Azerbaycan'da Okutulan Tarih Ders Kitaplarında Stalin ve Uygulamalarına Yaklaşım

Bu araştırmada 1924-1953 yılları arasında SSCB'yi tek adamolarak yöneten ve uyguladığı yönetim tarzıyla dünyanın ençok tartışılan ve eleştirilen liderlerinden birisi haline gelen Stalin'e ve uygulamalarına Azerbaycan okullarında okutulan tarihders kitaplarında nasıl yaklaşıldığını ortaya koymak amaçlanmıştır. Stalin ve uygulamalarına yönelik resmi düzeyde ilkeleştiri SSCB Komünist Partisi Birinci Sekreter Nikita Sergeyeviç Kruşçev tarafından Şubat 1956'da toplanan KomünistParti 20. Kongresi'nin gizli oturumunda dile getirilmiş ve bueleştiriler, kısa sürede ders kitaplarına da yansımıştır. Ders kitaplarında Stalin ve uygulamalarına yönelik eleştirilerdeönemli bir artış da Gorbaçov döneminde gerçekleşmiştir.Azerbaycan SSC'de ortaöğretim kurumlarında okutulan tarihders kitaplarında Stalin döneminden uzaklaştıkça Stalin veuygulamalarına yönelik eleştirilerin dozunun arttığı anlaşılmaktadır. Bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti'nde ortaöğretimkurumlarında okutulan tarih ders kitaplarında ise geneldeSSCB yönetimi ve Komünist ideolojiye, özelde ise Stalin döneminin uygulamalarına yönelik eleştirilerin yaygınlaştığı vedozunun daha da arttığı görülmektedir

Approach to Stalin and His Applications in History Textbooks Used in Schools of Azerbaijan

This research deals with how Stalin and his regime were aproched in high school textbooks in Azeribaijan. Stalinist regime is one of the most controversial time periods in the USSR history and it is significant how this is represented in school books. The first formal criticism against Stalin and his applications was uttered by USSR Communist Party First Secretary Nikita Sergeyeviç Kruşcev in closed session of Communist Party 20th Assembly organised in February 1956 and these criticisms were reflected in the history textbooks in a short period of time. An important incr ease in the criticisms in history textbooks against Stalin and his applications were realized in the Gorbachev era. It is understood that as time passed since the end of the Stalin era, in history textbooks used in Azerbaijan SSR high schools, the dose of criticism against Stalin and his applications increased. In his history textbooks used in high schools in Dependent Azerbaijan Republic, in general the critics become widespread towards USSR goverment and communist ideology in particular to the applications of Stalin era and it is also seen that the dosage of critics has in increased.

PDF

___

Ağayev, Elnur (2006). Sovyet İdeolojisi Çerçevesinde Türk Cumhuriyetlerinin Tarih yazımı ve Tarih Eğitimi: Azerbaycan Örneği. Doktora Tezi. Ankara: Hacet- tepe Üniversitesi.

Applebaum, Anne (2008). Gulag, Çev. Ufuk Demirbaş. Ankara: Arkadaş Yay.

Berhin, İ. B., M. İ. Belenki ve M. P. Kim (1969). SSCB Tarihi: Sosyalizm Devri, Orta Mektepler İçin Ders Vesaiti. Bakü: Maarif Neşriyatı.

Berhin, İ. B. ve İ. A. Fedosov (1982). SSCB Tarihi 9. Bakü: Maarif Neşriyatı.

Carr, Edward Hallett (2011). Lenin'den Stalin'e Rus Devrimi 1917-1929. Çev. Levent Cinemre. İstanbul: Yordam Kitap.

Eliyev, Veli vd. (2003). Azerbaycan Tarihi: 6. Sınıf İçin Ders Kitabı. Bakü: Tehsil Neşriyatı.

Gaffarov, Tahir vd. (2000). Azerbaycan Tarihi: Umumtehsil Mekteplerinin 11. Sınıfları İçin Ders Kitabı. Bakü: Çaşıoğlu Neşriyyatı.

İsmayılov, Eldar, Cemil Hesenov ve Tahir Gaffarov (1994). Azerbaycan Tarihi 11. Bakü: Öğretmen Neşriyatı.

