TÜRKİYE İŞÇİ TARİHİNE KISA BİR BAKIŞ VE İŞÇİLERİN İLK KİTLESEL YÜRÜYÜŞÜ: ÇORUM BELEDİYE İŞÇİLERİNİN YÜRÜYÜŞÜ

Türkiye’de çalışanların bazı kazanımlar elde etmek ve sahip oldukları hakları korumak amacıyla 19. yüzyılın son çeyreğinden itibaren başta iş bırakma olmak üzere birçok farklı eyleme giriştikleri bilinmektedir. Bu eylemler çoğunlukla yasal bir zeminde gelişmemekle birlikte Cumhuriyet döneminde de devam etmiştir. İşçilere sendikal hakların tanınması ise 20 Şubat 1947’de çıkarılan kanunun yürürlüğe girmesiyle mümkün olabilmiştir. Böylelikle daha önce fiili olarak faaliyet gösteren sendikalar yasal nitelik kazanabilmişlerdir. Grev ise, 1961 Anayasası’nda bir hak olarak yer almış, fakat bu hakkın kullanılabilmesine yönelik düzenlemeler 1963 yılında tamamlanabilmiştir. İşçi eylemleri sözkonusu olduğunda ilk akla gelen grev olmakla birlikte, grev dışında birçok eylem türünden de sözedilebilir. Araştırmanın ana konusu olan “Çorum Belediye İşçilerinin Yürüyüşü” de bu eylem türlerinden biridir. Araştırmada öncelikle Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinden 1960’lı yıllara kadar geçen süreçte Türkiye’deki işçi eylemlerinin tarihçesine genel olarak değinilmiş, daha sonra ise nitelik açısından Türkiye’de bir ilk olma özelliği taşıyan Çorum Belediye İşçilerinin eylemlerinin neden ve sonuçları üzerinde durulmuştur.

A BRIEF OUTLOOK ON REPUBLIC OF TURKEY’S HISTORY OF LABOURER AND THE FIRST MASSİVE MARCH OF LABOURERS: THE MARCH OF MUNICIPALITY OF ÇORUM WORKERS

It has been known that employees in Turkey get started on several protests including primarly strike action since the last quarter of 19th Century. Those protests which were developing without legal basis, also kept going on during the term of Republic of Turkey. According union rights for labourers could be possible by means of evoking a law which enacted on February 20th 1947. Thus syndicates which operating as being de facto, could gain legal status. As for right to strike, it was a part of 1961 constituon act as being a right; however regulations that were aimed at exercising a rights could be completed in 1963. When it comes to protests of labourers, the first thing that spring to mind is strikes, in addition to strikes there are many kinds of labour unrest. “March of Municipality of Çorum Workers” which is the major issue in this academic research is one of these kind of labor unrest. In this research history of labour unrests that from late Ottoman Empire era to 1960s’, have been mentioned and then causes and effects of protests that put through by Municipalty of Çorum Workers that has been the first in term of quality, have been stressed.

PDF

___

Akşam
Birgün
Cumhuriyet
Hürriyet
Milliyet
Son Havadis
Yurdun Sesi
Ahmad, Feroz (1995), Modern Türkiye’nin Oluşumu, (çev. Yavuz Alogan), İstanbul: Sarmal Yayınevi.
Akkaya, Yüksel (2004), “Düzen ve Kalkınma Kıskacında İşçi Sınıfı ve Sendikacılık”, Neo liberalizmin Tahribatı- Türkiye’de Ekonomi, Toplum ve Cinsiyet, (edt. Neşecan Balkan, Sungur Savran), İstanbul: Metis Yayınları.
Akkaya, Yüksel (1998), “Cumhuriyet Döneminde Belediye İşçi Hareketleri (1923-1980)”, Çağdaş Yerel Yönetimler, 7 (3).
Çelik, Aziz (2017), “ İşçilerin 51 Yil Önceki Adalet Yürüyüşü”, Birgün, 19 Haziran 2017.
Doğan, Cem (2012), “Türk İş Hukuku ve Çalışma Alanına Uzlaşma Kurulunun Girişi: Tatil-i Eşgal Kanunu Üzerine Bir Değerlendirme”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, s.273- 296.
Erdal, Serkan (2015), “Osmanlı Sanatkâran Cemiyeti”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (1), ss.163-178. .
Gülmez, Mesut (1991), Türkiye’de Çalışma İlişkileri (1936 Öncesi), Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları.
Güzel, Şehmus (1996), Türkiye’de İşçi Hareketleri 1908-1984, İstanbul: Kaynak Yayınevi.
İleri, Ülkü (2008), “Tek Partili Dönem’de (1923-1946) İşçi Örgütlenmelerini Güçleştiren ve Hazırlayan Etmenler”, TUHYS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, C. 21, s. 5-6
Karakışla, Yavuz Selim (1988), “Osmanlı Sanayi İşçisi Sınıfının Doğuşu 1839-1923”, Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiye’sine İşçiler 1839-1950, (der. Donald Quataer Eric Jan Zürcher, çev. Cahide Ekiz), İstanbul: İletişim Yayınları.
Kili, Suna ve Gözübüyük, A. Şeref (2000), Türk Anayasa Metinleri (Sened-i İttifaktan Günümüze), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Koç, Yıldırım (1992), Türkiye İşçi Sınıfı Tarihinden Yapraklar, İstanbul: Ataol Yayınları.
Koçak, M. Hakan (2014), “Salonlardan Meydanlara Doğru 50’lerden 60’lara İşçi Hareketi Grev Hakkının Peşinde”, Toplumsal Tarih, S. 245, s.58-62.
Koçak, M. Hakan, Çelik, Aziz (2016), “Türkiye İşçi Sınıfının Ayağa Kalktığı Gün: Saraçhane Mitingi”, Çalışma ve Toplum, 2016/2, s. 647-678.
Sencer, Oya (1969), Türkiye’de İşçi Sınıfı, İstanbul: Habora Kitabevi Yayınları.
Solnit, Rebecca (2016), Yol Aşkı: Yürümenin Tarihi, (çev. Elvan Kıvılcım), İstanbul: Encore Yayınevi.
Ökçün, A. Gündüz (1982), Tatil-i Eşgâl Kanunu 1909, Belgeler Yorumlar, Ankara: Ankara Üniversitesi SBFY.
Toprak, Zafer (1981), “1909 Tatil-i Eşgâl Kanunu ve Grev Yasağı”, Toplum ve Bilim, S. 13, Bahar 1981, s.411-156.
Turgay, Feyza (2017), “1960-1963 Dönemi İşçi Eylemlerine Aşağıdan Bakmak”, İnsan&İnsan, Y. 4, S. 13, Yaz: 2017, s.253-263.
Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi (1996), C. 1, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını.
Türkiye’de Yapılan Grevlerin Nicel ve Nitel Değerlendirmesi (1963-1980), Türkiye Denizcilik Sendikası, İstanbul: Sema Matbbacılık, 1987.
Tütüncü, Gülsüm (2015), “İngiltere ve Türkiye’de Erken Dönem Sendikacılık Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Eylül 2015, Y. 8, S. XXIII, s. 493-539.
Üstel, Yaşar (1966), “Çorum’a Döndüler, Davalarından Dönmediler”, Yurdun Sesi, s. 39-40.
Yazıcı, Erdinç (1996), Osmanlı’dan Günümüze Türk İşçi Hareketi, Ankara: Aktif Yayınları.
Millioğulları, Özgün (2007), Türkiye’de 1960-1980 ve 1980-2005 Dönemlerinde Grev Hareketlerinin Karşılaştırılması, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, Ankara.
Sezgin, Engin (2006), Bir Sendika Tarihi: Genel-İş (1962-1980), Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, Ankara.
“Abdullah Baştürk’ün Yaşam Öyküsü”, portreler.fisek.org.tr/abdullah-basturk-yasamoykusu/ (26 Şubat 2018).
“Çıplak Ayak Yürüyüşünden İşçi Kıyımına”, gazete.viransehirgazetesi.com/mobil/.../ ciplak-ayak-yuruyusunden-isci-kiyimina.html. Son erişim tarihi: 22 Şubat 2018.
“Çorum Belediye İşçileri”, Çorum Haber Gazetesi, Www.Corumhaber.Net/CorumBelediye-Iscileri-Makale,5072.Html. Son erişim tarihi: 22 Kasım 2017.
Erkan Aydoğanoğlu, “60’lı yıllarda işçi sınıfı mücadelesi ve DİSK’in Kuruluş Süreci”, Özgürlük Dünyası, S. 245, Eylül 2013, https://ozgurlukdunyasi.org/yazarlarimiz/527- erkanaydoganoglu. Son erişim tarihi: 24 Şubat 2018.
İsmail Asil, “Çıplak Ayaklarin Yürüyüşü”, www.realitehaber.com, Son erişim tarihi:22 Kasım 2017.
İşçilerin 51 yıl önceki adalet yürüyüşü, https://www.birgun.net › Çalışma Yaşamı.
Kemal Hikmet, “Tek Partili Dönemde İşçi Örgütlenmeleri ve Sendikal Hareketler”, sendika62.org/.../tek-partili-donemde-isci-orgutlenmeleri-ve-sendikal-hareketlerkema...). Son erişim tarihi: 12 Şubat 2018.
Martin Luther King’in tarihi ‘Benim Bir Hayalim Var’ Konuşmasının 50 ...
t24.com.tr/.../martin-luther-kingin-tarihi-konusmasi-benim-bir-haylim-var-50-yili-kut... Son erişim tarihi: 12 Şubat 2018.
“Osmanlı’da İşçi Hareketleri ve Osmanlı Sosyalist Fırkası”, www.dunyabulteni.net/ tarihten.../osmanlida-isci-hareketleri-ve-osmanli-sosyalist-firka. Son erişim tarihi: 12 Şubat 2018.

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi