Eski Türk Çağında Hayvan Tözlerinden Devlet Sembollerine

Bir devletin, milletin veya belli bir topluluğun simgesi olarak kullanılan bayrakların(1), renk ve biçimle özelleştirilmesi yeni bir olgudur. Eski kültürlerde egemenlik, hükümdarlık ve savaş belgüleri niteliği taşıyan bayraklar, kutsallık atfedilen bazı hayvan veya nesnelerden doğup gelişerek günümüze ulaşmış; bu süreçte biçim ve ana malzemesinde bazı değişiklikler olmuştur.

From Animal Totems to State Symbols in the Ancient Turkic Period

The standards and flags had become the symbols ofstates and nations in the modern government organizations. In this paper, original forms of the Turkic flags have been analysed from the point of Turkic philology and cultural histoiy. This study aims to bring to light the wordslike tug and yahg which originally meant originally “feather” and “mane”; then these words came to be called “flag” and “standard”. This opinion has been documented and proved by the help of philological, historical and cultural datum and archeological findings. As a result of this study is the original forms of the Turkic flags stemmed from the totemistic animals’ feathers and manes that were tied to tips of the spears.

Keywords:

Ancient Turkic Period, Animal Totems State Symbols,

PDF

___

Abuşka Lügati (Haz. Besim Atalay), Ankara 1970 (~AL).
Ahmet Vefık Paşa, Lehçe-i Osmani (Haz. Recep Toparlı), TDK Yay., Ankara.
Altayca-Türkçe Sözlük (Haz. Emine Gürsoy Naskali-Muvaffak Duranlı), TDK Yay., Ankara 1999 (=ATS).
An Uyghuı-English Dictionary (by Henry G. Schwarz), Washington 1992 (=UED).
Arat, Reşit Rahmeti (1979). Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig III İndeks (Yay. K. Eraslan-O.F. Sertkaya-N.Yüce), İstanbul. (=KB)
Arpâd, Berta (2004). Szavaimat jöl Halljâto. Türk es Ujgur Rovâsiıâsos Emlekek Kritikai Kiadâsa, Szeged.
Bang, W.- Rahmeti, G.R. (1987). "Oğuz Kağan Destanı": Reşit. Rahmeti Arat. Makaleler. Cilt I, TKAE Yayınları, Ankara (=OKD).
Azerbaycan tilinin izahlı lügeti, 4 t., Bakı-Elm 1987 (=ATİL).
Chavannes, E. (1903). Documents sur les Tou-kiue (Turks), Librairie d'Amerique et d'Orient.
Clauson, Sir Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth- Century Turkish, Oxford (=ED).
Codex Cumanicus (Ed. Geza Kuun), Budapest 1981 (-CC).
Dede Korkut Kitabı III (Haz.. Muharrem Ergin), TDK yay., Ankara 1994.
Deny, Jean (1966). "Sancak", İslam Ansiklopedisi; X. c, MEB Yay., İstanbul, 186-189.
Derleme Sözlüğü, X. cilt, TDK Yay., Ankara 1978 (=DS).
Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi (Çev. Besim Atalay), 4 cilt, Ankara 1999 (=DLT).
Doerfer, Gerhard (1963-1975). Türkische und mongolische Elemente im Neııpersischen, Wiesbaden, Franz Steiner Verlag (=TMEN).
Drevnetyurskiy slovar (Red. V.M. Nadelyayev, D.M. Nasilov, E.R. Tenişev, A.M. Şçerbak), Leningrad 1969.
Eberhard, Wolfram (1968). The Local Cultures of South and East China, (Translated by Alide Eberhard), Leiden-Brill.
_____, (1947). Çin Tarihi, TTK Yayınları, Ankara.
Erdal, M. (1991). Erdal, Marcel, Old Turkic Word Formation, vol. Ill, Wiesbaden.
Esin, Emel (1972). "Tös and Moncuk, Notes on Turkish Flag-Pole Finials", Central Asiatic Journal, v. XVI/1, Wiesbaden, 14-36.
_____, (1978). islamiyetten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslama Giriş, Türk Kültür Tarihinin Erken Çağları Üzerine Araştırmalar, İstanbul Üniversitesi. Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
_____, (1985). "Kotuz, İkinci Kök-Türk Sülalesinin 'Tamga'sı", Erdem, c. I, s. I, Ankara, 125-147.
_____, (2001). Türk Kozmolojisine Giriş, Kabala Yay., İstanbul.
_____, (2004). Türk Sanatında İkonografık Motifler, Kabala Yay., İstanbul.
Gabain, A. M. Von (1988). Eski Türkçenin Grameri, TDK Yay., Ankara.
İbnii Mühenna Lügati (Aptullah Battal), İstanbul 1934.
İnan, Abdülkadir (1987). "Ongon ve Tös Kelimeleri Hakkında", Makaleler ve İncelemeler, II. Baskı, TTK Yayınları, Ankara, 268-273
Kafesoğlu, İbrahim (1995). Türk Milli Kültürü, İstanbul.
Karaağaç, Günay (2002a). "Türkçe Çoban Dili mi Çiftçi Dili mi?": Dil, Tarih ve İnsan, Ankara, 149-192.
Karaağaç, Günay (2002b). "Dilcilikte İlk Şekil ve Doğru-Yanlış Kavramı": Dil, Tarih ve insan, Ankara, 15-23.
Kazak alinin tüsindirme sözdigi, 10 t., Almatı 1974-1986 (=KzTTS).
Kıpçak Türkçesi Sözlüğü (Haz. R. Toparlı-H. Vural-R. Karaatlı), TDK Yay., Ankara 2003 (=KTS).
Kırgız tilinin tüşündürmö sözdügü (red. E. Abduldayev-D. İsayev), Frunze 1969 (=KTTS).
Köprülü, M. Fuad (1944). "Bayrak", İslam Ansiklopedisi, II. Cilt, MEB Yay., İstanbul, 401-420.
Lessing, Ferdinand D. (2003). Moğolca-Türkçe Sözlük (Çev. Günay Karaağaç), II cilt, TDK Yay., Ankara (=MTS).
Menges, Karl H. (1968). The Turkic Languages and Peoples, Otto Harrosowitz, Wiesbaden.
Moriyasu, Takao (1999). "Site and Inscription of sine-Usu": Provisional Report of Researches on Historical Sites and Inscriptions in Mongolia from 1996 to 1998, Tokyo, The Society of Central Asian Studies, 177-195.
Mütercim Asım Efendi, Burhân-ı Katı (Haz. Mürsel Oztürk-Derya Örs), TDK Yay., Ankara 2000.
Orısşa-Kazakşa sözdik, 2 t., Almatı 1978-1981.
Ögel, Bahaeddin (1988). "Tuğ", İshm Ansiklopedisi, 12/2. cilt, MEB Yay., İstanbul, 1-5.
____, (1991). İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, Ankara.
____, (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş 6, Ankara.
Özbek tilinig izahlı lügati, II t., (red. Z.M. Maruf ov), Moskva 1981.
Paasonen, H (1950). Çuvaş Sözlüğü, TDK Yay., İstanbul (=ÇS)..
Radlov, V.V. (1893-1911), Opıtslovarya Tyurskih Nareçiy, 8 t. , St. Petersburg (=OSTN).
Râsânen, Martti (1969). Versııch eines Etymologischen Worterbuchs der türkspıachen, Helsinki.
Ryumina-Sırkaşeva, L.T - Kuçigaşeva, N.A. (2000). TeleütAğzı Sözlüğü (Çev. Ş. H. Akalm, C. Turgunbayev), TDK Yay, Ankara (-TAS).
Sertkaya, O.F. (1995). "Eski Türkçe TWQ ~ TWWQ ~ TOG -TOOG "tuğ" Kelimesi Üzerine": Göktürk Tarihinin Meseleleri, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara, 217-223.
Steingass, F. (1977). Persian-English Dictionary, London, Henley" and Boston.
Tarama Sözlüğü I-VI, TDK Yayınları, 3. Baskı, 1995-1996 (=TTS).
Tatar telenen anlatmalı süzlege, lilt, Kazan 1877-1981 (-TTAS).
Tekin, T. (2004). "Kuzey Moğolistan'da Yeni Bir Uygur Anıtı: Taryat (Terhin) Kitabesi": Makaleler II Tarihi Türk Yazı Dilleri (Yayıma Hazırlayanlar: Emine Yılmaz-Nurettin Demir), Öncü Kitap, Ankara, 170-226.
____, (2004). Irk Bitig Eski Uygurca Fal Kitabı, (Editör: Emine Yılmaz-Nurettin Demir), Öncü Kitabevi, Ankara.
Toparh, Recep (2000). Ahmet Vefık Paşa, Lehçe-i Osmani, TDK Yay., Ankara.
Türkçe Sözlük, II cilt, TDK Yay., Ankara 1998 (=TS).