Kırım Harbi Sırasında Rusya'daki Esir Osmanlı ve Müttefik Askerleri (1853-1856)

Binlerce Osmanlı askeri Kırım Harbi sırasında Rus ordusuna esir olarak Rusya içlerinde yaşamak mecburiyetinde kalmıştır. Bu tutsakların esarete yolculukları ve Rus şehirlerindeki ikametleri hem Osmanlı - Rus harplerinin bilinmeyen bir yönüne ışık tutmakta hem de XIX. yüzyılın ortasında iki toplumu anlama adına kayda değer ipuçları sunmaktadır. Bu sebeple bu çalışmada savaş esaretinin hukuki ve maddi boyutlarıanlatılırken savaş esirinin yabancı bir toplum içerisindeki tecrübeleri de tartışılacaktır. Ayrıca esaretten dönüşten ve Rusya'da kalmak isteyen esirlerden bahsedilerek savaş esareti bütün veçheleriyle aktarılmış olacaktır.

Ottoman and Allied Prisoners of War in Russia during the Crimean War (1853-1856)

Thousands of Ottoman soldiers had to live in the Russian interior as prisoners of war during thc Crimean War. Thcir difficult journey into Russia and their accommodation in several Russian cities are unknown aspects of thc Russo-Ottoman wars. Experiences of those captives canalso give clues to understandRussian and Ottoman societics in thc middle of the nineteenth century. This work, thercfore, discusses not only the legal and material aspects of captivity, but also its social outcomes. Besides, exchange of prisoners, their return to homeland as well as motives of those prisoners who wanted to stay in Russia are touched upon in order to give a complete picture of captivity.

Keywords:

Crimean War, Ottoman army, XIX. century, Russian Empire Prisoners of War,

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul [BOA], A.MKT.UM, HR.MKT, İ.DH, İ.HR, İ.MVL A.AMD, A.DVN, A.MKT.NZD,
Genelkurmay ATASE Daire Başkanlığı Arşivi, Ankara, Kırım Harbi Koleksiyonu, Klasör 4.
Gosudarstvennıy Arhiv Rossiyskoy Federatsii, Moskova [Rusya Federasyonu Devlet Arşivi, GARF], Tasnif 109.
Rossiyskiy Gosudarstvennıy Arhiv Drevnih Aktov, Moskova [Rusya Devleti Eski Belgeler Arşivi, RGADA], Tasnif 11.
Rossiyskiy Gosudarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv, Moskova [Rusya Devleti Savaş Tarihi Arşivi, RGVİA], Tasnif 1, 846, 9196 ve 9198.
Rossiyskiy Gosudarstvennıy İstoriçeskiy Arhiv, St. Petersburg [Rusya Devleti Tarih Arşivi, RGİA], Tasnif 970 ve 1286.
Basılı Kaynaklar ve Süreli Yayınlar
Akten zur Geschichte des Krimkriegs, Englische Akten, hazırlayan Winfried Baumgart, cilt III (Münih, 2006).
Correspondence Respecting the Privileges of Latin and Greek Churches in Turkey (Londra, 1854).
London Gazette, 1855.
Materialı dlya istorii Krımskoy voynı i oboronı Sevastopolya, hazırlayan Nikolay F. Dubrovin, cilt I (St. Petersburg, 1871).
Osmanlı Belgelerinde Kırım Harbi (Ankara, 2006).
Papers Relative to Military Affairs in Asiatic Turkey, and Defence and Capitulation of Kars, Londra, 1856.
Polnoe Sobranie Zakonov Rossiyskoy İmperii.
Polojenie o plennıh, St. Petersburg, 1854.
Sbornik izvestiy otnosyaşçihsya do nastoyaşçey voynı, cilt XXV, hazırlayan N. Putilov, St. Petersburg, 1856.
Sobranie doneseniy o voennıh deystviyah i diplomatiçeskih bumag i aktov, otnosyaşçihsya do voynı 1853, 1854, 1855 i 1856 godov, St. Petersburg, 1858.
Hatıra, Günlük ve Mektuplar
[Barker, William Burckhardt ], Odessa and its Inhabitants, Londra, 1855.
Duberly, Mrs. Henry [Frances Isabella], Journal Kept during the Russian War, London, 1855.
[Gowing, Timothy], A Soldier’s Experience or a Voice from the Ranks, Nottingham, 1892.
Kelly, Richard Denis, An Officer’s Letters to his Wife during the Crimean War, 2009.
Lake, Colonel [Henry] Atwell, Kars and our Captivity in Russia, Londra, 1856.
Meşçerskiy, Knyaz Aleksandr V., “Zapiska o razmene v gorode Odesse plennıh voynı 1854- 56 godov”, Russkiy arhiv, St. Petersburg, 1899, ss. 441-504.
Muravyov, N[ikolay] N[ikolayeviç], Voyna za Kavkazom, cilt II, St. Petersburg, 1877.
Royer, Alfred, The English Prisoners in Russia: A Personel Narrative of the First Lieutenant of H.M.S. Tiger, Londra, 1854.
The Prisoners of Voronesh. The Diary of Sergeant George Newman, 23rd Regiment of Foot, the Royal Welch Fusiliers, Taken Prisoner at Inkerman, hazırlayan David Inglesant, Old Woking, Surrey, 1977.
Turbin, S., “Plennıy Turok”, Voennıy sbornik, no. 4, (St Petersburg, 1864, ss. 391-394.
Uşakov, N[ikolay] İ[vanoviç], “Zapiski oçevidtsa o voyne Rossii protivu Turtsii i zapadnıh derjav (1853-55)”, Devyatnatsatıy vek. İstoriçeskiy sbornik, cilt II (Moskova, 1872), ss. 1-242.
Vospominaniya V. İ Baryatinskogo (1852-1855), Moskova, 1905.
Kitap, Makale ve Tezler
“Oçerk istorii staroobryadtsev v Dobrudje. Prilojeniya”, Slavyanskiy sbornik, cilt I, St. Petersburg, 1875, ss. 605-620.
Badem, Candan, The Ottoman Crimean War 1853-1856, Leiden, 2010.
Barrett, Thomas M., “The Remaking the Lion of Dagestan: Shamil in Captivity”, The Russian Review, cilt LIII, Temmuz 1994, ss. 353-366.
Belyaevskiy, V. V., “Voennoplennıe egiptyane v Rossii. 1877-1880 gg.”, Voenno-istoriçeskiy jurnal, Nisan 2007, ss. 34-37.
Bessonov, V. A., “Çislennost i sostav voennoplennıh Krımskoy voynı 1853-1856 gg. v Kalujskoy gubernii”, Voprosı arheologii istorii, kulturı i prirodı Verhnego Pooçya: Materialı XI vserossiyskoy nauçnoy konferentsii 5-7 aprelya 2005 goda içinde Kaluga, 2005, ss. 151-154.
