Ahmet YÜKSEL

Osmanlılarda Otopsi

Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nden temin edilen vesikalar ışığında ikmal olunan bu çalışma, Osmanlı İmparatorluğu'nun son devirlerinde gerçekleştirilen otopsi ameliyatlarına ilişkin bazı ilginç ve önemli ayrıntılar sunabilmek gaye ve gayretinden mülhemdir. Bu ana çerçeve içerisinde o dönem hangi hallerde otopsi yapılması lüzumunun hasıl olduğu, uygulamada nasıl bir tıbbi ve hukuki süreç izlendiği ve merkezi idarenin otopsi uygulamalarını geliştirme adına ne tür bir çaba göstermiş olduğu gibi kimi meseleler örnek vaka ve vesikalarla açıklanmaya çalışılmıştır. Bu yapılırken de yeri geldikçe bugünün otopsi uygulamalarına göndermelerde bulunulmuş, bu sayede Osmanlı döneminde icra olunanlarla aralarındaki benzerlik ve farklılıklara da değinilmiştir. Böylece bu çalışma üzerinden Osmanlı döneminde girişilen otopsi uygulamalarının bugünün modem adli tıp ve hukuk sahasının gelişimine hangi açılardan ve ne oranda bir katkılarının olduğu gibi sorulara da cevaplar üretilmeye çalışılmıştır.

Autopsy in the Era of Ottomans

This study completed by the light of the documents those were taken from the Prime Ministery's Ottoman Archive inspired from the strive and aim to present some interesting and important details about the autopsy surgery made in the !ast eras of the Ottoman Em pire. In this main frame some problems like in which situations it was needed to make surgery, which medical and legal process was followed in the experience and what kinci of strives made by the central government for the process of the otopsy practices were tryed to be explained. In doing so some information was given about the today's otopsy practices when it was needed, with the help of that, the differences and resemblances with the practices used in the Ottoman era were explained. So from this study, it was tryed to fınd some answers for some questions like from which aspects and at which level the otopsy practices of the Ottoman era contributed the progress of today's modern forensic medicine and law scope.

Keywords:

