19. Yüzyılda Osmanlıda Sürgün Politikası Çerçevesinde Sürgün Kadınlar

Osmanlı tarihinde ve hukuk sisteminde sürgün kelimesi, iki anlamda kullanılmıştır. Birinci anlamıyla Osmanlı tarihinde iskân ve yerleştirme politikası, ikinci anlamıyla da Osmanlı hukuk sisteminde bir ceza şekli olarak karşımıza çıkmaktadır. İnsanlık tarihinde bütün devletlerin kullandığı bir cezalandırma şekli olan sürgün, çalışmamızda bu anlamı açısından değerlendirilecektir. Bir cezalandırma şekli olarak ölüm cezasına denk sayılabilecek derecede ağır bir suç olan sürgün cezası, suçlunun bulunduğu yerden başka bir mahalle belirli bir süre uzaklaştırılması anlamına gelmektedir. Bu anlamıyla herhangi bir ayırım yapılmaksızın Osmanlıda suçlu bulunan her kesime uygulanmıştır. Osmanlı kadınları da bu cezaya çarptırılan kesim arasında yer almıştır. Kaynak olarak konuyla ilgili Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde yer alan 19. yüzyıla ait belge gruplarından yararlanılacaktır. Çalışmada öncelikle sürgün cezasının Osmanlıdaki uygulamaları hakkında bilgi verilecek, daha sonra da kadınlar arasında sürgün cezasının uygulaması üzerinde durulacaktır. Bu noktada araştırmada şu sorulara cevap verilmeye çalışılacaktır: 1. Osmanlıda 19. yüzyılda hangi suçlardan dolayı kadınlara sürgün cezası verilmiştir? 2. Sürgün cezasına çarptırılan kadınlar, hangi şartlarda, nerelere gönderilmişlerdir? 3. Cezanın uygulanması esnasında Osmanlı kadınlarının yaşantıları nasıl şekillenmiştir? 4. Cezanın uygulanması esnasında ve sonrasında bu cezaya çarptırılan kadınların toplum içindeki durumları ve aileleri gelişmelerden nasıl etkilenmiştir? Sorulara verilecek olan cevaplarla elde edilen veriler çerçevesinde araştırmada, sürgün cezasının Osmanlı sosyal yaşantısı içerisinde kadınların hayatını nasıl etkilediği yönünde bir değerlendirme yapılmaya çalışılacaktır.

Women in Exile in the Framework of the Ottoman State’s Exile Policy in the 19th Century

The word of exile was used in two senses in the Ottoman history and the Ottoman legal system. The word emerges as a housing and placement policy in the Ottoman history and as a form of punishment in the Ottoman legal system. The word of exile, used as a form of punishment by all states in the history of mankind, will be evaluated in terms of this definition. The exile which is a serious crime and can be considered equivalent to the death penalty as a form of punishment, means removal of the offender from its location in a neighborhood for a certain period of time. In this sense, this penalty was applied to those who were guilty without any discrimination in the Ottoman State. The Ottoman women have also taken place among these people who were sentenced to this penalty. Relevant documents of the 19th century in the Ottoman Archives will be used as the source. In the study, first of all, I will give information about the application of the sentence of exile in the Ottoman State and then I will focus on the application of the sentence of exile among women. At this point the following questions will be answered in this study: -In the 19th century, from which crimes women were sentenced to exile in the Ottoman State? -Women, sentenced to exile, under what conditions, sent to where? -How the Ottoman women’s life shaped during the application of the punishment? -During and after the application of the punishment, how affected the social status and families of women sentenced to this penalty? Within the framework of data obtained from the answers given to questions, an assessment will be done in the direction of how the penalty of exile affects the lives of women in the Ottoman social life in this study.

Keywords:

Ottoman, exile, women 19th Century,

PDF

___

Arşiv Belgeleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA); Cevdet Dahiliye (C.DH.), Cevdet Maarif (C.MF.), Cevdet Zaptiye (C.ZB.), D:314, G:15676, 06.R.1192 (Hicri). Belge No:2896. D:26, G:1259. D:30, G:1488.
Belge No:200, Tarih:18 Şevval 1221 (29 Aralık 1806). Belge No:3315, Tarih:12.Z.1203 (03.09.1789). Şb., D:5, G:22. Şb., D:9, G:17. Şb., D:40, G:50; Şb., D:59, G:2 Şb., D:59, G:12 Şb., D:71, G:42. Şb., D:19, G:32. Şb., D:20, G:59 Şb., D:27, G:46. Şb., D:53, G:11 Şb., D:64, G:2 Şb., D:65, G:64. Şb., D:66, G:48. Şb., D:74, G:3. Şb., D:52, G:28. D:6, G:29. (DH.EUM.ADL.), D:49, G:26. D:28, G:19. D:28, G:19; (DH.EUM.MH.), D:187, G:89; (DH.EUM.SSM.)
Dahiliye Mektubi Kalemi (DH.MKT.), D:18, G:20 D:76, G:46. D:1392, G:118. D:1995, G:102. D:2000, G:100 D:2092, G:31 D:2101, G:48 D:2261, G:74. D:2299, G:86
Dahiliye Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu (DH.TMIK.M.), D:47, G:2. D:47, G:72. D:94, G:41. D:575, G:23. Belge No:11209 (1205/1839) D:1215, G:95195. D:1431, G:33. Belge No: 109, Tarih 25.R.1323 (20 Şubat 1906). D:189, G:61 D:462, G:23; D:466, G:77. D:823, G:92.
Yıldız Mütenevvi (Y.MTV.), Zaptiye (ZB.), D:88, G:4351. D:335, G:66 D:353, G:20. D:421, G:60. D:437, G:58; D:437, G:68; D:438, G:22; D:438, G:62; D:438, G:85; Tetkik Eserler
Acehan, Abdullah, “Osmanlı Devleti’nin Sürgün Politikası ve Sürgün Yerleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (The Journal of International Social Research), Volume 1/5 Fall 2008.
Akgündüz, Said Nuri, Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukuku Uygulaması, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı İslâm Hukuku Bilim Dalı, Yayınlanma- mış Doktora Tezi, İstanbul 2010.
Çoban, Harun, 5 Numaralı Nefy ve Itlak Defteri’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Erciyes Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2010.
Daşcıoğlu, Kemal, Osmanlı Devleti’nin Sürgün Siyaseti (XVIII. Yüzyıl), Süleyman Demirel Üniversi- tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta 2004.
Demir, Aydoğan, “Zina Üzerine Düşünceler”, Tarih ve Toplum Dergisi, sy. 169, Ocak 1998.
Ekinci, Ekrem Buğra, Osmanlı Hukuku (Osmanlı Amme Hukuku), Üçüncü Kitap, İstanbul 2008.
Gökçen, Ahmet, Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri, İs- tanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1987.
Kılıç, Ömer, 4 Nolu Nefy ve Itlak Defteri’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2010.
Köksal, Osman, “Osmanlı Hukukunda Bir Ceza Olarak Sürgün ve İki Osmanlı Sultanının Sürgünle İlgili Hatt-ı Hümayunları”, Ankara Üniversitesi, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), sy. 19, Ankara 2006.
Köse, Osman, “XVIII. Yüzyıl Sonları Rus ve Avusturya Savaşları Esnasında Osmanlı Devleti’nde Bir Uygulama: İstanbul’da Fuhuş ve İçki Yasağı”, Turkish Studies, Volume 2/1 Winter, 2007.
Köymen, Mehmet Altay, “Alp Arslan Zamanı Türk Toplum Hayatı”, Selçuklu Araştırma Dergisi, c. IV, Ankara 1975.
Kur’an-ı Kerim, Maide Suresi, Ayet 90. Menekşe, Ömer, XVII ve XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Hırsızlık Suçu ve Cezası, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı İslâm Hukuku Bilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1998.
Temel, Mehmet, “Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Fuhuş ve Frengi ile Mücadele”, Türkler, c. 14, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2000.
Turan, Namık Sinan, “16. Yüzyıldan 19. Yüzyılın Sonuna Dek Osmanlı Devleti’nde Gayri- müslimlerin Kılık Kıyafetine Dair Düzenlemeler”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, sy. 60(4), Ankara 2005.
Yıldırım, Nuran, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Koruyucu Sağlık Uygulamaları”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, c. V, İstanbul 1985.