Ignaz Goldzıher’in ‘İslam Kültürü ve Araştırmaları I-II’ Eseri Bağlamında Hz. Peygamber ve Hadisler Hakkındaki Görüşlerine Yeniden Bakış

Öz Oryantalizm genelde Batılıların Doğu halklarının kültürünü özelde de İslam kültürünü inceledikleri alanı ifade eden bir kavramdır. Oryantalistler, Batılı ilim adamlarının kendi dinî kaynaklarını incelemek için geliştirdikleri yöntemi, İslami kaynaklara da uygulama yolunu benimsemişlerdir. Bunların başında Yahudi asıllı Macar şarkiyatçı İgnaz Goldziher (1850-1921) gelmektedir. O, Batı’da hadisleri ilk defa sistemli bir şekilde tenkide tabi tutan kişidir. Goldziher “Muhammedanische Studien” isimli eserinin ikinci cildinde ağırlıklı olarak hadis konularına yer vermiş ve hadislerin tarihlendirilmesi hususunda metin eksenli bir yaklaşımı esas almıştır. O bu eserinde, hadislerin isnadının varlığından söz etmekle beraber, hadislerin değerlendirilmesinde isnadı itibar edilir bir unsur olarak görmemiştir. İslam kültürü üzerine yaptığı çok sayıdaki çalışmalarıyla Batı dünyasında meşhur olan Goldziher, kendinden sonra gelen Batılı araştırmacıların da bu konuda yolunu açmıştır. Ülkemiz başta olmak üzere İslam dünyasında, onun tarihselci yaklaşımı ve “Eski Ahid” tenkid metodunu esas alan çalışmaları bu alanda çalışan ilim adamlarının gündeminde olmuştur. Bu makale çalışmasında Goldziher’in “Muhammedanische Studien” isimli eseri bağlamında; Hz. Peygamber ve hadisler hakkındaki görüşlerinin kritiği yapılıp, daha sonraki dönemlerde elde ettiği eser ve veriler çerçevesinde, kaleme aldığı makaleleri doğrultusunda, yeni tespit ve görüşlerindeki birtakım değişiklerin neler olduğu gibi hususlar ele alınacaktır. Ayrıca onun hadis ve sünnet hakkındaki görüş değişikliklerinin mahiyetine vurgu yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Goldziher, Hz. Peygamber, Hadis, İslam Kültürü, Kritik

PDF

___

Akgün, Hüseyin. “Hadislerin Otantikliği Hususunda Bazı Oryantalistlerin Görüşleri ve ‘Hadisin Özü’ (Kern, Core) Kavramı”. Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 8/8 (2015): 75-97.

Akgün, Hüseyin. Goldziher ve Hadis. Ankara: Araştırma Yayınlar, 2019.

Akın, Nimetullah. “Hadislerin Yazılı Kaydı ve Literatür Esaslı Bir Disiplin Olma Süreci: A. Sprenger, I. Goldziher ve G. Schoeler'in Yaklaşımları”. Hadis Tetkikleri Dergisi 6/1 (2008): 47-70.

Bağcı, H. Musa. Hadis Usulü ve Tarihi. Ankara: Bilay Yayınları, 2018.

Bağdâdî, Hatîb. Kitâbu’l-Kifâye fî ilmi’r-rivaye. Haydarabâd: Dâiretu’l-Meârif Usmaniyye, 1357.

Bağdâdî, Hatîb. Takyîdu’l-İlm. Beyrut: Dâru ihya, 1974.

Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiu’s-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.

Canikli, İlyas. Hadislere Göre Yöneticilere İtaatin Sınırları. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2004. Cihan, Sadık. Uydurma Hadislerin Doğuşu Siyasi ve Sosyo-Politik Olaylarla İlgisi. Samsun: Kardeşler Ofset, 1996.

Doğanay, Süleyman. Oryantalistlerin Hadisleri Tarihlendirme Yaklaşımları. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2013.