______, “Voennoplennıe Krımskoy voynı 1853-1856 v Kalujskoy gubernii”, Trudı regionalnogo konkursa nauçnıh proektov v oblasti gumanitarnıh nauk, no. 7, Kaluga, 2006, ss. 51-63.
Dodd, George, Pictorial History of the Russian War 1854-55-56, Edinburgh ve Londra, 1856.
Edgerton, Robert B., Death or Glory: The Legacy of the Crimean War, Boulder ve Oxford, 1999, ss. 168.
Leskov, Nikolay, Voitelnitsa, Moskova, 2010.
Marx, Karl, Eastern Question, hazırlayan Eleanor Marx Aveling ve Edward Aveling, Londra, 1897.
Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmani, hazırlayan Nuri Akbayar, eski yazıdan aktaran Seyit Ali Kahraman, cilt I, İstanbul, 1996.
Mikeşin, K., “Kurdı v Smolenskoy gubernii”, Sbornik izvestiy otnosyaşçihsya do nastoyaşçey voynı. Prilojeniya, cilt XXV, St. Petersburg, 1856, ss. 27-31.
Milovidov, B[oris] P[avloviç], “Russkie voennoplennıe v godı Krımskoy voynı”, Vestnik molodıh uçyonıh, no. 5, 2002, ss. 28-36.
_______, “Turetskie voennoplennıe v Rossii v 1812 g.”, Voprosı istorii, no. 10, 2008, ss. 91- 100.
_______, “Inostrannıe voennoplennıe i rossiyskoe obşçestvo v godı Krımskoy voynı”, Rossiyskaya istoriya, no. 5, 2010, ss. 153-164.
Özcan, Besim, Sinop Deniz Felaketi, İstanbul, 2009.
Poznahirev, V. V., “Kurskaya guberniya i Turetskie voennoplennıe voyn XIX veka”, Nauçnıe vedomosti Belgorodskogo Gosudarstvennogo Universiteta. Seriya İstoriya. Politologiya. Ekonomika.
Informatika, no. 17, 2011, ss. 151- 155.
______, “Turetskie voennoplennıe v Kurskoy gubernii v period Krımskoy voynı 1853-56 gg”, Kurskiy kray. Nauçno-istoriçeskiy jurnal, no. 126, 2010, ss. 32-39.
______, “Evolyutsiya polojeniya Turetskih voennoplennıh v Rossii v kontse XVII – naçale XX v.”, Elektronnıy nauçnıy jurnal Kurskogo Gosudarstvennogo Universiteta, no. 19, 2011, http://scientific-notes.ru/pdf/021-015.pdf.
Samoviç, A. L., “Turetskie voennoplennıe 1877-78 gg.: opıt razmeşçeniya, soderjaniya i trudovogo ispolzovaniya na territorii Rossii”, Vestnik Ekaterinskogo Instituta, no. 10, 2002, ss. 54-60.
Smiley, Will, “‘When Peace is Made, You Will Again Be Free’: Islamic and Treaty Law, Black Sea Conflict, and the Emergence of ‘Prisoners of War’ in the Ottoman Empire, 1739-1830”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Cambridge Üniversitesi, Cambridge, 2012.
______, “Let Whose People Go? Subjecthood, Sovereignty, Liberation, and Legalism in Eighteenth-Century Russo-Ottoman Relations”, Turkish Historical Review, cilt III, no. 2, 2012, ss. 196-228.
______, “The Meanings of Conversion: Treaty Law, State Knowledge, and Religious Identity among Russian Captives in the Eighteenth-Century Ottoman Empire”, The International History Review, cilt XXXIV, no. 3, 2012, ss. 559-580.
Şakul, Kahraman, “What Happened to Pouqueville's Frenchmen? Ottoman Treatment of the French Prisoners during the War of the Second Coalition (1798-1802)”, Turkish Historical Review, cilt III, no. 2, 2012, ss. 168-195.
Şkedya, O[leg], “O turetskih voennoplennıh v Rossii vo vremya Krımskoy voynı”, Military Krım, no. 9, 2008, ss. 23-25.
Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi, cilt III, 5. kısım, Ankara, 1971. Unat, Faik Reşit, Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnâmeleri, 4. baskı, Ankara, 2008, ss. 107-111.
Zaytsov, F., “Nepriyatelskie voenno-plennıe v Harkove”, Sbornik izvestiy otnosyaşçihsya do nastoyaşçey voynı. Prilojeniya, hazırlayan Nikolay Putilov, cilt XXV, St. Petersburg, 1856, ss. 15-22.
Zaytsov, F., “Nepriyatelskie voennoplennıe v gorodah Trubçevske i Koroçe”, Sbornik izvestiy otnosyaşçihsya do nastoyaşçey voynı. Prilojeniya, hazırlayan Nikolay Putilov, cilt XXV, St. Petersburg, 1856, ss. 23-26.
Zverev, B. İ., Sinopskaya pobeda, Simferopol, 1954.