Modernleşmenin Tefsirde İki Komplikasyonu: Kur'ancılık/Meâlcilik ve Tarihselcilik

Öz Yaklaşık olarak XVII. yüzyılda Avrupa’da ortaya çıkan modernite; Aydınlanma ile birlikte, Batı’nın askerî, ekonomik ve kültürel hâkimiyetine ve siyasî yayılmacılığına paralel olarak tüm dünyayı etkisi altına alan değerler sistemi olarak tanımlanmaktadır. Bilindiği gibi; akılcılık, pozitif bilim, hümanizm, demokrasi, bireycilik ve sekülerizm bu sistem içinde en önde gelen değerlerdir. Batı’nın siyasî, askerî, ekonomik ve kültürel hegemonyası altında tarihinin en büyük krizini yaşayan İslâm dünyası, Avrupa’dan gelen ve yabancısı olduğu bu büyük tehdide karşı çeşitli psikolojik reaksiyonlar göstermiştir. Bu tavırlar genel olarak, apolojik/savunmacı ve adaptasyoncu olmak üzere iki temel kategoride değerlendirilebilir. Bu yazıda; adaptasyoncu, diğer bir deyişle İslâm dünyasının yaşadığı bunalıma Batı’yı taklit ederek ve onun değerler sistemine uyum sağlayarak çözüm bulmaya çalışan modernleşmeci İslâm entelektüelleri ve bu düşüncenin Kur’an yorumunda yol açtığı komplikasyonlar olarak Kur’ancılık ve tarihselcilik yaklaşımları ele alınacaktır. Bu makalede, söz konusu iki yaklaşımın, İslam dünyasının içinde bulunduğu krize çözüm olarak sunulan modernite değerleriyle uzlaşı anlayışının doğurduğu menfi sonuçlardan olduğu örnekleriyle gösterilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, Modernleşme, Kur'ancılık/Meâlcilik, Tarihselcilik, Çağdaş Tefsir Yöntemleri

PDF

___

Açıkgenç, Alparslan. “Fazlurrahman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/280-286. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.

Ahmed, Aziz. Hindistan ve Pakistan'da Modernizm ve İslam. trc. Ahmet Küskün. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1989.

Atay, Hüseyin. “Dinde Reformun Yöntemi ve Bir Örnek: Hırsızlık”. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 43/2 (2002), 1-18.

Ateş, Avnullah Enes. “Kur’an’da Kabir Hayatı”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15 (Haziran 2020), 17-35.

Aydeniz, Nurullah. Tek Parti Döneminde Sakarya’da Kur’an Eğitimi ve Hafız Yetiştiren Hocalarıyla Hasanbey Köyü. İstanbul: Nida Yayıncılık, 2020.

Birışık, Abdulhamit. “Kur’âniyyûn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26/428-429. Ankara: TDV Yayınları, 2002.

Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. Ankara: Fecr Yayınları, 2010.

Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.

Çetin, Fikret. “Bu âyetler ya hadis olsaydı Caner Bey? Tipik bir Kur’ancı zihnin kod çözümü”. Erişim 10 Kasım 2020. file:///C:/Users/my%20pc/Downloads/Tahlil_Fikret_Cetin_Bu_Ayetler_ya_Hadis%20(1).pdf

Daudî, Zaferullah. Pakistan ve Hindistan’da Hadis Çalışmaları. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.

Demir, Recep. “Kur’an Tefsirinde Tarihselci Yöntem”. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 1/1 (2012), 57-61.

Demirci, Muhsin. Kur’an Tarihi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2010.

Demirci, Muhsin. Nas-Olgu İlişkisi Bağlamında Kur’an’da Sosyal Gerçeklik. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2008.

DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü”. Erişim 07 Kasım 2020. https://www2.diyanet.gov.tr/DinHizmetleriGenelMudurlugu/HutbelerListesi/Peygambere%20%C4%B0man%20Tevhidin%20Bir%20Geregidir.pdf

Duman, M. Zeki. “On Dört Asırlık Tefsir Birikiminin Kur’an’ın Anlaşılmasındaki Olumsuz Etkileri”. Erciyes Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 10 (1998), 27-48.

Ebû Zeyd, Nasr Hâmid. Mefhûmu’n-nass. Mısır: Metâbiu’l-Hey’eti’l-Mısrıyye el-Âmme li’l-Küttâb, 1990.

Elik, Hasan - Coşkun, Muhammed. Tevhit Mesajı: Özlü Kur’an Tefsiri. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.

Fazlur Rahman. Islam and Modernity: Transformation of an Intellectual Tradition. Chicago: University of Chicago Press, 1982.

Fazlur Rahman. Ana Konularıyla Kur’an. trc. Alparslan Açıkgenç, İstanbul: Fecr Yayınevi, 1987.

Giddens, Anthony. The Consequences of Modernity, Stanford: Stanford University Press. 1990.

Hadim Hüseyin İlahi Bahş. el-Kur’âniyyûn ve şübühâtühüm hevle’s-sünne. Tâif: Mektebetü’s-Sıddîk, 1421/2000.

Hoebnik, Micheil. “Thinking About Renewal in Islam, Towards a History of Islamic Ideas on Modernization and Secularization”. Arabica, 46 (1999).

Hürriyet Gazetesi. Erişim 4 Nisan 2016. http://www.hurriyet.com.tr/demirel-ahkam-âyetlerine-donusu-onermek-irticadir-39112375

Hürriyet Gazetesi. Erişim 4 Nisan 2016. http://webarsiv.hurriyet.com.tr/1999/11/03/154336.asp

İnalcık, Halil. “Atatürk ve Türkiye’nin Modernleşmesi”. Belleten, 27/108 (1963), 625-632.

Komisyon. Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Basım Evi, 1998.

Kotan, Şevket. Kur’an ve Tarihselcilik. İstanbul: Beyan Yayınları, 2011.

Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmʽi li- ahkâmi’l-Kur’an. nşr. Ahmed el-Burdûnî-İbrahîm Adfîş. Kâhire: Dâru’l- Kütübü’l-Mısrıyye, 1384/1964.

Özervarlı, M. Sait. “Muhammed Abduh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/ 482-487. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005.

Özsoy, Ömer. Kur’an ve Tarihsellik Yazıları. Ankara: Kitâbiyât, 2004.

Öztürk, Mustafa. “Kur’an’ın Aktüel Değeri: Roger Garaudy’in Kur’an Tasavvuru Üzerine”. Usûl, 2 (2004), 77-101.

Öztürk, Mustafa. “Kur’an’ın Tarihsel Bir Hitap Oluş Keyfiyeti”. İslâmî İlimler Dergisi, 2 (2006), 59-78.

Öztürk, Mustafa. Kur’an-ı Kerim Meali: Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2014.

Paçacı, Mehmet. Çağdaş Dönemde Kur’an’a ve Tefsire Ne Oldu? İstanbul: Klasik Yayınları, 2013.

Polat, Fethi Ahmet. “Tefsirin Güncel Sorunları ve Örnek Türkçe Meâller”. Tefsir El Kitabı. ed. Mehmet Akif Koç, Ankara: Grafiker Yayınları, 2014.

Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. Cimâʽu’l-ʽilm. Kâhire: Dârü’l-Esâr, 1423/2002.

Şahin, M. Süreyya. “İsfehânî, Ebû Îsâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/507-508. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.

Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Câmiʽu’l-beyân ʽan te’vîli âyi’l-Kur’ân. nşr. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1420/2000.