M.Ö. I. Bin Yıl Asur-Anadolu İlişkilerinde Kilikya Bölgesi

Kilikya; Akdeniz’e uzanan dağları, ovaları, vadileri, nehirleri, geçitleri ve yüksek platoları ile coğrafî bir çeşitliliğe sahiptir. Ayrıca, bölgenin Anadolu ve Suriye arasında bir köprü oluşturan konumu yanında, doğal zenginlik kaynakları da onun sosyal, ekonomik, kültürel, askerî ve siyasal gelişimine yön vermiştir. En eski çağlardan itibaren, Anadolu-Mezopotamya ilişkilerinde belirleyici bir rol oynadığı anlaşılan Kilikya, Asurluların Anadolu politikalarının belirlenmesi ve uygulanmasında da, vazgeçilmez bir yere sahip olmuştur. İşte bu çalışmamızda, M.Ö. I. bin yıl Asur-Anadolu ilişkilerinde, Kilikya’nın yerini ve önemini gözler önüne sermeye çalışacağız.

Killikia Region in Assyria - Anatolia Relations of I. Millennium B.C.

In ancient sources, the area lying from Alanya to Syrian passages and surrounded by Taurus Mountains on the north is called as Killikia. Killikia consists of two parts us Que (Bottom landed Killikia) and Hilakku (Mountainous Killikia) in the Assyrian age. The region has always had a priority place in Assyria's north and northwest policies of I. millennium B.C. with its geopolitical location and natural resources. That is, Salmanassar III. (858 - 824 B.C.), who has realized that the future of Assyria depends on gaining power and playing an effective role in the region, is the first Assyrian king to take a strong interest in Killikia. Salmanassar's expeditions to the region were directed towards holding control of the trade routes, which lie down through west and have vital importance for Assyria, and of Taurus mines. As a natural outcome of the problems occurred during the period of Sargon II. (722 - 705 B.C.), it is seen that Killikia's military and political function continued increasingly. During the reign of this king, Killikia became a region where lots of diplomatic intrigues and big civil insurrections such as Kirua insurrection happened. The mentioned insurrection, once again, displayed the importance of Killikia for Assyria in terms of military, strategy and economy. Furthermore, colonies established at Killikia coasts in the middle of VIII. century B.C. appeared as an outcome of Assyrian expansionism. Asarhaddon (680 - 669 B.C.) carried on the traditional Assyrian policy, which can be summarized as keeping Qne and Killikia gates under control and reaching to the Mediterranean Sea. The fact that there is no sufficient documentation belonging to the last times of Asurbanipal (668 - 627 B.C.) has led to emergence of extremely complex problems such as "Big Killikia" thesis of Herodot. However, Killikia must have had its freedom after the death of Asurbanipal.

Keywords:

I. Millennium B.C., Assyria - Anatolia Killikia Region,

PDF

___

ALBRIGHT, W. F. (1950), "Cilicia And Babylonia Under The Chaldaean Kings", BASOR, 120, 22-25.
ALKIM, U. B. (1965), "The Road From Sam'al to Asitawandawa, Contributions to the Historical Geography of the Amanus Region" Anadolu Araşürmaları, 11/1-2, 1-45.
AMMIANUS MARCELLINUS, Rerum Gestarum Libri, Ed. J.C. Rolfe (LOEB), London 1963-1964.
ASLAN, N. (2001), "Kilikia Bölgesi'ndeki Grek Kolonizasyonu", OLBA, IV, 1-17.
BAHAR, H. (1995), "Konya Çevresi Tarih Araştırmaları 1: Hititlerden Romalılara Kadar İsauria Bölgesi", 5. Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, IX-X, 219-241.
BAHAR, H. (1999), Demirçağmda Konya ve Çevresi, Konya.
BING, J. D. (1987), A History of Cilicia During The Assyrian Period, Michigan.
BORGIA, E.-O. CASABONNE-M. EGETMEYER (2002), "Notes Ciliciennes", Anatolia An tiqua, X, 177-195.
CASABONNE, O. (1997), "Notes Ciliciennes 3-4", Anatolia Antiqua, V, 35-43.
CASABONNE, O. (1999), "Local Powers And Persian Model In Achaemenid Cilicia: A Reassessment", OLBA, II, (Özel sayı), Cilt I, 57-63.
CAVAIGNAC, E. (1950), LesHittkes, Paris.
CAVAIGNAC, E. (1956), "A Propos Du Document Nouveau B.M. 25124 Les Deux Routes D'Asie Mineure^JA, CCXLIV, 341-348.
COŞKUN, Y. (1989), "Hitit Çivi Yazılı Belgelerin Işığı Altında İlk Çağda Tuwanuwa", Belleten, İlli, 477-485.
ÇAMBEL, H. (1999), Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions Vol. II, Karatepe-Aslantaş, Berlin-New York.
ÇAMBEL, H.-A. ÖZYAR (2002), Karatepe-Aslantaş Azatiwataya, Die Bild-werke, Deutsches Archâologisches Institut, Mainz Am Rhein.
ÇAPAR, Ö. (1987), "Prhygia ve Demir Devrinde Anadolu Kavimleri", A. Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt XXXI, Sayı 1-2, 43-74.
ÇİLİNGİROĞLU, A. (1984), Urartu ve Kuzey Suriye, Siyasal ve Kültürel İlişkiler, İzmir.
DALLEY, S. (1999), "Sennacherip And Tarsus", AS, 49, 73-80.
DELAPORTE, L. (1923), La Mesopotamia Paris.
DESIDERI, P. (1990), "Cilicia from Kizzuwatna", X. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, I, 327-335.
DESIDERI, P.-A. M. JASINK (1990), Cilicia. Dall'eta di Kizzuwatna alla Conquesta Macedona, Torino.
DIODOROS, Bibliotheka Historika, Ed. T. E. Page (LOEB), London 1947.
DİNÇOL, A. M. (1982), "Geç Hititler", Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, Görsel Yayınlar, İstanbul.
DURUGÖNÜL, S. (1999), "Nagidos Üzerine Düşünceler", OLBA, II, (Özel Sayı), I. Cilt, 69-78.
ERZEN, A. (1940), Kilikien bis zum Ende der Perserherrschaft, Leipzig.
ERZEN, A. (1992), Doğu Anadolu ve Urartular, Eastern Anatolia and Urartians, Ankara.
FORLANINI, M. (2001), "Quelques notes sur la geographie historique de la Cilicie", La Cilicie: Espaces et Povoirs Locaux (Table Ronde Internationale, DTstanbul, 2-5 Novembre 1999), Varia Anatolica XIII (Edites Eric JEAN, Ali M. DİNÇOL et Serra DURUGÖNÜL), Paris, 553-564.
GARSTANG, J.-O.R. GURNEY (1959), The Geography of Hittite Empire, London.
GOETZE, A. (1940), Kizzuwatna and The Problem of Hittite Geography, New Haven.
GRAYSON, A. K. (1987), Assyrian Expansion Into Anatolia In The Sargonid Age (744-650 B.C.)", XXXIV. Uluslararası Assiriyoloji Kongresi, 6-10/VII/ 1987, 131-135.
HERODOTOS, Herodot Tarihi, Çeviren: Mümtekin Ökmen, İstanbul 1983.
HILD, F.-H. HELLENKEMPER (1990), Kilikien Undlsaurien, TIB, 5, Wien.
HOUWINK TEN CATE, P. H. J. (1961), The Luwian Population Groups of Lycia and Cilicia Aspera During the Hellenistic Period, Leiden.
İPEK, İ.- A. K. TOSUN- R. TEKOĞLU (1999), "Adana Geç Hitit Heykeli Kurtarma Kazısı 1997 Yılı Çalışması Sonuçları", IX. Müze Kurtarma Kazıları Semineri (27-29 Nisan 1998 Antalya), Ankara, 173-188.
JASINK, A. M. (1991), "Hittite and Assyrian Routes to Cilicia", Anatolia Antiqua, I, 253-259.
JEAN, E. (2001), "La Cilicie Pluralite et Unite", La Cilicie: Espaces et Pouvo-irs Locaux, (Table Ronde Internationale, D'Istanbul, 2-5 Novembre 1999), Varia Anatoiica XIII (Edites Eric JEAN, Ali M. DİNÇOL et Serra DURUGÖNÜL), Paris, 5-12.
