2011

Bahçesaray Köleleri (17.-18. Yüzyıllar)

XVII.-XVIII. Yüzyıllar arası Bahçesaray (Kırım) kölelerini konu edinen bu çalışma kölelik tarihi incelemelerine katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Kaynaklarımız Kırım Şer’iyye Sicilleri’nin 1680-1742 yıllarına ait payitaht Bahçesaray’ın 62 yıllık döneminin tereke kayıtlarıdır. Bu devreyi ihtiva eden 10 Sicilin analizi yapılmıştır. Bunlar gruplandırılmış ve terekeli kişi başına düşen köle sayıları ile ilgili diğer bilgiler değerlendirilmiştir. Buna göre: a. Toplam 1121 terekeden 290’ında köle kaydı vardır; o halde kayıtlı her dört kişiden birinin kölesi/köleleri olduğu anlaşılmaktadır. b. Dönemin başlangıcında kayıtlı 93 kişiden 48’inin kölesi vardır ve toplam köle sayısı 312’dir. Kayıtlı her iki kişiden biri köle sahibidir. Kayıtlı kişi başına 6,5 köle düşmektedir. c. İkinci defterde kayıtlı 83 kişiden 48’inin kölesi var. Kayıtlı 1,7 kişiden biri köle sahibi. Toplam köle 277. kayıtlı kişi başına 5,7 köle. d. Üçüncü ve dördüncü defterde kayıtlı toplam 282 kişiden 46’sının kölesi var. Toplam köle 171. e. Beşinci defterde kayıtlı 139 kişiden 50’sinin kölesi var. Toplam köle 222. f. Altıncı, yedinci ve sekizinci defterlerde kayıtlı toplam 405 kişiden 72’sinin kölesi var. Toplam köle 239. g. Dokuzuncu defterde kayıtlı 90 kişiden 23’ünün kölesi var. Toplam köle 74. h. Dağınık onuncu defterde kayıtlı 29 kişiden 4’nün kölesi var. Toplam köle 5. b.-c. Grubu devrenin 8 yıllık ilk dönemi, d.-f. Grubu 10 yıllık ikinci; yalnız f. 5 yıllık üçüncü dönemi olarak değerlendirilebilir. g. Örneği devre süresinde bir yıla ait fikir vermektedir.

The Slaves of Baghce Saray (17th-18th Centuries)

This study, which focuses on Bāghče Sarāy (Bahçesaray) slaves during the 17th and 18th centuries, aims to contribute to research on the history of slavery. Our sources are the data obtained from the estate registers found in the Bāghče Sarāy capital registers of the Crimean Kādi Registers (Kırım Şer’iyye Sicilleri). These cover a 62-year period from 1680 to 1742. In this study 10 registers belonging to this period have been analyzed. It has been concluded from this analysis that : a. Of a total of 1121 registers, 290 contain slave records; this suggests that one person in four owned a slave/slaves. b. Of the 93 people registered at the beginning of the period, 48 own slaves and the total number of slaves is 312. One in two registered persons is a slave owner. The average is 6.5 slaves per person. c. Of the 83 people in the second register, 48 own slaves. One in 1.7 people is a slave owner. The total is 277 slaves. The average is 5.7 slaves per registered person. d. Of the 282 people registered in the third and fourth registers, 46 own slaves. The total is 171 slaves. e. Of the 139 people in the fifth register, 50 are slave owners. The total is 222 slaves. f. Of the 405 people in the sixth, seventh and eighth registers, 72 are slave owners. The total is 239 slaves. g. In the ninth register 23 in 90 people are slave owners. The total number of slaves is 74. h. In the disorganized tenth register 4 in 29 people are slave owners. The total number of slaves is 5. b.-c. group may be regarded as the first 8-year period of the term, d.-f. group as the second 10-year period, and f. alone can be regarded as the third 5-year period. Example g. sheds light on a one-year period of the term.

PDF

___

Bartl, Peter (1998). “17. Yüzyılda ve 18. Yüzyılın İlk Yarısında Kazak Devleti ve Osmanlı İmparatorluğu”. Çev. Kemal Beydilli. İlmî Araştırmalar 6. İstanbul: 301-330.

