ottoman modernism period will be brought forward with focusing on enslavement problem. In this frame, the message that is given to reader by preface of Sergüzeşt, will be evaluated with historical perspective, after drawing a frame for state enforcement of enslavery. In Tanzimat period, fictionalization of Cherkes representations, conflict of high class, westernized Ottoman intellectuals will be discussed. Definition of enslavement problem in the Ottoman modernization process and solutions of this problem will be answered throughout the analyzation of the novel characters.
___
- Ahmet Mithat Efendi (2001). Letaif-i Rivayat. İstanbul: Çağrı Yayınları.
- Akyüz, Kenan (1956). “Sergüzeşt RomanıÜzerine”. Türk Dili 55 (5).
- Çoruk, Ali Şükrü (2007). “Oryantalizmin Sergüzeşti”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 36: 79-100.
- Dino, Güzin (1952). “Samipaşazâde Sezai Bey’in Sergüzeşt İsimli Romanında Gerçekçiliğin Payı”. A.Ü. Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi X (1-2).
- Dols W. Michael (2013). Mecnun: Ortaçağ İslam Toplumunda Deli. Çev. Didem Gamze Dinç. İstanbul: Pinhan Yayınları.
- Erdem, Hakan (2013). Osmanlıda Köleliğin Sonu 1800-1899. Çev. Bahar Tırnakçı. İstanbul: Kitap Yayınevi.
- Gürbilek, Nurdan (2004). “Erkek Yazar, Kadın Okur”. Kör Ayna, Kayıp Şark Edebiyat ve Endişe. İstanbul: Metis Yayınları.
- Kerman, Zeynep (1998). “Tanzimat Devri Türk Edebiyatında “Esaret” Temi ve Sergüzeşt Romanı”. Yeni Türk Edebiyatı İncelemeleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Kerman, Zeynep (2003). Samipaşazade Sezai Bütün Eserleri. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
- Mardin, Şerif (1991). “Tanzimat’tan Sonra Aşırı Batılılaşma”. Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları. 21-76.
- Parla, Jale (2009). Babalar ve Oğullar: Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Parlatır, İsmail (1987). Tanzimat Edebiyatında Kölelik. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Sazyek, Hakan ve Esra Sazyek (2008). Yeni Türk Edebiyatında Önsözler: Bir 19. Yüzyıl Seçkisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Schick, İrvin Cemil (2004). Çerkes Güzeli Bir Şarkiyatçı İmgenin Serüveni. İstanbul: Oğlak Güzel Kitaplar.
- Tanpınar, Ahmet Hamdi (2001). 19 uncu Asır Türk Edebiyatı. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
- Timur, Taner (1991). Osmanlı Türk Romanında Tarih, Toplum ve Kültür. İstanbul: Afa Yayınları.
- Toledano, Ehud. R (1994). Osmanlı Köle Ticareti 1840-1890. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- ISSN: 1301-0549
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 1996
- Yayıncı: Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı