İspanya Elçilik Raporlarında 1875 Hersek İsyanı
1875 yılında, Hersek’in Nevesin kazasında başlayan küçük isyan, Osmanlı Hükümeti’nin zafi yeti nedeniyle, kısa sürede Bosna ve Hersek’in neredeyse tamamına yayılmıştır. Osmanlı Hükümeti, isyanın yayılmaya başladığı süreçte de Sırbistan ve Karadağ’ın isyana dâhil olmasından çekinerek ve büyük Avrupa devletlerini endişelendirmekten imtina ederek, isyanı bastırmak için büyük bir güç kullanmamış ve bu politikanın sonucunda isyan uluslararası bir boyut kazanmıştır. İspanya’nın İstanbul, Viyana, Berlin ve St. Petersburg elçileri, isyanın başlangıcından itibaren, hazırladıkları raporlar aracılığıyla hükümetlerini yaşanan gelişmelerle bilgilendirmişlerdi. Bu çalışmada, ilgili elçilik raporlarında, tarafsız bir ülkenin temsilcilerinin gözünden olayların nasıl anlatıldığı ve yorumlandığı ortaya konulacaktır. Bu çerçevede, İspanya Dışişleri Bakanlığı Arşivi’nde Hersek isyanıyla ilgili oldukları tespit edilen 32 rapor incelenecektir.
1875 Revolution of Herzegovina in the Spanish Embassy Reports
The revolution which took part in Nevesin, Herzegovina in 1875 spread out to almost all parts of Bosnia and Herzegovina within a short period because of the inanition of the Ottoman Government. While the revolution was spreading out, hesitating from the entrance of Serbia and Montenegro to the revolution and refraining from the anxiety of the major European powers, the Ottoman Government, had not used power in order to suppress the revolution and this policy end up with the internalization of the trouble. Spanish ambassadors in Istanbul, Wien, Berlin and St. Petersburg, by means of their reports from the beginning of the revolution, informed their respective government about the progress of the rebellion of Herzegovina. In this study, it is aimed to present how these ambassadors describe and comment on the incidents about the rebellion in their reports. In this framework, 32 ambassador reports which have been determined in the Archive of Spanish Ministry of Foreign Aff airs will be investigated.
___
- Turan, Tufan, Osmanlı Devleti-İspanya İlişkileri (1774-1876), Sakarya Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya,
2013.
- Süer, H. Hikmet, 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi Rumeli Cephesi, Genelkurmay Basımevi,
Ankara, 1993.
- Stavrianos, L. S., The Balkans Since 1453, Hurst & Company, London, 2001.
- Sertoğlu, Midhat, Mufassal Osmanlı Tarihi, c. 4, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara,
2011.
- Özkan, Ayşe,Sırbistan’ın Bağımsızlığını Kazanması (1830-1878), Gazi Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi,
Ankara, 2009.
- Özkan, Ayşe, Miloş’tan Milan’a Sırp Bağımsızlığı (1830-1878), IQ Kültür Sanat Yayıncılık,
İstanbul, 2011.
- Olaş, Zerrin, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu İşgalinde Bosna-Hersek, Basılmamış Yüksek
Lisans Tezi, Azmi Özcan, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yakınçağ
Tarihi Bilim Dalı, Sakarya, 2007.
- Köse, Osman, “Bulgaristan Emareti ve Türkler (1878-1908)”, Turkish Studies-International
Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, c. 1, sayı: 2
(Güz 2006), s. 237-272.
- Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, c. 7, 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınevi, Ankara,
1977.
- Jorga, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, c. 5, Çev. Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınevi,
İstanbul, 2005.
- Jelavich, Barbara, Balkan Tarihi 1 (18. ve 19. Yüzyıllar), 4. Baskı, Trc: İhsan Durdu vd.,
İstanbul, 2015.
- Gölen, Zafer,Tanzimat Döneminde Bosna Hersek, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara,
2010.
- Gölen, Zafer, “Osmanlı İdaresinde Bosna-Hersek”, Balkanlar El Kitabı, c. 1, ed. Bilgehan
A. Gökdağ ve Osman Karatay, 2. Baskı, Ankara, 2013, s. 365-378.
- Elliot, Sir Henry, Some Revolutions and Other Diplomatic Experiences, Ed. Gertrude Elliot, E.
P. Dutton & Company, New York, 1922.
- Danişmend, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, c. 4, Türkiye Yayınevi, İstanbul,
1972.
- Çakmak, Zafer, “1875 Hersek İsyanı”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı. 8,
Elazığ, 2003, s. 241-254.
- Çabuk, Vahid, Kuruluşundan Cumhuriyete Büyük Osmanlı Tarihi, c. 9, Emre Yayınları, İstanbul,
1999.
- Cevdet Paşa, Tezakir, haz. Cavid Baysun, 3. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları,
Ankara, 1991
- Bosna-Hersek ile İlgili Arşiv Belgeleri (1516-1919), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü
Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Yayın no: 7, Ankara, 1992.
- Baltalı, Kemal, “1875-1878 Balkan Buhranı”, Mülkiyeliler Birliği Dergisi, sayı. 68-69,
Ankara, 1982, s. 44-68.
- Aydın, Mithat,“Sir Henry G. Elliot’un İstanbul Büyükelçiliği (1867-1877) Dönemindeki
Bazı Büyük Siyasi Olaylara Bakışı”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi
Dergisi (OTAM), c. 18, sayı. 18, Ankara, 2015, s. 21-49.
- Aydın, Mithat,“Osmanlı-Sırp, Karadağ Savaşlarında İngiltere’nin Balkan Politikası”,
Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), sayı: 15, Ankara,
2004, s. 139-163.
- Aydın, Mithat,“Bosna-Hersek Ayaklanması (1875)’nda Panslavizmin Etkisi ve Sırbistan
ve Karadağ’ın Rolü”, Belleten, c.LXIX, sa.256, Ankara, Aralık 2005, s. 1-21.
- Aydın, Mithat, Balkanlar’da İsyan ve Osmanlı- İngiliz Rekabeti- Bosna-Hersek ve Bulgaristan’daki
Ayaklanmalar (1875-1876), Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2005.
- Arıkan, Muzaff er, “XIV- XVI. Asırlarda Türk-İspanyol Münasebetlerine Toplu Bir
Bakış”, Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, c. 23, sayı: 3-4, Ankara, 1968, s.
239-256.
- Aksun, Ziya Nur, Osmanlı Tarihi (Osmanlı Devleti’nin Tahlili, Tenkidli Siyaseti), c. 4, Ötüken
Neşriyat, İstanbul, 1994.
- Akgündüz, Murat, “Osmanlı İdaresi Döneminde Bosna- Hersek”, DEÜ İlahiyat Fakültesi
Dergisi, sayı: 18, İzmir, 2003, s. 111-130.
- AMAE, H-2694, no: 86, 30 Haziran 1876 (İstanbul Büyükelçisi Augusto Conte’den
Dışişleri Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 83, 26 Haziran 1876 (İstanbul Büyükelçisi Augusto Conte’den
Dışişleri Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 62, 10 Nisan 1876 (Viyana Büyükelçisi El Conde de Torrepalma’dan
Dışişleri Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 59, 26 Mayıs 1876 (Viyana Büyükelçisi El Conde de Torrepalma’dan
Dışişleri Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 5, 4 Ocak 1876 (İstanbul Büyükelçisi Augusto Conte’den Dışişleri
Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 46, 2 Mayıs 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dışişleri
Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 43, 19 Nisan 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dışişleri
Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 41, 18 Nisan 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dışişleri
Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 40 4 Nisan 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dışişleri
Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, No: 34, 21 Mart 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dışişleri
Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, No: 30, 13 Mart 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dışişleri
Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, No: 27, 3 Mart 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dışişleri
Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 25, 28 Şubat 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dışişleri
Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 234, 31 Ağustos 1875 (Berlin Büyükelçisi Francisco Merry y
Colom’dan Dışişleri Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 232, 25 Ağustos 1875 (Berlin Büyükelçisi Francisco Merry y
Colom’dan Dışişleri Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 231, 23 Ağustos 1875 (Berlin Büyükelçisi Francisco Merry y
Colom’dan Dışişleri Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 19, 14 Şubat 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dışişleri
Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 187, 9 Kasım 1875 (Viyana Büyükelçisi El Conde de Torrepalma’dan
Dışişleri Bakanlığına).
- AMAE, H-2694, no: 16, 8 Şubat 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dışişleri
Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 146, 15 Aralık 1875 (St. Petersburg Büyükelçisi Nedmar’dan
Dışişleri Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 142, 26 Ağustos 1875 (Viyana Büyükelçisi El Conde de Torrepalma’dan
Dışişleri Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 133, 15 Ağustos 1875 (Viyana Büyükelçisi El Conde de Torrepalma’dan
Dışişleri Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 130, 28 Ağustos 1875 (St. Petersburg Büyükelçisi Nedmar’dan
Dışişleri Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 121, 2 Eylül 1875 (İstanbul Büyükelçisi Augusto Conte’den Dışişleri
Bakanlığı’na)
- AMAE, H-2694, no: 120, 31 Ağustos 1920 (İstanbul Büyükelçisi Augusto Conte’den
Dışişleri Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 117, 24 Ağustos 1875 (İstanbul Büyükelçisi Augusto Conte’den
Dışişleri Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 116, 17 Ağustos 1875 (İstanbul Büyükelçisi Augusto Conte’den
Dışişleri Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 109, 10 Ağustos 1875 (İstanbul Büyükelçisi Augusto Conte’den
Dışişleri Bakanlığına).
- AMAE, H-2694, no: 108, 29 Temmuz 1875 (St. Petersburg Büyükelçisi El Marques de
Nedmar’dan Dışişleri Bakanlığı’na).
- AMAE, H-2694, no: 103, 3 Ağustos 1875 (İstanbul Büyükelçisi Augusto Conte’den
Dışişleri Bakanlığına).
- Archivo del Ministerio de Asuntos Exteriores (AMAE), H-2694, no: 10, 11 Aralık
1875 (St. Petersburg Büyükelçisi Nedmar’dan Dışişleri Bakanlığı’na).