SIHHİYE VE MUAVENET-İ İÇTİMAİYE VEKÂLETİ’NİN KURULUŞU VE ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİNDEKİ FAALİYETLERİ (1920-1930)

1912-1918 yılları arasında devam eden savaşlar Anadolu'ya felaketi getirdi. Takip eden yıllardan 1922’ye kadar ise Anadolu düşman işgalinde kaldı. Bulaşıcı ve salgın hastalıklar tüm ülkeye yayılmış durumdaydı. 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılmasıyla birlikte Anadolu’da sağlık alanında ilk adımlar atıldı. TBMM bir yandan düşman kuvvetleriyle mücadele ederken diğer taraftan halk sağlığının korunması için politikalar üretmekten geri durmadı. 3 numaralı kanun ile Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekâleti kuruldu. İstanbul Hükümeti’nin İstanbul’dan ilaç ve diğer sağlık malzemelerinin gönderilmesini engellemesine rağmen zafere kadar, olağanüstü bir gayretle sağlık alanında adımlar atıldı. Cumhuriyet’in ilânını takip eden süreçte düşman işgali sona eren İstanbul’daki sağlık kuruluşlarından faydalanma imkânı doğdu. 1924’te sağlık politikasına göre öncelikli olarak yapılması gerekenler belirlendi. Salgın hastalıklarla mücadele, yeni hastanelerin açılması, doktor yetiştirilmesi, halkın bilinçlendirilmesi ve kanuni düzenlenmelerin yapılması öncelikli konular arasında yer aldı. Bu çalışmada Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekâleti’nin kuruluş süreci ve erken Cumhuriyet döneminde yaptığı faaliyetler ele alındı.

THE ESTABLISHMENT OF THE MINISTRY OF HEALTH AND SOCIAL WELFARE, AND ITS ACTIVITIES DURING THE EARLY REPUBLICAN PERIOD (1920-1930)

The wars that continued between the years of 1912 and 1918 caused a great trouble for Anatolia. From then to 1922, Anatolia remained under enemy occupation. Infectious diseases and epidemics had spread across the country. With the opening of the Grand National Assembly of Turkey, the first steps in the field of health were taken in Anatolia. The GNAT struggled against enemy forces, on the one hand, and produced policies for protecting public health, on the other hand. The Ministry of Health and Social Welfare was established pursuant to the Law No. 3. Although the Istanbul Government prevented medicine and other medical materials from being sent from Istanbul, steps were taken in the field of health with an extraordinary endeavour until victory. In the period that followed the proclamation of the Republic, it became possible to benefit from the health institutions in Istanbul upon the end of occupation. Primary activities required to be carried out were determined according to the health policy that was established in 1924. These included struggle against epidemics, opening of new hospitals, education of physicians, raising public awareness, and making legal regulations. The present study addressed the establishment process of the Ministry of Health and Social Welfare, and the activities it carried out in the early Republican period.

PDF

___

Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
Cumhurbaşkanlığı Arşivi (CBA)
Ceride-i Milliye (Resmi Ceride)
TBMM Zabıt Ceridesi.
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Yıllık 1928-1929, İstanbul, 1929.
Sağlık Hizmetlerinde 50 Yıl, 1973, Ankara: Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yayınları.
Hakimiyet-i Milliye
Altay, Sadet (2017), Cumhuriyet’in İlk On Beş Yılında Ebelik Eğitimine ve Mesleğin Dönüşümüne Dair Kısa Bir Bakış, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVII/35, Güz 2017, ss. 167-217.
Cumhuriyet Dönemi Yataklı Tedavi Hizmetleri 1923-1983 ve 1982 Yılı Çalışmaları, 1983, Ankara: Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yayınları.
Çakmak, Fevzi (2017), “Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıtlarına Göre Türkiye Cumhuriyeti’nin Sıtma Savaşı (1920-1946), Tarihsel Süreçte Anadolu›da Sıtma, Gece Kitaplığı, Ed. Eren Akçiçek vd. Ankara, 2017, ss.421-462.
Gümüşçü, Osman (2003), “Osmanlıdan Cumhuriyete Geçiş ve Cumhuriyetin İlk Yıllarında Halk Sağlığı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C: XIX, S.55, 2003, ss.125-146.
Koylu, Zafer, Altay, Sadet (2008), Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekâleti’nin Kuruluşu ve Yapılan Yasal Düzenlemeler (1920-1923), 1. Uluslararası Türk Tıp Kongresi, C.2, ss. 1061-1081.
On Beşinci Yıl Kitabı, 1938: Cumhuriyet Halk Partisi Yayınları.
Özbay, Kemal (1976), Türk Askeri Hekimliği Tarihi ve Askeri Hastaneleri, İstanbul: Yörük Basımevi.
Özdemir, Hikmet (2010), Salgın Hastalıklardan Ölümler 1914-1918, Ankara: TTK Yayınları.
Özer, Sevilay (2014), Türkiye’de Trahomla Mücadele (1935-1945), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.54, ss. 121-152.
Özpekcan, Meliha (1999), Türkiye Cumhuriyeti’nde Sağlık Politikası (1923-1933), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
Özpekcan, Meliha (2002), “TBMM Tutanaklarına Göre Cumhuriyetin İlk On Yılında Sağlık Politikamız”, Türkler, C.17, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, ss. 436-445.
Sağlam, Tevfik (1941), Büyük Harpte 3. Orduda Sıhhî Hizmet, İstanbul: Genelkurmay Başkanlığı Yayınları.
Tekir, Süleyman (2017), “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Türkiye’de Sıtma ile Mücadele Faaliyetleri (1923-1930)”, Tarihsel Süreçte Anadolu’da Sıtma, Ed. Eren Akçiçek, vd. Ankara: Gece Kitaplığı, ss. 397-420.
Tekir, Süleyman (2018), Türkiye Cumhuriyeti’nde Kuduz ile Mücadele Çalışmaları (1908- 1914), Tarihsel Süreçte Anadolu’da Kuduz, Ed. Çağrı Büke vd., Ankara: Gece Kitaplığı, ss. 307-330.
Temel, Mehmet (2008), Atatürk Döneminde Bulaşıcı ve Salgın Hastalıklarla Mücadele, İstanbul: Nehir Yayınları.

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi