OSMANLI’DA DÂD HARFİ TARTIŞMALARI BAĞLAMINDA ALİ B. SÜLEYMAN EL-MANSÛRÎ’NİN YERİ

Öz Makalede sırasıyla; dâd (ض) harfine dair genel bilgiler verilecek, el-Mansûrî öncesinde dâd harfiyle ilgili yazılan eserler, Osmanlı’daki dâd harfiyle alakalı tartışmalar ve eserler zikredilecek, Ali b. Süleyman el-Mansûrî’nin konuyla ilgili risâleleri ve kendisinden sonrasına etkisine değinilecektir. Buradaki amaç problemin baştan beri izlediği seyir, Osmanlı’da almış olduğu hal ve el-Mansûrî’nin tartışmalardaki düşüncelerini ve tepkilerini ortaya koymak suretiyle kendisinin bu mesele hakkındaki konumunu ve etkisini tespit etmektir. İncelemeler sonucunda el-Mansûrî’nintelif ettiği eserleri ve yetiştirmiş olduğu talebeleri vasıtasıyla bu konuda büyük bir etkide bulunduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Dâd Harfi, Osmanlı, Ali b. Süleyman el-Mansûrî, Müşâfehe, İsnad

PDF

___

Arslan, Ahmet Turan, “Dâd”, DİA, İstanbul 1993, c. 8, s. 396-397.
Ateşyürek, Remzi, “Dâd Harfinin Okunuş Özelliği/Muhammed Mar‘aşî’nin (Saçaklızâde) Hayatı ve Eserleri”, Ondokuz Mayıs Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi, 2005, sayı: 20-21, s. 238- .252
Akyüz, Abdullah, Osmanlı Kıraat Âlimleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniv. Sosyal Bilimler Ens., İstanbul 2016.
Bağdâdî, İsmail b. Muhammed el-Bağdâdî, Hediyyetü’l-ârifîn, Beyrut: Dâr-u İhyâi’t-Turâsi’l- Arabi, ts. Journal of Theology Faculty of Bülent Ecevit University, Vol. 4, No. 2, 2017.
el-Batalyevsî, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Sîd el-Batalyevsî, el-Fark beyne’l- ahrufi’l-hamse, (thk.Abdullah Nasır), Dımaşk: Dâru’l-Me’mûnli’t-Türâs, 1984.
Buhârî, EbûAbdullâh Muhammed b. İsmâîl el-Buharî, el-Câmi‘u’s-sahîh, (thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır), b.y.y: Dâru’n-Necât, h. 1422.
ed-Dânî, EbûAmr Osman b. Saîd ed-Dânî, el-Fark beyne’d-dâdve’z-zâ fî kitâbillâhiAzze ve Celle, (thk. Hâtim Salih ed-Dâmin), Dımaşk: Dâr’ul-Beşâir, 2007.
el-Endelüsî, EbûHayyân el-Endelüsî, el-İrtidâfi’l-fark beyne’d-dâdve’z-zâ, (thk.Muhammed Hasan), Bağdat: yy, 1961.
Ermenekî, Mustafa Hüseynî, Mefâdü’l-feyyâzbi’r-riyâdât, Süleymaniye Ktp.,İbrâhim Efendi, nr. 32.
Erünsal, İsmail E., “SadreddinzâdeTelhisî Mustafa Efendi ve Cerîdesi-Bir Osmanlı Kadısının Günlüğü”, Yedikıta, 2015.
Gökdemir, Ahmet, Ali b. Süleyman el-Mansûrî ve Meşhur Mısır Tariki Kurrâları, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Yalova Üniv. Sosyal Bilimler Ens. Yalova 2017.
Görgün, Hilal, “Mansûre”, DİA, Ankara 2003, c. 28, s. 16.
Hıfzî, Arif b. İbrahim, el-İzhâr fî turukieimmeti’l-ahyâr, Beyazıt Ktp., Beyazıt, nr. 177.
İbn Mâlik, Cemâlüddîn Muhammed b. Abdillahİbn Mâlik et-Tâî, el-‘İtimâd fî nezâiri’z-zâve’d- dâd, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1984.
İbnü’l-Cezerî, Şemsüddîn Muhammed İbnü’l-Hayrİbnü’l-Cezerî, et-Temhîd fi ‘ilmi’t-tecvid, (tahk.Ali Hüseyin el-Bevvâb), Riyad: Mektebetü’l-Mearif, 1985, c. 1.
el-İşbilî, Ebû Bekir Muhammed el-İşbilî es-Sâbûnî, M‘arifetü’l-fark beyne’d-dâdve’z-zâ,(thk. HâtimSâlihed-Dâmin), Dımaşk: Dâr-u Nînôvî, 2005.
el-İzmirî, Muhammed b. Mustafa, Risâle fi’d-dâd, Süleymaniye Ktp.,İbrâhim Efendi, nr. 32, vr. 141b-148b.
Kallek, Cengiz, “İbnĞânim, Nûrüddîn Ali b. Muhammed b. Ali el-Hazreci el-Makdisî”, DİA, İstanbul 1994, c. 19, s. 503-504.
Karahasanoğlu, Selim, “Osmanlı İmparatorluğu’nda 1730 İsyanına Dair Yeni Bulgular: İsyanın Organizetörlerinden Ayasofya Vaizi İspirîzâdeAhmed Efendi ve Terekesi”, Ankara Üniv. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 2010, sayı: 24, s. 97-128.
Karsî, Dâvûd b. Muhammed er-Risâletü’l-Fethiyye fî beyânidâdi’l-kat’iyye, Süleymaniye Ktp.,İbrâhim Efendi, nr. 32.
Kehhâle, Ömer b. Rıdâ, Mu‘cemü’l-müellifîn, Beyrut: Dâr-u İhyai’t-Türâs, ts.
Konevî, İsmail b. Muhammed, Risâle fi’d-dâdi’s-sahîha, Süleymaniye Ktp., Fatih, nr. 68/10.
Kurt, Yaşar, “Ca‘berî ve el-Vâdıha fî Tecvîdi’l-Fâtiha”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2012, sayı: 22, s. 153-194.
Mahmud Efendi, Hidayetü’t-tullâbfi’n-nutkibi’d- dâdalâsebîli’s-savâb, Süleymaniye Ktp.,İbrâhim Efendi, nr. 32/13; Süleymaniye Ktp., Hacı Selim Ağa, nr. 5.
...........,Risâle fî îzâhiHidâyeti’t-Tullâb, Süleymaniye Ktp., İbrahim Efendi, nr. 32/14, vr. 174- 186; Süleymaniye Ktp., Hacı Selim Ağa, nr. 5. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, 2017.
............, er-Risâletü’l-Mahmûdiyyetü’d-dâdi’l-hâlisa, Süleymaniye Ktp., İbrâhim Efendi, nr. 32.
el-Mansûrî, Ali b. Süleyman el-Mansûrî,İcâzetnâme, Muhammed b. SuûdÜniv. Ktp.,nr. y.
............,İcâzetnâme, Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 24.
Reddü’l-ilhâdfi’n-nutkibi’d-dâd, Süleymaniye Ktp., Hacı Selim Ağa, nr. 626.
.............,Risâletü’r-reddiyye fî risâlet-i İbnĞanem, Süleymaniye Ktp., Bağdatlı Vehbî, nr. 24.
Memduhoğlu, Adnan, “Molla MahmudZokaydî ve er-Risâletüfi’d-dâdve’z-zâ”, Siirt Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi, 2015, sayı: 2, s. 127-165.
el-Mevsılî, Ebû Bekir Abdullah b. Ali eş-Şeybânî el-Mevsılî, el-Fark beyne’d-dâdve’z-zâ, (thk. HâtimSâlihed-Dâmin), Dımaşk: Dâr’ul-Beşâir, 2003.
Muhammed b. Selim, Risâle fî dâdi’s-sahîha, Süleymaniye Ktp.,İbrâhim Efendi, nr. 32. Nesâî, EbûAbdirrahmânAhmed b. Şuayb b. Ali en-Nesâî, es-Sünen, (thk. AbdülfettâhEbûĞudde), Halep: Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1986.
Sibeveyh, Ebû Beşer Amr b. Osman Sibeveyh, el-Kitâb, (thk.Abdüsselam Muhammed Harun), Kahire:Mektebetü’l-Hanci, 1988, IV. Sürûrî, Süleyman, İcâzetnâme, SüleymaniyeKtp., Galata Mevlevihânesi, nr. 129.
Veliyyüddîn b. Ali, Risâle fî dâdi’s-sahîha, Süleymaniye Ktp., Fatih, nr. 68.
y.b.d, Risâle fî beyân-i dâdi’s-sahîha, Süleymaniye Ktp.,İbrâhim Efendi, nr. 32.
y.b.d, Risâle fî keyfiyyetiedâi’d-dâd, Süleymaniye Ktp., Bağdatlı Vehbî, nr. 10/3.
Yenişehrî, Şeyhülislâm Abdullah b. Muhammed Yenişehrî, Ma‘rûzât-ı Şeyhülislâm (Abdullah Efendi), Süleymaniye Ktp., Bağdatlı Vehbî, nr. 2054/2.
Yûsufefendizâde Abdullah Hilmi, Risâle fî harf-i dâdi’s-sahîha, Süleymaniye Ktp., Hamidiye, nr. 1261.
Yüksel, Ahmet, “Arap Dilinde Me‘âni’l-Hurûf İlmine Dair Literatür Çalışmaları”, EKEV Akademi Dergisi, 2004, sayı: 20, s. 295-306.
ZiriklîHayruddîn b. Muhammed, el-A‘lâm, b.y.y: Dâru’l-İlim li’l-Melâyîn, 2002, IV.