JOANNES, F. (1991), "L'Asie Mineure Meridionale D'Apres La Documentation Cuneiforme D'Epoque Neo-Babylonienne", Anatolia Antiqua, I, 262-266.
JONES, A. H. M. (1971), The Cities of the Eastern Roman Provinces, Oxford.
KARAUĞUZ, G. (2002), Boğazköy ve Ugarit Çivi Yazılı Belgelerine Göre Hitit Devletinin Siyasi Antlaşma Metinleri, Konya.
KINAL, F. (1973), "Hitit Devletleri İçin Kuzey Suriye'nin Önemi", Atatürk Konferansları, TV, 1970'den Ayrı Basım, Ankara, 1-13.
KINAL, F. (1991), Eski Anadolu Tarihi, Ankara.
KOŞAY, H. Z. (1968), "KilikyaTarihi (Bibliyografya)", Belleten, XXXII, 297-299.
KURT, M. (2001), Eskiçağda Göksu (Kalykadnos) Havzası, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya.
LANDSBERGER, B. (1948), Sam 'al, Ankara.
LEMAIRE, A. (1991), "Rechreches De Topographie Historique Sur Le Pays De Que (IX'-VIP siecle av.J.C", Anatolia Antiqua, I, 265-275.
LEMAIRE, A. (2001), "Les Langues Du Royaume De Sam'al Aux IX'-VHI' s. av. J.-C. Et Leurs Relations Avec Le Royaume De Que", La Cilicie: Espaces et Pouvoirs Locaux, (Table Ronde Internationale, DTstaıı-bul, 2-5 Novembre 1999), Varia Anatolica XIII (Edites Eric JEAN, Ali M. DİNÇOL et Sena DURUGÖNÜL), Paris, 185-194.
LENSKI, N. (2001), "Relations Between Coast And Hinterland In Rough Ci-licia", La Cilicie: Espaces et Pouvoirs Locaux (Table Ronde Internationale DTstanbul, 2-5 Novembre 1999), Varia Anatolica XIII (Edites Eric JEAN, Ali M. DİNÇOL et Serra DURUGÖNÜL), Paris, 417-424.
LUCKENBILL, D. D. (1926), Ancient Records of Assyria And Babylonia, III, New York.
MELLINK, M. J. (1965), "Mita, Mushki And Phrygians", Anadolu Araştırmaları, Cilt II, Sayı 1-2, 318-325.
MOSCA P. G.-J. RUSSEL (1987), "A Phoenician Inscription from Cebel Ires Dağı In Rough Cilicia", Epigraphica Anatolica, IX, 1-14.
OLMSTEAD, A. T. (1923), "The Assyrian In Asia Minor", AS Presented to Sir W. M. Ramsay (Edited by W. H. Buckler, W. M. Calder), 283-296. RUGE, W. (1921), "Kilikia", RE, XI/1, 385-390.
SEVİN, V. (1991), "Yeni Assur Sanatı Mimarlık"I, Ankara.
SHAW, B. D. (1990), "Bandit Highlands And Lowland Peace: The Mountains of Isauria-Cilicia", JESHO, XXXIII/3, 238-270.
SMITE, S. (1970), "The Assyrian Supremacy of Assyria", The Cambridge Ancient History 11/3, (Edited byJ.B. Bury, S.A. Cook, F.E. Adcock), Cambridge, 32-58.
STRABON, Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika: XII, XIII, XIV), Çeviren: A. Pekman, Istanbul 1993.
TEKOĞLU, R.-A. LEMAIRE (2000), "La Bilingue Royale Louvito-Phenicienne De Çineköy", CRAI, 961-1006.
TIRPAN, A. A. (1994), "Kilikya Tracheia'da Poligonal Taş Örgülü Duvarlar", XL Türk Tarih Kongresi Bildirileri, I, 405-424.
WEINFELD, M. (1987), "Covenant Making in Anatolia and Mesopotamia", XIV. Uluslararası Assiriyoloji Kongresi, 6-10/VH/1987, 58-59.
WEINFELD, M. (1993), "Covenant Making in Anatolia and Mesopotamia", JANES, XXII, 135-139.
YAKAR, J. (2001), "The Socio-Economic Organization of The Rural Sector In Kizzuwatna, An Archaeological Assessement", La Cilicie: Espaces et Pouvoirs Locaux (Table Ronde Internationle D'Istanbul, 2-5 No-vembre 1999), Varia Anatolica XIII (Edites Eric JEAN, Ali M. DİNÇOL et Serra DURU GÖNÜL), Paris, 37-46.
YENER, A. (1985), "Bolkardağ, Aladağ ve Keban Madenlerinde 1984 Yılı İncelemeleri", /. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara, 93-106.
ZOROĞLU, L. (1993), "Göksu Kültürleri", Atlas Aylık Gezi Dergisi, Sayı 8, 80-82.
ZOROĞLU, L. (1994a), "Cilicia Tracheia in the Iron Ages: the Khilakku Problem", Anatolian Iron Ages 3, BIA Monography 16 (The Proceeding of the Third Anatolian Iron Ages Colloquium held at Van, 6-12 august 1990), 301-306.
ZOROĞLU, L. (1994b), "Kelenderis'in İlkçağ Tarihine Ait Notlar", XI. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, I, 437-448.
ZOROĞLU, L. (1994c), Kelenderis I, Kaynaklar, Kalıntılar, Buluntular, Ankara.
ZOROĞLU, L. (2001), "Dağlık Kilikya-Ovalık Kilikya", La Cilicie: Espaces et Pouvoirs Locaux (Table Ronde Internationale DTstanbul, 2-5 No-vembre 1999), Varia Anatolica XIII (Edites Eric JEAN, Ali M. DİNÇOL et Serra DURUGÖNÜL), Paris, 425-428.