16. Asırda Osmanlı Sahası Şairleri Hakkında Yazılmış "Tezkere-i Mecalis-i Şu'ara-yı Rum" Adlı Tanınmayan Bir Tezkire

Özet: Klâsik Türk Edebiyatı hakkında bilgi veren en önemli kaynakların başında şâir tezkireleri gelir. Bu eserler, hem şâirlerin biyografileri, hem de şiir değerlendirmeleri açısından oldukça önemlidir. Çalışmamızın konusu olan Garîbî tezkiresi, onaltıncı asrın ilk yarısında kaleme alınmış olup, büyük bir ihtimalle, Osmanlı sahası Türk şâirleri hakkında yazılan ilk Türkçe şâir tezkiresidir ve bugüne kadar ülkemizde tanınmamıştır. Eserde, onüçüncü asrın ikinci yarısı ile onaltıncı asrın ilk yarısı arasındaki şâirler söz konusu edilmektedir. Eserin müellifinin Anadolu'dan Safevî ülkesine göç etmesi, her iki sahayı değerlendirebilecek bilgi ve donanıma sahip olması ve kendi dönemindeki Osmanlı şâirlerini yakından tanıyan bir kişi olması gibi sebepler tezkirede, edebiyat tarihimizle ilgili bazı önemli tespitler yapılmasına neden olmuştur. Buna bağlı olarak eserde, başta Mevlânâ, Süleyman Çelebi, Necatî ve Revânî olmak üzere edebiyat tarihimizde iz bırakmış şairler hakkında önemli tespitlere rastlanır. Ayrıca müellifin, daha çok Mevlevi çevrelerine yakın şâirleri bir1 araya topladığını iddia etmesi, eseri, Esrar Dede'nin Tezkire-i Şu'arâ-yı Meyleviyesi ile beraber Mevlevîlik ve Mevlevî şairler hakkında önemli kaynaklardan biri haline getirir.

An Unknow Tezkire, Entitled "Tezkire-i Mecalis-i Şu'ara-yı Rum", on Ottoman Poets Written in the 16th Century

Abstract: One of the most prominent sources that inform us about Classical Turkish Literature is tezkires (biographies of poets).These works are very important as they reveal information about both biographies of the poets and assesments of poetry. Garibi's tezkire, that my article is about, was written in the first half of the 16th century and most probably is the first tezkire about Ottoman poets in Turkish and it has been unknown until today. In the book, poets who lived between the period of the second half of the 13th century and the first half of the 16th century are introduced. As the writer of the book had migrated from Anatolia to Safevî region, had enough knowledge to assess literatures of the two countries, was familiar with the Ottoman poets of his era, the book became an important source for evaluation of the history of the Turkish literature. As a result, many assertions about Mevlânâ, Süleyman Çelebi, Necâtî and Revânî who have had great influence in our literature are found in this book. Also, claim of the author that .he has collected mostly poets close to Mevlevî environments makes the work one of the most important resources about the sect of Mevlanâ and Mevlevî poets together with the Tezkire-i Şu'arâ-yı Mevleviyye of the Esrar Dede.

PDF

___

AVŞAR, Ziya (1988), Edirneli Nazmı, Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri, Türkî-i Basît ve Gazeller Dışındaki Nazım Şekil ve Türleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, GÜSBE, Ankara.

AVŞAR, Ziya (2001), "Türkî-i Basît-i Yeniden Tartışmak", bilig, 18/yaz, s. 127-141.

CANIM, Rıdvan (2000), Latifi, Tezkiretü'ş-Şuarâ ve Tabsıratü'n- Nuzemâ, Ankara: AKMYay.

ÇAPAN, Pervin (2003), "Şakâyıku'n-Nu'mâniyye Zeyillerine Göre Menteşe Yöresinde Yetişin Âlimler", Türklük Bilgisi Araştırmaları (Journal Of Turkish Studies, 27 (1), s. 251-262.

ÇETİN, Altan-DİLEK, Kaan, Safevî Tarihinin Kaynakları, Basılmamış Çalışma.

DOĞAN, Muhammet Nur (2002), Şeyh Galib, Hüsn ü Aşk, İstanbul: Ötüken Yay.

ERSOYLU, İ. Halil (1989), Cem Sultan'ın Türkçe Dîvânı, Ankara: TDK Yay. Garîbî, Külliyât-ı Garibi, Yazma.

GENÇ, İlhan (2000), Esrar Dede, Tezkire-i Şu'arâ-yı Mevleviyye, Ankara: AKM Yay.

HAYYÂMPÛR, A. (1367/1988), Ferheng-i Suhanuerân, C. II, Tahran.

HORATA, Osman (1998), Esrar Dede, Hayatı, Eserleri, Şiir Dünyası ve Dîvânı, Ankara: Kültür Bak. Yay.

İPEKTEN, Haluk (1989), Türk Edebiyatının Kaynaklarından Türkçe Şuarâ Tezkireleri, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yay.

İPEKTEN, Haluk vd. (1988), Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ankara: Kült.ve Turz. Bak. Yay.

İSEN, Mustafa (1997), Ötelerden Bir Ses, Ankara: Akçağ Yay.

İSEN, Mustafa vd. (2002), Şâir Tezkireleri, Ankara: Grafiker Yay.

İSMÂİLZÂDE, Resul (1380/2001), Külliyât-ı Hatâî, Tahran: İntişârât-ı Elhudâ.

KILIÇ, Filiz (1994), Meşâirü'ş-şuarâ, İnceleme-Tenkitli Metin, Yayınlanmamış Doktora Tezi, GÜSEB, Ankara.

KONUR, Himmet (2000), İbrahîm-i Gülşenî, İstanbul.

KÖKSAL, Fatih (1999), "Türkçe Şu'arâ Tezkireleri Üzerine Yapılan Çalışmalar Bibliyografyası" Gazi Üniv. Eğitim Fak. Dergisi, Dr. Himmet Biray Özel Sayısı, s. 544-567, Ankara.

KÖKSAL, Fatih (2004), "Edirneli Nazmî'nin Yayımlanmamış Türkî-i Basît Şiirleri", Türklük Bilimi Araştırmaları, s. 63-82, Niğde.

KÜLEKÇİ, Numan (1996), Şâhidîİbrahim Dede ve Gülşen-i Vahdet, Ankara: Akçağ Yay.

MANSUROĞLU, Mecdut (1954), "Mevlânâ Celâleddîn Rûmî'de Türkçe Beyit ve İbareler", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 207-220.

Mehmed Şükrü (1325), Âsâr-ı Eslâftan Tezkire-i Sehî, İstanbul.

MERMER, Ahmet (2006), Türkî-i Basît ve Aydınlı Visâlî'nin Şiirleri, Ankara: Akçağ Yay.

SAFA, Zebîhullâh (1366/1987), Tarîh-i Edebiyat Der-İran, Tahran: İntişârât-ı Firdevs.

SIDDÎK, Hüseyin Muhammedzâde (1380/2001), Kara Mecmua, Tahran.

SIDDÎK, Hüseyin Muhammedzâde (1382/2003), Dîvân-ı Garîbî ve Tezkire-i Mecâlis-i Şuarâ-yı Rûm, Tahran.

TARLAN, A. Nihat (1997), Necâtî Beg Dîvânı, İstanbul: MEB Yay.

TİMURTAŞ, F. Kadri (1990), Mevlid, İstanbul: MEB Yay.

TOLASA, Harun (2002), Sehî, Latîfî ve Âşık Çelebi Tezkirelerine Göre 16. Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi, Ankara: Akçağ Yay.

TUMAN, Mehmed Nail (1949), Tuhfe-i Nailî, C. II, Ankara.