MUHSİN KEYÂNÎ, Hânkāhlar Tarihi, [ايران در خانقاه ريخ] çev. Ali Ertuğrul – Süleyman Gökbulut, Büyüyenay Yayınları, İstanbul 2013, 551 sayfa. [Kitap Tanıtımı]

Öz Asıl itibariyle Farsça kaynaklara dayalı bir Tasavvuf Tarihi çalışması olan kitap müesseseleşmiş tasavvufun icra mekânları addedilen ‘hânkāh’ların veya Türkiye’de daha yaygın tabiriyle ‘dergâh’ların tarihini İran merkezli olarak ele alan bir çalışmadır. Muhsin Keyânî (d. 1928)’nin اسلامىٔ دوره ايران در خانقاه ريخ = Târîh-i Hânkāh der Îrân Devre-i İslâmî adlı doktora tezini (1978) esas alan ve Târîh-i Hânkāh der Îrân adıyla 1990’da kitap olarak basılan çalışması Türkçeye Hankâhlar Tarihi adıyla tercüme edilmiş bulunmaktadır. Görüldüğü üzere kitabın Farsça aslı “İran’da Hânkāhların Tarihi” adını taşımaktadır. Fakat hemen göze çarpacağı üzere başlığında “İran’da..” kaydı bulunan eser Şam, Bağdad, Mısır ve Anadolu’daki hankāhlardan da söz etmektedir. Yazar, eserinin neden İran dışındaki bölgelerden bahseden bölümler ihtiva ettiğini Mısır hankāhlarından söz ettiği bölümde açıklamaktadır: “Bu eserin konusu İran hânkāhları tarihidir. Mısır hânkāhları meselesi bizim ilgi alanımıza girmemektedir. Fakat Mısır’daki hânkāhların idarecilerinden ve sâkinlerinden bir kısmının İranlı olması ve tasavvuf mesleğinin aslî rükünlerinden birinin âfakta ve enfüste seyr olması hasebiyle…” (s. 185). Bu durumda eserin isminin Türkçe tercümede sadece “Hânkāhlar Tarihi” olarak kısaltılması okuyucuyu bir anlamda yanıltmaktadır. İran dışındaki hânkāhlardan da söz ettiği için ilk bakışta doğru bir tasarrufmuş gibi gözükse de bu tutum yazarın incelemeye aldığı alandaki konu sınırlandırmasını okuyucunun dikkatinden uzaklaştırdığı için hatalı sayılabilir.

Anahtar Kelimeler:

Tasavvuf Tarihi, Hânkāh, Farsça, İran

PDF

___

Bâb-ı Âli Evrak Odası
Cevdet Hariciye
Dahiliye Nezareti Mektubî Kalemi
Hariciye Nezareti Hukuk Müşavirliği İstişare Odası
Hariciye Siyasi
Hariciye Tercüme Odası
İrade Eyalat-ı Mümtaze Yunanistan
İrade Hususi
İrade Rüsumat
Meclis-i Vükela Mazbataları
Yıldız Mütenevvia
Yıldız Perakende Arzuhal ve Jurnaller
Yıldız Perakende Askerî Maruzatı
Yıldız Perakende Başkitabet Dairesi Maruzatı
Yıldız Perakende Elçilik ve Şehbenderlik Maruzatı
Yıldız Sadaret Hususi Maruzat
Yıldız Sadaret Resmi Maruzat
Berlin Kongresi Protokolleri Tercümesi, İstanbul 1298.
Muahedat Mecmuası, c.5, 1298.
Parliamentary Papers, Account and Papers, Commercial Reports Received at the Foreign Office from Her Majesty’s Consuls Between July 1st 1862 and June 30th 1863.
Parliamentary Papers, Account and Papers, Reports Relative to British Consular Establishment: 1858-1871, London 1872.
Parliamentary Papers, Account and Papers, Correspondence Respecting the Negotiations for the Conclusion of Peace Between Turkey and Greece, May 1898.
Şimşir, Bilal N., Rumeli’den Türk Göçleri, c. III, Ankara 1989.
Adıyeke, Ayşe Nükhet, Osmanlı İmparatorluğu ve Girit Bunalımı (1896-1908), Ankara 2000.
Adıyeke, Ayşe Nükhet -Nuri Adıyeke, Fethinden Kaybına Girit, İstanbul 2006.
Akyay, Bülent, Tesalya Meselesi (1881), (Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir 2001.
Anastassiadou, Meropi, Tanzimat Çağında Bir Osmanlı Şehri Selanik (1830-1912), çev: Işık Ergüden, İstanbul 2010.
Armaoğlu, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasî Tarihi (1789-1914), Ankara 1999.
Cin, Turgay, “Batı Trakya’da Mevcut Müftülükler Sorununa İlişkin Yunanistan Danıştay Kararlarının Tahlili”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9/1, 2007, s.65- 130.
Hülagü, Metin, Osmanlı-Yunan Savaşı Abdülhamid’in Zaferi, İstanbul 2008.
Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, c.VIII, Ankara 1995.
Karpat, Kemal H., Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri, Çev: Bahar Tırnakcı, İstanbul 2003.
Kiel, Machiel, “Tesalya”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c.40, İstanbul 2011, s.522-526.
1897 Türk-Yunan Savaşı (Tesalya Savaşı), Yayına Hazırlayan: Bayram Kodaman, Ankara 1993.
Örenç, Ali Fuat “Berlin Kongresi Sonrası Osmanlı-Yunanistan Hudut Müzakerelerinde Ege Adaları’nın Askerî Durumu (1880-1881)”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, 5/2006, S.10, s.167-196.
Petmezas, Sokrates D., “Patterns of Protoindustrialization in the Ottoman Empire The Case of Eastern Thessaly, Ca.1750-1860”, The Journal of European Economic History, 19/3, Winter 1990, s.575-603.
Popoviç, Aleksandre, Balkanlar’da İslâm, Türkçesi: Komisyon, İstanbul 1995.
Quataert, Donald, “Ottoman Women, Households, and Textile Manufacturing, 1800-1914”, The Modern Middle East, Ed: Albert Hourani, Philip S. Khoury, Mary C. Wilson, California 1993, s. 255-269.
Serbestoğlu, İbrahim, Osmanlı Kimdir? Osmanlı Devleti’nde Tabiiyet Sorunu, İstanbul 2014.
Shaw, Stanford J. -Ezel Kural Shaw, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Reform, Devrim ve Cumhuriyet: Modern Türkiye’nin Doğuşu, 1808-1975, c.2,Türkçesi: Mehmet Harmancı, İstanbul 1983.
Sivignon, Michel, “Frontier Between Two Cultural Areas: The Case of Thessaly”, Annals of the New York Academy of Sciences, Volume 268, February 1976, s.43-58.
Sonyel, Salahi R., İngiliz Gizli Belgelerinde Türk-Yunan İlişkileri 1821-1923, İstanbul 2011.
Şemsettin Sami, “Tesalya”, Kamûsu’l-Alâm, c.3, İstanbul 1308. s.1652-1653.
Türkgeldi, Ali Fuat, Mesâil-i Mühimme-i Siyasiye, c.II, Yay.Haz. Bekir Sıtkı Baykal, Ankara 1987.