Şam Valisi Emirü'l-Hac Süleyman Paşa'nın Muhallefatı (1743-1744)

Şam Valisi ve Emirü'l-Hac Süleyman Paşa, 1743 yılında Taberiye'yi ele geçirmiş bulunan Zahir El-Ömer adlı asiyi ortadan kaldırmak üzere görevlendirildiği sırada kendi eceliyle vefat etmişti. Süleyman Paşa, Şam yolunu kullanan hacıların her türlü güvenlik ve ihtiyaçlarını karşılamakla görevli önemli bir vazifeye sahip idi. O sahip olduğu bu görev sayesinde oldukça varlıklı ve itibar sahibi haline gelmişti. Vefatından sonra hem onun hac işleri ile ilgili çok önemli vazifesinin devamını sağlamak ve hem de onun sahip olduğu zenginliği ve varlığı devlet adına müsadere etmek için Mirahur Vekili Numan Bey görevlendirilmişti. Numan Bey, Şam Eyaleti'ndeki yöneticilerin yardımıyla yaptığı tahkikat ve çalışmalar sayesinde Süleyman Paşa'nın sahip olduğu değerli eşya, para ve emlakinin tespitini yapmıştı. Ona ait hareminde, aile üyelerinde ve diğer kişilerde bulunan her türlü para, altın ve eşyaya devlet adına el konularak kayıt altına alınmıştı. Süleyman Paşa'nın cenaze merasimi ve masrafları hükümet adına Şam Kadısı tarafından karşılanarak, ailesine de geçinebileceği kadar mal ve emlak bırakılmıştır.

Suleyman Pasha, Governor of Damascus Muhallefat Emirü'l-Hac (1743 -1744)

The governer and principal agent of Damascus Suleyman Pasha died a natural death when he was charged with the duty of eliminating the bandit, Dahir al-Umar, who captured Taberia in 1743. Suleyman Pasha had an important mission of meeting all the needs and security of Hadjıs. Thanks to his mission, he became a wealthy and high standing man. After his death, Agent of Mirahur Numan Beg was charged with both handling Suleyman Pasha's mission of pilgrimage and attaching the wealth and goods of him. Numan Beg ascertained Suleyman Pasha's goods, wealth and property with the help of inquiries made by governers in Damascus. These wealth, goods and golds that were in the hands of his family, harem and other people were sequestered by the Empire. Suleyman Pasha's funeral expences were paid by Judge of Damascus and also enough wealth and property for living of his family was left by the Empire.

Keywords:

Emir of pilgrimage, Governor of Damascus, Usher, Confiscation, Money Treasury,

PDF

___

1- Başbakanlık Osmanlı Arşivi Kaynakları
a- Defterler
1- Baş Muhasebe Defteri (D.BŞM): 2741-A, 2753, 2754, 2761, 2672, 2690
2- Bab-ı Defteri Başmuhasebe Muhallefat Defteri (D.BŞM-MHF.d): 12552, 12558
3- Maliyeden Müdevver Defter (MAD): 9962
4- Mühimme Defteri (MD): 150
5- Topkapı Sarayı Maliyeden Müdevver Defterler (TS. MAD): 4984, 9512
b- Belgeler
Ali Emiri I.Mahmud (A.E. I.Mahmud): 319, 19146
Cevdet Askeriye (C AS): 33507, 48730
Cevdet Dahiliye (C DH): 9963, 14012
Cevdet Maliye (C ML): 4042, 5224, 20058, 21780, 25634, 26064, 29420, 33507
c- Dosya Tasnifi Belgeler
1- Bab-ı Defteri Başmuhasebe Kalemi (D.BŞM): 3573/55, 3574/8, 3574/52, 3574/59, 3577/112, 3579/89, 3581/44, 3581/47, 3582/18, 3582/19, 3582/20, 3582/35, 3582/95, 3582/92, 3582/96
2- Bab-ı Defteri Muhallefat Halifesi Kalemi (D.BŞM-MHF): 35/61, 35/72, 35/66, 35/82, 36/4, 36/13, 39/9
2- Tarihi Kaynaklar
Ahmed Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, I, İSAM O38382-01, Matbay-ı Amire (İstanbul) 1288.
Ahmed Vâsıf Efendi, Mehâsinü’l-Âsâr ve Hakâikü’l-Ahbar, İSAM 000752N, Yay. Mücteba İlgürel, İstanbul 1978.
Mehmed Süreyya, çift I Sicill-i Osmani Yahut Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniye, III, Haz. Ali Aktan-Abdülkadir Yuvalı-Metin Hülâgü, III, İstanbul 1996.
Muhammed Kürt Ali, Hıtatü’ş-Şam, V, Dımaşk (Şam) 1925.
Raşid Mehmet Efendi, Tarih-i Raşid, V-VI, İSAM 002998K-03 GNL. Vak’anüvis Subhi Mehmet Efendi, Subhî Tarihi: Sami ve Şakir Tarihleri ile Birlikte (İnceleme ve Karşılaştırmalı Metin), Haz. Mesut Aydıner, İstanbul 2007.
İzzi Efendi Süleyman Bin Halil, İzzî Tarihi, Ali Emiri Kütüphanesi Tarih, nr.414, H.1168.
3- Araştırma ve İnceleme Eserler
Akyılmaz, Sevgi Gül, “Osmanlı Devleti’nde Yönetici Sınıf Açısından Müsadere Uygulaması”, Gazi Üni. Hukuk Fakültesi Dergisi, XII/1-2, Ankara 2008, s. 389-420.
Arık, Ferdâ Şamil, “Türkiye Selçuklu Devleti’nde Müsâdere”, Beşinci Milletlerarası Türkoloji Kongresi İstanbul, 23-28 Eylül 1985, I, İstanbul 1985, s. 47-64.
Barbir, Karl K., “One Marker of Ottomanism: Confiscation of Ottoman Offocials’ Estates”, International Journal of Turkish Studies, XIII/1-2, 2007 Wisconsin, s. 135-145.
Baysun, M. Cavit, “Müsâdere”, İA, VIII, İstanbul 1960, s. 669-70.
Bilge, Mustafa L., “Hayfa”, DİA, XVII, İstanbul 1998, s. 41-43.
Carmel, Alex, Geshichte Haifas in Der Türkischen Zeit 1516-1918, Wiesbaden 1975.
Cesar, Yavuz, “Bir Ayanın Muhallefatı: Havza ve Köprü Kazaları Âyanı Kör İsmail-Oğlu Hüseyin, Müsadere Olayı ve Terekesinin İncelenmesi”, Belleten, 41/161, Ankara 1977, s. 45.
Cohen, Amnon, Palestıne in the 18th Century, Jeruselam 1973.
Esen, Hüseyin, “İslam Hukuku Açısından Müsâdere” D.E.Ü İlahiyat Fakültesi Dergisi, XV, İzmir 2002, s. 191-225.
Genç, Mehmet, Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi, İstanbul 2000.
Halaçoğlu, Yusuf, “AT”, DİA, IV, İstanbul 1991, 28-31.
Hartman, R, “Şam”, İA, XI, İstanbul 1970, s. 298-310.
Hınz, Walter, ‘‘İslam’da Ölçü Sistemleri’’, Çev. Acar Sevim, Türklük Araştırmaları Dergisi, 1989/5, İstanbul 1990, s. 1-82.
Hıttı, Phılıp K., History of Syria (Including Lebanon and Palestina), London, 1951.
Karataş, Mehmet, “18-19. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde Müsadere Uygulamaları”, OTAM, XIX, Ankara 2006, s. 219-37.
Karaca, Ali, “Azmzâdeler”, DİA, IV, İstanbul 1991, s. 350.
Lammens, H., “Suriye”, İA, XI, İstanbul 1970, s. 60-61.
Laoust, Henri, Les Gouverneurs de Damas (Les Mamlouks et Les Premıers Ottoman), Damas (Şam) 1952.
Mumcu, Ahmet, Osmanlı Devleti’nde Siyaseten Katl, Ankara 1963.
Orhonlu, Cengiz, “Hazine”, DİA, XVII, İstanbul 1998, s. 130-33.
Öğün, Tuncay, ‘‘Osmanlı Devleti’nde Müsadere Uygulamaları’’, Osmanlı, VI, Ankara 1999, s. 371-83.
_________, ‘‘Müsadere’’, DİA, XXXII, İstanbul 2006, s. 67-68.
Önkal-Bozkurt, Ahmet-Nebi, “Deve”, DİA, IX, İstanbul 1994, s. 222-26.
Örenç, Ali Fuat, “XIX. Yüzyıl Başlarında Antakya’nın Sosyal ve Ekonomik Tarihine Dair Bir Kaynak: Civelek Hacı Ebubekir Ağa’nın Muhallefatı”, Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Dergisi, IV/1, Elazığ 2006, s. 51-90.
Özcan, Tahsin, ‘‘Muhallefât’’, DİA, XXXII, İstanbul 2005, s. 406-407.
Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, II, İstanbul 1993.
Philip, Thomas, “Social Structure and Political Power in Acre in the 18th Century”, The Syrian Land in the 18th and 19th Century, 1992 Stuttgart, s. 97, 91-108.
Rafeg, Abdul-Karim, “Le mahmal en route pour La Mecque”, Damas (Mıroır Brıse D’un Orıent Arabe), 65, Paris 1993, s. 49-57.
_________, “The Province of Damascus in the Seventeenrh Century: Provincial Challange to Ottoman Authority”, Tax Farm Register of Damascus Province in the Seventeeth Century (Archival and Historical Studies), Tokyo 2006, s. 15-22.
Röhrborn, Klaus, “Osmanlı İmparatorluğunda Müsadere ve Mutavassıt Güçler”, Birinci Milletlerarası Türkoloji Kongresi, 15-20 Ekim 1973, İstanbul 1979, s. 256
________, “Konfiskation und intermedia Gewalten im Osmanischen Reich”, Der İslam, 55, Hamburg 1978.
Sertoğlu, Midhat, Osmanlı Tarih Lügati, İstanbul 1986.
Şeşen, Ramazan, Salâhaddin Devrinde Eyyûbiler Devleti (569-589/1174- 1193), İstanbul 1983.
Tabakoğlu, Ahmet, Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Maliyesi, İstanbul 1985.
Terzi, Arzu Tozduman, “Osmanlı Hazineleri”, Türkler, X, Ankara 2002, s. 893-901.
Telci, Cahit, “Turgutlu Voyvodası Seyfi-zade Es-seyyid Halil Ağa’nın 1791 Senesinde Müsadere Edilen Muhallefatı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXII/1, İzmir 2007, s. 173-216.
Tok, Özen, ‘‘XVII. Yüzyılda Haremeyn’in İdaresi ve İaeşesinde Mısır Beylerbeyliği’nin Rolü’’, Türkler, IX, Ankara 2002, s. 936-42.
Tomar, Cengiz, “Müsâdere”, DİA, XXXII, İstanbul 2006, s. 65-67.
_________, “Taberiye”, DİA, XXXIX, İstanbul 2010, s. 323-24.
Uzunçarşılı, İ.Hakkı, Osmanlı Devleti’nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Ankara 1988.
Ünal, Mehmet Ali, ‘‘Osmanlı Devleti’nde Müsadere’’, Osmanlı Devri Üzerine Makale-Araştırmalar, Isparta 1999, s. 9.
Wensınck, A. J., “Hacc”, İA, V/1, Eskişehir 2001, s. 12-18.
_________, “Emirülhacc”, İA, IV, Eskişehir 2001, s. 263.
Yusuhisa, Shımızu, “Practices of Tax Farming under the Ottoman Empire in Damascus Province”, Tax Farm Register of Damascus Province in the Seventeeth Century (Archival and Historical Studies), Tokyo 2006, s. 23- 51.