Autopsy, Ottomans Turkey,

PDF

___

I. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Belgeleri
(Dosya No/Gömlek No; Hicrî-Rumî/Miladî tarih şeklinde gösterilmiştir.)
A.Sadaret Evrakı
Sadaret Mühimme Kalemi Evrakı (A.}MKT. MHM)
563/13; 25 Şevval 1311/ 1 Mayıs 1894.
Sadaret Mektubî Kalemi Belgeleri (A.MKT)
35/87; 18 Safer 1262/15 Şubat 1846.
Bâb-ı Âlî Evrak Odası (Arşivi) Belgeleri (BEO)
1829/137151; 7 Muharrem 1320; 16 Nisan 1902.
1853/138904; 16 Safer 1320/25 Mayıs 1902.
1853/138937; 16 Safer 1320/25 Mayıs 1902.
1935/145123; 14 Recep 1320/17 Ekim 1902.
2111/158285; 13 Rebiyülâhir 1321/9 Temmuz 1903.
2197/164719; 25 Recep 1321/17 Ekim 1903.
B.Yıldız Evrakı
Yıldız Esas Evrakı Defterleri (Y.EE.d) 1090
Yıldız Perakende Evrakı Zaptiye Nezareti Maruzatı Analitik Envanteri (Y..PRK.ZB..)
5/21; 25 Cemaziyelevvel 1307/17 Ocak 1890.
10/102; 12 Cemaziyelâhir 1310/1 Ocak 1893.
Yıldız Mütenevvî Maruzat Evrakı (Y.Mtv)
95/43; 4 Zilhicce 1311/8 Haziran 1894.
Yıldız Perakende Evrakı Şehremaneti Maruzâtı (Y..PRK.ŞH..)
4/83; 22 Şevval 1311/28 Nisan 1894.
C.Nezaretler Evrakı
Dâhiliye Nezareti (DH.)
Dâhiliye Nezareti Mektubî Kalemi (DH.MKT.)
501/53; 3 Safer 1320/12 Mayıs 1902.
569/37; 28 Cemaziyelevvel 1320/2 Eylül 1902.
606/25; 1 Şaban 1320/3 Kasım 1902.
700/15; 2 Safer 1320/11 Mayıs 1902.
1045/24; 3 Zilhicce 1323/29 Ocak 1906.
1342/5; 7 Muharrem 1301/8 Kasım 1883.
2110/105; 10 Cemaziyelevvel 1316/26 Eylül 1898.
2461/86; 23 Zilkade 1318/14 Mart 1901.
2519/7; 20 Rebiyülâhir 1319/ 6 Ağustos 1901.
Dahiliye (DH.MUİ.) Nezareti Muhaberât-ı Umumiye İdaresi Belgeleri
9-1/23; 27 Şaban 1327/13 Eylül 1909.
21-2; 26 Ramazan 1327/11 Ekim 1909.
43-1/11; 12 Zilhicce 1327/25 Aralık 1909.
58/50; 17 Muharrem 1328/29 Ocak 1910.
108-1/17; 19 Cemaziyelâhir 1328/28 Haziran 1910.
114/57; 4 Şevval 1328/9 Ekim 1910.
Dahiliye Nezareti Hukuk Kısmı Belgeleri (DH.H).
15/10; 5 Mart 1329/18 Mart 1913.
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti 6. Şube (DH.EUM.6.Şb)
51/29; 24 Ramazan 1333/5 Ağustos 1915.
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti 3. Şube (DH.EUM.3.Şb)
10/57; 13 Safer 1334/21 Aralık 1915.
Asayiş Kalemi Belgeleri (DH.EUM.AYŞ.)
5/94; 20 Recep 1337/21 Nisan 1919.
5/101; 21 Receb 1337/22 Nisan 1919.
İdarî Kısım Belgeleri (DH.İD..)
116/86; 6 Cemaziyelâhir 1332/2 Mayıs 1914.
Dahiliye Nezareti Hukuk Müşavirliği Belgeleri (DH.HMŞ.)
2/3-01; 11 Recep 1334/14 Mayıs 1916.
Dahiliye İradeleri (İ.DH)
144/7419; 6 Cemaziyelevvel 1263/22 Nisan 1847.
Zaptiye Nezareti (ZB.)
301/41; 21 Haziran 1319/4 Temmuz 1903.
302/33; 3 Ramazan 1321/23 Kasım 1903.
302/39; 30 Temmuz 1321/12 Ağustos 1905.
303/159; 7 Kanunusani 1321/20 Ocak 1906.
345/50; 27 Nisan 1322/10 Mayıs 1906.
345/108; 27 Haziran 1322/10 Temmuz 1906.
468/55; 11 Mayıs 1322/24 Mayıs 1906.
479/28; 23 Eylül 1323/6 Ekim 1907.
40/99; 1 Teşrinisani 1323/14 Kasım 1907.
492/3; 2 Kanunuevvel 1324/15 Aralık 1908.
349/94;13 Haziran 1325/26 Haziran 1909.
Hariciye Nezareti Mektubî Kalemi (HR.MKT)
61/88; 29 Şevval 1269/5 Ağustos 1853.
Maarif Nezareti Mektubî Kalemi (MF.MKT)
1170/46; 27 Rebiyülâhir 1329/27 Nisan 1911.
D.Teftişat-ı Rumeli Evrakı (Rumeli Müfettişliği) Manastır Evrakı (TFR.I..MN..)
15/1421; 25 Cemaziyelevvel 1321/19 Ağustos 1903.
72/7161; 26 Cemaziyelâhir 1323/28 Ağustos 1905.
Selânik Evrakı (TFR.I..SL..)
7/649; 29 Zilhicce 1320/ 29 Mart 1903.
Rumeli Müfettişliği Arzuhalleri (TFR.I..ŞKT.)
5/478; 17 Zilhicce 1320/17 Mart 1903.
E.Şûra-yı Devlet Belgeleri (ŞD)
2731/26; 6 Recep 1321/28 Eylül 1903.
II. Araştırma-İncelemeler
Adli Tıp Kurumu Kanunu Döner Sermaye Yönetmeliği Ve Fiyat Listesi, (Adlî Tıp Kurumu Yayınları), İstanbul 1983.
Aykan, Talia Balı, Otopsi Tekniği ve Yardımcı Bilgiler (I.Kitap), İstanbul 1986.
Balcı, Yasemin, Herkes İçin Adli Tıp Cep Kitabı, Eskişehir 2008.
Besalel, Yusuf, Yahudilik Ansiklopedisi, II, (Basım Yeri Belirtilmemiş), 2001.
Bingöl, Sedat, "Tanzimat İlkeleri Işığında Osmanlı'da Adli Tababete Dair Notlar", Tarih Araştırmaları Dergisi, C.XXVI, S.42, Ankara 2007, 37-65.
Gök, Şemsi, Adli Tıp Dün, Bugün ve Yarın, İstanbul 1995.
Gök, Şemsi, Adli Tıp, İstanbul 1991.
Gök, Şemsi–Özen, Cahit, Adli Tıbbın Tarihçesi ve Teşkilatlanması, İstanbul 1982.
Günergun, Feza–Yıldırım, Nuran, "Cemiyet-i Tıbbiye-i Şahane'nin Mekteb-i Tıb- biye-i Şahane'ye Getirdiği Eleştiriler (1857-1867)", Osmanlı Bilimi Araştırmaları, C.III, S.1, İstanbul 2001, 19-63.
Hancı, İ.Hamit, Adlî Tıp ve Adlî Bilimler, Ankara 2002.
Kahya, Esin, "Bizde Disseksiyon Ne zaman ve Nasıl Başladı", Belleten, C.XLIII, S.172, Ankara 1979.
Örsal, Metin–Katkıcı, Ufuk, Adli Rapor, Sivas 1991.
Özden, Salih Yaşar, Adli Tıp El Kitabı, İstanbul 1993.
Özen, H. Cahit, Adli Tıp Ders Kitabı, İstanbul 1980.
Öztürel, Adnan, Adli Tıp, Ankara 1971.
Polat, Oğuz, Adli Tıp, İstanbul 2000.
Polat, Oğuz–İnanıcı, Mehmet Akif–Aksoy, Mustafa Ercüment, Adli Tıp Ders Kitabı, İstanbul 1997.
Sarıkardaşoğlu, İhsan, Adli Tıpta Ana Konular ve Örneklerle Rapor Yazma Tekniği, Eskişehir 1990.
Simpson, Cedric Keith, Adli Tıp, (Ed. Bernard Knight), İstanbul 1995.
Soysal, Zeki – Eke, S.Murat–ÇAĞDIR, A.Sadi, Adli Otopsi, I, İstanbul 1999. Tunalı, İbrahim, Adli Tıp, Ankara 2001.
Unat, E. Kadri–Samastı, Mustafa, "Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye", I.Türk Tıp Tarihi Kongresi, Ankara 1992.
III. Başvuru Eserleri
Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara 1993.
Dökmeci, İsmet, Türkçe Tıp Terimleri Sözlüğü, İstanbul 2006.
Kocatürk, Utkan, Açıklamalı Tıp Terimleri Sözlüğü, Ankara 1997.
Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I, II, III, İstanbul 1983.
Şemseddin Sâmî, Kâmûs-ı Türkî, İstanbul 2007.
Tuğlacı, Pars, Tıp Sözlüğü, İstanbul 1973.
Unat, Ekrem Kadri–İhsanoğlu, Ekmeleddin–Vural, Suat, Osmanlıca Tıp Terimleri Sözlüğü, Ankara 2004.