SİNOP MİLLET MEKTEPLERİ (1928-1935)

Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kuruluşundan sonra gerçekleşen önemli inkılâplardan biri harf inkılâbıdır. 1 Kasım 1928 tarihinde yapılan harf inkılâbının ardından 1 Ocak 1929’da okuma yazmayı yaygınlaştırmak amacıyla bir halk eğitimi kurumu olan Millet Mektepleri kurulmuştur. Millet Mektepleri aracılığıyla halkın yeni harfleri hızla öğrenmesi sağlanmıştır. Bunun dışında Millet Mektepleri günlük hayat ile ilgili ve vatandaşlık bilgilerinin öğretilmesinde de etkili olmuştur. Millet Mektepleri bütün illerde, ilçelerde ve köylerde (A) ve (B) dershaneleri şeklinde teşkilatlanmıştır. Millet Mektepleri (A) dershanelerinde ne eski ne de yeni harfleri bilmeyenler alfabe, kıraat, yazı ve imla derslerini görmüştür. (B) dershanelerinde ise (A) dershanelerinden mezun olanlar başta hesap, sağlık ve yurt bilgisi gibi vatandaşlık dersleri yanında kıraat ve tahrir dersleri de almıştır. Böylece Cumhuriyetin halka doğru hareketinin bir örneği olan Millet Mektepleri halkı aydınlatarak tebaadan vatandaşlığa geçişte önemli bir rol üstlenmiştir. Bu çalışmamızda yurt genelindeki okuma yazma seferberliğinin Sinop’a yansıması ve Millet Mekteplerinin buradaki teşkilatlanması ele alınmaya çalışılmıştır. Çalışmamızda 1928-1935 yılları arasında Sinop'taki Millet Mektebi dershanesi, öğretmeni ve öğrencilerinin durumu cinsiyetleri açısından ele alınmıştır. Ayrıca Millet Mekteplerinde eğitim gören öğrencilerin başarı ve başarısızlık durumu da A ve B dershaneleri çerçevesinde ortaya konulmuştur. Bu istatistikî verilerle elde edilen sonuçla Sinop'ta kurulan Millet Mekteplerinin yurt geneliyle karşılaştırması yapılarak faaliyetlerinin başarısı değerlendirilmiştir. Çalışmamızda başta Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) olmak üzere Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü tarafından yayımlanan istatistikler ve konuyla ilgili diğer yayınlardan da faydalanılmıştır.

SİNOP PUBLIC SCHOOLS (1928-1935)

One of the most important revolutions that took place after the establishment of Turkish Republic is Alphabet Revolution. After Alphabet Revolution on November 1, 1929, a public education institution, School of Public Education was established in order to popularize reading and writing. It was ensured that the people were able to learn new letters rapidly through the National Schools. Additionally, Public Schools were also effective in teaching everyday life and citizenship knowledge. Public Schools were organized as (A) and (B) classes in all provinces, districts and villages. In Public Schools (A) courses, those who know neither old nor new letters were taught alphabet, reading, writing and spelling. In (B) courses, those students who graduated from (A) courses were educated in account, health and citizenship such as national knowledge, in addition to reading and writing. Thus, Public Schools, which are an example of the movement of the Republic towards people, have played an important role in transition of citizens from citizen to citizenship by enlightening the people. In this paper, the reflection of the literacy mobilization across the country to Sinop and the organization of the Public Schools in this city were discussed. In our study, between the years 1928 and 1935 the status of Public Schools, teachers and students in Sinop were discussed in terms of gender. Furthermore, the success and failure level of the students, who were educated at Public Schools, were also put forward within the framework of A and B courses. With the results obtained from these statistical data, Public Schools established in Sinop were compared to the other Public Schools nationwide and the success of the activities of these schools was examined. In our study, mainly Prime Ministry Republic Archive (BCA), the statistics published by the Directorate General of Statistics and other publications were used.

PDF

___

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA).
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 9.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 10.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 11.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 12.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 13.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 14.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 15.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 16.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 17.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 18.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 19.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 20.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 22.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 23.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 24.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 25.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 26.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 27.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 28.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 29.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 30.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 32.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 33.
BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 34.
28 Teşrinievvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri: Usuller Kanun ve Talimatnameler Neticelerin Tahlili, III. Fasikül, Başvekâlet Müdevvenat Matbaası, Ankara, 1929. Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (2006), Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara.
Ateş, Sinan, Yücel Namal ve Muhibbe Erdoğan (2019), Harf İnkılâbı ve Millet Mektepleri (1928- 1935): Zonguldak Örneği, Ötüken Yayınları, İstanbul.
Avcı, Orhan (2004), Irakta Türk Ordusu, Vadi Yayınları, Ankara.
Aydemir, Şevket Süreyya (1999), Tek Adam C.III, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Başoğlu, Bekir (1978), Sinop İli Tarihi, Ayyıldız Matbaası, Ankara.
Harflerin Değişmesi Münasebetiyle Eski ve Yeni Harfler (1928), Ahmed İhsan Matbaası, İstanbul.
Encümenin Harf ve İmla Üzere Yeni Türkçe Alfabe Yeni Türk Harfleri, Türk Neşriyat Yurdu, İstanbul 1928.
Ergin, Muharrem (1995), Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
Goloğlu, Mahmut (2006), Devrimler ve Tepkileri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, Şubat.
İlgürel, Mücteba (1981), “Millet Mektepleri”, Doğumunun 100. Yılında Atatürk’e Armağan (Ayrı Basım), Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul.
İnönü, İsmet (2014), Hatıralar, Yay. Haz. Sabahattin Selek, Bilgi Yayınevi, Ankara, Ağustos.
Kinross, Lord (1994), Atatürk: Bir Milletin Yeniden Doğuşu, Çev. Necdet Sander, Altın Kitaplar, İstanbul.
Maarif 1928-35 Millet Mektepleri Faaliyeti İstatistiği, Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, Hüsnütabiat Matbaası, İstanbul 1935.
Maarif 1933-34 Halk Okuma Odaları ve Umumi Kütüphaneler İstatistiği, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Devlet Matbaası, İstanbul 1935
Said, Mehmed (1338), Türkiye’nin Sıhhi İçtimai Coğrafyası: Sinob Sancağı, Ankara.
Özçelik, İsmail (1992), Milli Mücadele’de Güney Cephesi (Urfa), Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara.
Özdemir, Coşkun (2007), Sinop’un Toplumsal Yapısı, İnönü Üniversitesi Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Malatya.
Öztoprak, İzzet (1989), Türk ve Batı Kamuoyunda Milli Mücadele, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
TBMM Zabıt Ceridesi(1340), Cilt: 6, Dönem: 2, Birleşim: 111, 25 Şubat, Ankara.
Tekin, Şinasi (1992), Türk Dünyası El Kitabı, Cilt: 2, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfüs Sayımı: Kati ve Mufassal Neticeler: Sinop Vilayeti (1937), Cilt. 50, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü, Hüsnütabiat Basımevi, İstanbul.
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi (1925-1926), Matbaa-i Amire, İstanbul 1926.
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi (1926-1927), Matbuat Müdüriyet Umumiyesi Neşriyatı: 2.
Ülkütaşır, M. Şakir (1991), Atatürk ve Harf Devrimi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. Yeni Harflerle Elifba Alfabe (1333), Matbaa-i Hayriye ve Şürekâsı, İstanbul.
Ankara Doğu Araştırma Merkezi Eğitim Araştırma Grubu (1985), “Dil Encümeni Çalışmaları ve Latin Alfabesi Komisyonunun Modificatıons’u”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı. 9-10, Kasım-Aralık, s. 63-69.
Canbolat, Mustafa (1991), “Arap Yazılı Türk Alfabesinin Gelişmesi”, Harf Devriminin 50. Yılı Sempozyumu, Türk Tarih Kurumu yayınları, Ankara, s. 49-54.
Duman, Musa (2002), Yenileşme Dönemi Türk Dili”, Türkler, Cilt. 15, Semih Ofset, Ankara, s. 107-130.
Erat, Muhammet (2002), “Osmanlıda Alfabe Tartışmaları”, Türkler, Cilt. 15, Semih Ofset, Ankara, s. 154-166.
Henze, Paul (1985), “İç Asya’da Siyaset ve Yazı”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı: 9-10, Kasım-Aralık, s. 80-88.
Kınal, Füruzan (1969), “Çivi Yazısının Doğuşu ve Gelişmesi”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı: 12, s. 1.
Köprülü, Fuad (1985), “Alfabe İnkılâbı”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı. 9 10, KasımAralık, s. 31.
Levent, Agâh Sırrı (1985), “Latin Harfleri Meselesi”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı. 9-10, Kasım-Aralık, s. 26-30.
Nerimanoğlu, Kamil Veli (2002), “Azerbaycan’da Devlet Dili Siyaseti”, Çev. Alesker Aleskerov, Türkler, Cilt. 19, Semih Ofset, Ankara, s. 244-251.
Okumuş, Ejder (2002), “Tanzimat’ın Dili”, Türkler, Cilt. 15, Semih Ofset, Ankara, s. 139-147.
Resmi Gazete (1928), Sayı: 1030, 3 Teşrinisani, s. 6001-6003.
Resmi Gazete (1928), Sayı: 900, 28 Mayıs, s. 5214-5215.
Şimşir, Bilal N (2006), “Amerikan Belgelerinde Türk Yazı Devrimi”, Türk Harf Devrimi Üzerine İncelemeler, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, s. 1- 116.
Şirin, Hatice (2002), “Türklerde Alfabe ve Kimlik”, Türkler, Cilt. 3, Semih Ofset, Ankara, s. 740-753.
Taneri, Aydın (1988), “Atatürk ve Harf İnkılâbı”, Milli Kültür, Sayı. 63, