II. Meşrutiyet Yıllarında Bir Girişim: Ticaret ve Nafia Memurini Teavün ve İktisad Şirketi

Öz Osmanlı devletinin Tanzimatla belirginleşen hukuki, bürokratik ve mali değişim sürecinin ardından II. Meşrutiyet yıllarında geleneksel yapı ve kodlardan hayli farklılaşmış yeni kurumlar tesis edildiği bilinmektedir. II. Meşrutiyet devresinde kamu hizmetinde çalışmakta olanlar için emeklilik ve yardımlaşma sandıklarından farklı bir tecrübe örneği olarak şirket yapıları kurulduğu ve bunların modern finansal araç ve işlemlerle faaliyette bulundukları görülmektedir.   Personelin maaş dönemlerinde ayırdıkları fonların faiz getirisi elde edecekleri araçlarla ve farklı yatırım alanlarında nemalandırılmasıyla tasarruflarını artırmak ve yine kurum içi kredi yoluyla dayanışma işlevi görmek, bu şirketlerin başlıca amacıydı. Ticaret ve Nafia Nezareti çalışanlarına yönelik Teavün ve İktisad Şirketi, memur ve katip kadrolarında görev yapan personelin tasarruflarını artırmak ve yardımlaşmalarını sağlamak amacıyla 1908 yılında kurulmuştu. Bu kısa çalışmada adı geçen şirketin kuruluş nizamnamesine göre idari örgütlenmesi, sermaye yapısı, vereceği borçlar ve satışa sunacağı tahvillerle nihayet on yılın sonunda gerçekleşmesi planlanan tasfiye işlemlerine dair bilgilere yer verdik. Elde ettiğimiz belgelerle 1908-1910 devresi içinde gerçekleşen iki yıllık sermaye birikimine, hesap özetleri ve satın alınan tahvillerin değerleri ve faiz hesaplarını ele aldık.
Anahtar Kelimeler:

tasarruf, tahvil, ikrâzât

___

  • Ahmed, Feruz (1996), İttihatçılıktan Kemalizme, Kaynak Yayınları, İstanbul
  • İktisadiyat Mecmuası (1916),Yıl 1, Sa.17, ss.1-2, 9 Haziran 1332 İktisadiyat Mecmuası (1916),Yıl 1, Sa.23, ss.3-4,28 Temmuz 1332
  • İktisadiyat Mecmuası (1916),Yıl 1, Sa.25, ss.4-5,18 Ağustos 1332
  • Nafia Nezareti Teavün ve İktisad Şirketi 1327 Senesi Hülasa-i Hisabiyyesi, Matbaa-i Ahmed İhsan ve Şürekası, İstanbul
  • Orhan, Sadettin (2015), “Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Sonrası Dönemde Sosyal Güvenlik Düzenlemeleri”, İş ve Hayat 1/1 Şubat 2015, ss.193-210
  • Toprak, Zafer (1982), Milli İktisat, Yurt Yayınları, Ankara
  • Toprak, Zafer (1995), İttihat-Terakki ve Devletçilik, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul
  • Ticaret ve Nafia Memurîni Teavün ve İktisad Şirketi nizamname-i dâhilîsi (1326), İSAM Kütüphanesi, Genel no:255657, TİC.N.1326