1982 Anayasası'nın Sosyal İçeriği ve Avrupa Sosyal Hukukuna Uyumu

Bugün devlet iktidarının sınırlanmasının hukuki belgesi olan anayasalar toplumsal dengeyi kurmakla ödevli bir "toplum sözleşmesi" sayılırlar. Sosyal haklar, ekonomik ve sosyal dengesizlikleri azaltmaya yönelik haklardır. Bu hakların amacı, ekonomik ve sosyal yönden zayıf olan kişi ve toplumsal katmanları, özel olarak korunması gerekli kişi ve grupları korumak, bunların maddi ve manevi varlıklarını geliştirmektir. Kişisel hak ve özgürlükler, iktidara karşı ya da daha geniş bir deyimle devlete karşı olduğu ve varlıkları da iktidarın küçük dünyamıza karışmamasına bağlı bulunduğu halde, sosyal hakların sağlanması ve korunması için iktidarın müdahalesi gerekli olmaktadır. Yaklaşık yüz yıllık bir anayasa geleneğine sahip olan Türkiye'de son anayasa olan 1982 Anayasası kabul edildiği günden beri temel hak özgürlüklerin yanısıra sosyal haklara getirdiği kısıtlayıcı ve daraltıcı hükümlerle şekil ve içerik bakımından sürekli olarak eleştirilmiştir. Avrupa Birliği ilerleme raporlarında genel olarak demokrasi ve insan hakları ile birlikte sosyal hakları da güçlendirecek reformların gerekliliği sürekli olarak vurgulanmıştır. Bu çalışmada, 1982 Anayasası sosyal içerik bakımından incelenerek, sosyal hakların anlamı ve niteliği tartışılmıştır. Ayrıca, Avrupa Birliği'ne uyum çalışmaları dikkate alınarak, Anayasa'nın sosyal içerik bakımından Avrupa sosyal hukukuna uyumu konusunda bu güne kadar yapılan değişiklikler ile bu sürecin gerektirdiği yeni düzenlemeler tartışılmıştır

The Social Content of the 1982 Constitution and its Adaptation to European Social Law

According to contemporary meaning, constitutions are legislative acts for the limitation of governmental authorities, and they are regarded as a "social contract" with the obligation of establishing social balance. Economic and social inequalities are decreased through social rights. The aims of social rights are to preserve special persons and groups or economically and socially weak or poor persons and social layers in society, and to improve their physical and moral conditions. Although individual rights and freedoms are against authority or the state, which should not intervene in our small world, in order to get and preserve social rights, the society needs the intervention of the state. In Turkey, which has a hundred-year-old tradition of making constitutions, the latest constitution of 1982 has been continuously discussed and criticized in terms of its style and content concerning individual rights and freedoms as well as its narrow and restrictive articles on social rights. In the European Union progress reports it has been continuously emphasized that Turkey needs strong reforms regarding democracy, human and social rights. In this study, the constitution of 1982 is examined with regard to social context, and the meaning and features of its social rights are discussed. Also, considering the accession and adaptation period to European Union social law, the study reviews some amendments made regarding social rights in the 1982 constitution so far. The study also proposes some required social reform amendments in the constitution of the near future according to the agreements of European Social Chart and International Labor Organization.

PDF

___

Aktay, Nizamettin (1993). Sendika Hakkı (Uluslararası Dayanakları Bakımından Eleştrisel Bir Yaklaşımla Türk Hukukunda Sendika Hakkı ve İlgili Belgeler). Ankara: TTK Yay.

Alp, Mustafa (2004). "Avrupa Birliği Temel Sosyal Hakları ve Türk İş Hukuku". Do- kuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 6 (1): 1-41. web.deu.edu.tr/hukuk/dergiler/DergiMiz 6-1/PDF/alp1.pdf.

Başlar, Kemal (2005). "Avrupa Birliği'ne Katılım Sürecinde Türk Anayasası'nın Uyumlaştırılması Sorunu". www.turkishweekly.net/turkce/makale.php?id=51

Beunderman, Mark (December 7 2006). "Brussels to Defend 'Core' of EU Constitution in Treaty Talks". EU Observer, October 19, 2006, www.euobserver.com/18/22676

Bennhold, Katrin and Graham Bowley (December 7, 2006). "Charter 'Not Dead,' EU Insists". www.iht.com/articles/2005/05/30/news/france.php

Bulut, Nihat (2009). Sanayi Devriminden Küreselleşmeye Sosyal Haklar, XII. İstan- bul: Levha Yay.

Çeçen, Anıl (1981-1982). "İnsan Haklarının Düşünsel Boyutları". İnsan Hakları Yıllığı 3-4: 6-37.