Karasar, Niyazi (1984). Bilimsel Araştırma Metodu. Ankara: Hacettepe Taş Kitapçılık.

Kruşçev, S. N. (1991). XX. Kongre Gizli Raporu: Kişi Kültüne Karşı. Çev. Ahmet Fethi. İstanbul: Pencere Yay.

Lewin, Moshe (2008). Sovyet Yüzyılı. Çev. Renan Akman. İstanbul: İletişim Yay.

Mahmutlu, Yakupvd. (2001). Azerbaycan Tarihi: 8. Sınıflar İçin Ders Kitabı. Bakü: Tehsil Neşriyatı.

Mahmutlu, Yakup vd. (2004). Azerbaycan Tarihi: 7. Sınıflar İçin Ders Kitabı. Bakü: Aspoligraf Matbaası.

Memmedov, Hüsamettin (2007). "Azerbaycan'da Basmakalıp Tarih Eğitimi ve Müca- dele Yolları". Tarih Eğitimi ve Tarihte "Öteki" Sorunu: 2. Uluslararası Tarih Kongresi Tebliğleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 215-220.

Memmedov, Süleyman, Tofik Veliyev ve Ekber Gocayev (2004). Azerbaycan Tarihi: 9. Sınıflar İçin Ders Kitabı. Bakü: Tehsil Neşriyatı.

Murphy, Jack T. (1996). Stalin. Çev. Celal Üster. Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yay.

Olgaç, Ersen (2010). "Bitmeyen Tarih". Stalinizm: Bir ideolojinin İflası. Ankara: Özgür Üniversite Kitaplığı. 189-248.

Ostrovski, B. P. vd. (1991). SSCB Tarihi: Orta Mektebin 11. Sınıfları İçin Ders Kitabı. Bakü: Maarif Neşriyatı.

Paşayev, Navruz ve Tahir İskenderov (1977). "Büyük Ekim ve Azerbaycan'da Tarih Tedrisinin İnkişafı". Tarih-İçtimaiyat-Coğrafya Tedrisi 5 (83) : 8-16.

Perry, Matt (2010). Marksizm ve Tarih. Çev. Gül Tunçer. İstanbul: İletişim Yay.

Reiman, Michal (1998). Stalinizmin Doğuşu: İkinci Devrimin Arefesinde SSCB. Çev. Bülent Tanatar. İstanbul: Metis Yay.

Soljenitsin, Aleksander (1974). Gulag Takım Adaları 1918-1956. Çev. Selim Taygan. İstanbul: Nebioğlu Yay.

Stalin, İosif Vissarionovich (1931). "Bolşevizm Tarihinin Bazı Meseleleri Hak- kında". İnkılap ve Medeniyet Dergisi 11-12.

Stalin, Joseph ve Komisyon (1976). Bolşevik Partisi Tarihi, Sovyetler Birliği Komü- nist Partisi (Bolşevikler) Tarihi: Kısa Ders. Çev. Süleyman Arslan. Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yay.

Stalin, Joseph ve Komisyon (1990). Sovyetler Birliği Komünist Partisi (Bolşevik) Tarihi: Kısa Ders. Çev. İsmail Yarkın. İstanbul: İnter Yay.

Stalin, Josef (1992). "Bolşevizm Tarihinin Bazı Sorunları Üzerine: Proleterya Devrimi Dergisinin Yazı Kuruluna Mektup". Leninizmin Sorunları. Çev. Muzaffer Erdost. Ankara: Sol Yay. 434-448.

Tahirzade, Adalet (2004). "En Büyük Başarımız Yeni Program ve Ders Kitapları". Sözün, Sazın, Ateşin Ülkesi Azerbaycan. İstanbul: Da Yay. 61-70.

Veliyev, T. T. vd. (1998). Azerbaycan tarihi: 10. Sınıflar İçin Ders Kitabı. Bakü: Maarif Neşriyatı.

Yıldırım, Ali ve Hasan Şimşek (2003). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemle- ri. Ankara: Seçkin Yay.

Zileli, Gün (2010). Stalinizm: Bir İdeolojinin İflası. Ankara: Özgür Üniversite Kitaplığı.

Zizek, Slovaj (2009). Biri Totalitarizm mi Dedi? Çev. Halil Nalçaoğlu. Ankara: Epos Yay.