Goldzıher, Ignaz. Muhammedanische Studien. (İslam Kültürü Araştırmaları 1-2 çev. 1. cildi Cihad Tunç, 2. cildi ise Mehmed Said Hatiboğlu tarafından tercüme yapılmıştır. Ankara: Otto Yayınları, 2019.

Goldziher, Ignaz. Hadis Kültürü Araştırmaları. ed. Hüseyin Akgün, Ankara: Otto Yayınları, 2020. Gül, Mutlu. vd., “Hadis İlmine Dair Kaleme Alınan Almanca Akademik Çalışmalar”. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 6/1 (2020): 316-353.

Hatiboğlu, İbrahim. “Yakın Doğu Seyahati ve Eserler Bağlamında Ignaz Goldziher ve İslâm Dünyası ile Fikri Etkileşimi”. Marife 2/3 (2002): 107-121. Hatiboğlu, İbrahim. Çağdaşlaşma ve Hadis Tartışmaları. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.

Hatiboğlu, Mehmed S. “Batı’daki Hadis Çalışmaları Üzerine”, İslami Araştırmalar 6/2 (1992): 105-113. Hatiboğlu, Mehmed Said. Siyasi-İctimai Hadiselerle Hadis Münasebetleri. Ankara: Otto Yayınları, 2015.

İlhan, Süleyman. “Akışkan Toplumda Kimlik İnşası: Geçişken, Eklektik, Ben Odaklı Kimlikler”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 23/2 (2013): 233-246.

Kandemir, Mehmet Yaşar. Mevzû Hadisler Menşei Tanıma Yolları Tenkidi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1991.

Kırbaşoğlu, M. Hayri. Alternatif Hadis Metodolojisi. Ankara: Kitâbiyât, 2002.

Kızıl, Fatma. “Goldziher' den Schacht' a Oryantalist Literatürde Hadis ve Sünnet: Bir Okulun Yaşayan Geleneği”. Hadis Tetkikleri Dergisi 7/2 (2009): 45-62.

Koçyiğit, Talat. “I. Goldziher'in Hadisle İlgili Bazı Görüşlerinin Tahlil ve Tenkidi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (1967): 43-55.

Koçyiğit, Talat. Hadis Tarihi. Anakara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1998.

Kuzudişli, Bekir. “Oryantalizm ve Hadisle İlgilenen Bazı Oryantalistler”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7 (2012): 141-172.

Müslim, Ebû’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc. el-Câmıu’s-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, y.y:. 1413/1992.

Nevevî, Şerhu Sahîhi Muslim. Beyrut: İhyâu’t-turâsi’l-Arabî, ts.

Özafşar, Mehmet Emin. Oryantalist Yaklaşıma İtirazlar. Ankara: Otto Yayınları, 2015.

Özcan, Hıdır. “Oryantalizme Karşı Oksidentalizm: Hadis Oksidentalizmi-M. Fuad Sezgin ve M. Mustafa A’zami Örneği-. Hadis Tetkikleri Dergisi, 5/1 (2007): 7-31.

Özdemir, İlker. “Kültürlerarası İletişimin Önemi”. Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Folklar/Edebiyat Dergisi 17/66 (2011): 29-38.

Sarıçam, İbrahim vd., İngiliz ve Alman Oryantalistlerin Hz. Muhammed Tasavvuru. Ankara: Nobel Yayınları, 2011.

Suiçmez,Yusuf. Sahabe ve Tabiin Sözlerinin Hz. Peygamber’e Nispeti. Ankara: Otto Yayınları, 2015.

Şahin, Murat. “Kültür Aktarımında Toplumsal Cinsiyetin Rolü”. Akademik Hassasiyetler 6/11 (2019): 233-249.

Tekin, Dilek. “Batılı Araştırmacıların Hadislerin Yazılı-Şifahi' Rivayeti Meselesine Bakışları”. Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/1 (2015): 41-62.

Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsa et-. es-Sunen. thk. İbrahim Adve Avz. b.y.: İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.

Ünal, İsmail Hakkı. İmam Ebû Hanife’nin Hadis Anlayışı ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1994.

Yücel, Ahmet. Hadis Tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2011.