Çelik, Nuri (1992). İş Hukuku Dersleri. Yenilenmiş 11.Baskı. İstanbul: Beta Yay.

Çelik, Aziz (2004). "AB Sürecinin En Uyumsuz Alanı: Sosyal Haklar". Birikim 184- 185: 1-12. www.kristalis.org.tr (20 Haziran 2008).

-------- (2006). "Sosyal Şart Şartsız Onaylanmalı". Radikal. 25 Mayıs.

Çubuk, Ali (1979). Sosyal Politika. Ankara: Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yay.

Cormick, Mac Neil (2005). "Human Rights and Competition Law: Possible Impact of the Proposed EU Constitution". Script-ed 2 (4): 444-451.

Demir, Fevzi (1992). "Bireyci Özgürlük Anlayışından Ekonomik ve Sosyal Haklara". Anayasa Kurultayı. Ankara: Hak-İş Eğitim Yay. 440-449.

-------- (1988). Sendikalar Hukuku. İzmir: Belediye-İş Sendikası Eğitim Yay.

Demir, Fevzi ve Şükrü Karatepe (1989). Anayasa Hukukuna Giriş. İstanbul: Evrim Yay.

Demircioğlu, A. Murat ve Tankut Centel (1993). İş Hukuku. Gözden geçirilmiş ve yenilenmiş üçüncü baskı. İstanbul: Beta Basım Yay.

Dilik, Sait (1983). "Yeni Yasa Tasarılarında Grev ve Lokavt", TÜBA İİÇB.

Doğu, Osman (1987). "Türkiye'de Sendikalara Siyaset Yasaklarının Dünü-Bugünü". İnsan Hakları Yıllığı. C. 9. 127-168.

Eroğul, Cem (1995). "Üçüncü Anayasa Değişikliği". Mülkiyeliler Birliği Dergisi XIX (183): 8-14.

European Union (December 8, 2006). "A Constitution for Europe" www.europa.eu/constitution/en/allinone_en.htm

----- (June 20, 2008). "Lisbon Treaty". www.europa.eu/lisbon_treaty/index_en.htm

----- (June 20, 2008). www.europa.eu/institutional_reform/chronology/index_en.htm

European Parliament (4.9.2006). Screening Report Turkey.

European Parliament (25.4.2008). Report on Turkey's 2007 Progress.

Commission of The European Communities (5.11.2008). Turkey 2008 Progress Report.

Eyrenci, Öner (1987). "Sendikalar Hukukunun Güncel Sorunları". Çalışma Hayatımı- zın Güncel Sorunları. İstanbul: Kent Basımevi. 147-156.

-------- (1992). "Türk Hukukunda İş Mücadelesi Araçlarında Eşitlik". İş Hukuku Der- gisi II. 1-10.

Geniş, Arif (1994). "12 Eylül 1980 Sonrasında Demokrasi ve Sendikal Hareket", Türkiye'de Sendikacılık Hareketleri İçinde Demokrasi Kavramının Gelişimi. Ed. Alparslan Işıklı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. 272-290.

Gönenç, Levent (2004). "The 2001 Amendments to the 1982 Constitution of Turkey". Ankara Law Review 1(1): 89-109.

Gönenç, Levent ve Ersoy Kontacı (2005). "Yaşayan Anayasa-2003 ve 2004 Yılları Anayasa Gelişmeleri". Türkiye Barolar Birliği Dergisi 61(Kasım/Aralık): 117- 181.

Göze, Ayferi (1980). Liberal, Marksist, Faşist ve Sosyal Devlet Sistemleri. İstanbul: Fakülteler Matbaası.

Göze, Ayferi (1976). Sosyal Devlet Sistemi. İstanbul: Fakülteler Matbaası.

Gülmez, Mesut (1990a). "Avrupa Sosyal Şartı'na Genel Bir Bakış ve Türkiye". İnsan Hakları Yıllığı 12: 91-124.

-------- (1990b). Memurlar ve Sendikal Haklar (Türkiye'de ve Dünya'da). Ankara: İmge Kitabevi.

-------- (1995). "Anayasa Değişikliği ve Memur Sendikacılığı". Amme İdaresi Dergisi 28(4): 27-43.

-------- (2002). "Uyum Düzenlemelerinin Üvey Evladı: Sendikal Haklar". Anayasa ve Uyum Yasaları, Panel, Türkiye Barolar Birliği. 13-14 Aralık 2002.

Kapani, Münci (1991). İnsan Haklarının Uluslararası Boyutları. Ankara: Bilgi Yay.

Koç, Yıldırım (1995). Sendikacılığın Güncel Sorunları. Ankara: Öteki Yay.

Koray, Meryem ve Alper Topçuoğlu (1987). Sosyal Politika. İzmir: Karınca Matbaacılık.

Işık, Yüksel (1995).Osmanlı'dan Günümüze İşçi Hareketinin Evrimi (1876-1994). Ankara: Öteki Yay.

Işıklı, Alparslan (1972). Sendikacılık ve Siyaset. Ankara: Sevinç Matbaası.

-------- (1994). "Sendikacılık Hareketleri İçinde Demokrasi Kavramının Gelişimi Açı- sından Türkiye İşçi Hareketinin Özgün Yanları", Türkiye'de Sendikacılık Ha- reketleri İçinde Demokrasi Kavramının Gelişimi. Ed. Alpaslan Işıklı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. 15-27.

Mollamahmudoğlu, Hamdi (1993). Türk Hukukunda Lokavt. Ankara: Gazi Büro Kitabevi.

Özbudun, Ergun (01.01.2002). 2001 Anayasa Değişiklikleri ve Siyasal Reform Öneri- leri. www.tesev.org.tr

Pekin, Faruk (1985). Demokrasi, Sendika Özgürlüğü ve Sosyal Haklar. İstanbul: Alan Yay.

Reisoğlu, Seza (1986). 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu Şerhi. Ankara: Ayyıldız Matbaası.

Rosseau, J.J. (1989). Toplum Anlaşması. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay.

Sabuncu, M. Yavuz (1985-1986). "Temel Hakların Anayasal Konumu Üzerine". İnsan Hakları Yıllığı 7-8. 15-26.

Sağlam, Fazıl (1987). "Anayasa Hukuku Açısından İşçi Haklarının Güncel Sorunları". Çalışma Hayatımızın Güncel Sorunları. İstanbul: Kent Basımevi.

Savcı, Bahri (1953). İnsan Hakları (Kanunilik Yolu İle Korunması). Ankara: Siyasal Bilgiler Fakültesi Yay.

Sönmez, Fikret (1972). "Avrupa Konseyi'nin Sosyal Yönü". Ege Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi 6 (11): 30.

Sencer, Muzaffer (1983-1984). "1961 Anayasasından 1982 Anayasasına". İnsan Hakları Yıllığı 5-6: 3-49.

Sönmezsoy, Refik(1981). Türkiye'de ve Dünyada İşçi Hareketleri. İstanbul: Boğaziçi Yay.

Soysal, Mümtaz (1993). 100 Soruda Anayasanın Anlamı. İstanbul: Gerçek Yay.

Sözer, A. Nazım (1994). Türkiye'de Sosyal Hukuk. Ankara: TTK Yay.

Süzek, Sarper (1985). İş Güvenliği Hukuku. Ankara: Savaş Yay.

Şakar, Müjdat (1990). 1982 Anayasası ve Önceki Anayasalar. Ankara: Beta Yay.

Talas, Cahit (1979). "Bir İnsan Hakkı Olarak Sendika Hakkı ve Uluslararası Belgeler- de Yeri ve Önemi". İnsan Hakları Yıllığı 1: 36-63.

-------- (1981-1982). "Sosyal Haklar ve Türk Anayasalarında Sosyal Hakların Evri- mi". İnsan Hakları Yıllığı 3-4: 38-75.

-------- (198l). Toplumsal Politikaya Giriş. Ankara: S Yay.

Tanör, Bülent (1978). Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar. İstanbul: May Yay.

Taşkent, Savaş (1991). İnsan Haklarının Uluslararası Dayanakları. İstanbul: Belediye- İş Sendikası Yay.

-------- (1987a). "Grev Hakkı ve Sorunları". Çalışma Hayatımızın Güncel Sorunları. İstanbul: Kent Basımevi. 223-234.

-------- (1987b). "Bireysel İş Hukuku Açısından İşçi Haklarına Yönelik Sorunlar-İş Güvencesi". Çalışma Hayatımızın Güncel Sorunları. İstanbul: Kent Basımevi. 65-78.

Teziç, Erdoğan (1991). Anayasa Hukuku. 2.Baskı. İstanbul: Beta Yay.

Tunaya, T. Zafer (1975). Siyasi Müesseseler ve Anayasa Hukuku. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay.

Turan, Kamil (1990). İş Hukukunun Genel Esasları. Ankara: TTK Yay.

Uygun, Oktay (2003). "Küreselleşme ve Değişen Egemenlik Anlayışının Sosyal Hakla- ra Etkisi". Anayasa Yargısı 20. Ankara. 250-284.

Watt, Nicholas (December 7, 2006). "EU Constitution a Grandiose Project That Failed, Says Beckett". The Guardian. October 18, 2006, www.politics.guardian.co.uk/print/0,,329603460-107988,00.html