Bahrevskıy, E. V. (1999). Kniga Puteşestviya. Turetskiy Avtor Evliya Çelebi O Krıme (1666-1667 gg.). Simferopol: Krımskoye Otdeleniye Instituta Vostokovedeniya Natsionalnoy Akademii Nauk Ukrainı.

Çelebi, Evliya (2003). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi VIII. (Haz. S. A. Kahraman, Y. Dağlı, R. Dankoff.) İstanbul: YKY.

Çelebi, Kınalı-zâde Ali (1248). Ahlâk-ı Alâ’î. Bulak (Kahire): Bulak Matb.

Elias, Norbert (2005). Uygarlık Süreci. I. Çev. Ender Ateşman. İstanbul: İletişim Yay.

Erdem, Y. Hakan (2004). Osmanlıda Köleliğin Sonu 1800-1909. Çev. B. Tırnakçı. İstanbul: Kitap Yay.

Erdem, Y. Hakan(2006). “Mağdurlar Vadisi Osmanlı ve Osmanlı İmparatorluğu’nda Kölelik”. Virgül 93 (Mart). İstanbul: 12-18.

Fisher, Alan W. (1980). “Kırım Tatarları-IV”. Çev. E. B. Özbilen. Emel 120. Eylül-Ekim: 22-31.

Guillen, Michael (2001). Dünyayı Değiştiren Beş Denklem. Çev. G. Tanrıöver. Ankara: TÜBİTAK Yay.

İnalcik, Halil (1994). “The Otoman State: Economy and Society”. An Economic and Social History of Ottoman Empire 1300-1914. (ed. H. İnalcık ve D. Quataert). içinde. Cambridge: Cambridge University Press; 9-409.

İnalcik, Halil(2003). Türk-Rus İlişkileri (1492-1700). Ankara: Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Yay.

Karatay, Zafer (1991). “Bahçesaray”. TDV İslâm Ansiklopedisi IV. İstanbul: 482-483.

King, Charles (2008). Karadeniz. Çev. Z. Kılıç. İstanbul: Kitap Yay.

(KKS) Kırım Kadı Sicilleri, İsmail Gaspıralı Kütüphanesi Yazmalar Bölümü. Simferopol: No: 23a, 27, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60.

Özdem, Zeynep (2006). Kırım Karasubazar’da Sosyo-Ekonomik Hayat (17. Yüz-yıl Sonlarından 18. Yüzyıl Ortalarına Kadar). Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi SBE Tarih Ana Bilim Dalı. yayınlanmamış yüksek lisans tezi.

Pritsak, Omeljan (1999). “İlk Türk-Ukrayna İttifakı”. Çev. Kemal Beydilli. İlmî Araştırmalar 7. İstanbul: 255-284.

Spuler, B. (1954). “Bāghče Sarāy”. The Encyclopaedia of Islam (new edition). I. Leiden: 893-894.

Turan, Ahmet Nezihi (2003). “Kırım Hanlığı Kadı Sicilleri Hakkında Notlar”. Türk Kültürü İncelemeleri 9. İstanbul: 1-16.

Unan, Fahri (2006). “Bir XVI. Yüzyıl Yazarının Zihniyet Dünyâsında Milletlerin İmajları”. Türk Modernleşme Tarihi Araştırmaları Sempozyumu. 14 Ma-yıs 2005. Bildiri ve Makaleler. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yay; 292-312.

Watson, J. L. (1980). “Slavery as an Institution. Open and Closed Systems of Slavery”. (Ed.) J. L. Watson. Asian and African Systems of Slavery. Oxford U.P.: 1-15.

Yılmaz, Fehmi (2008). “18. Yüzyılda Kırım Hanlığı’nın Başkenti: Bahçesaray”. (Ed.) E. Özvar. A. Bilgin. Selçukludan Cumhuriyete Şehir Yönetimi. İstanbul: Türk Dünyası Belediyeler Birliği Yay.

Zeldin, Theodore, İnsanlığın Mahrem Tarihi. Çev. E. Özsayar. İstanbul: Ayrıntı Yay.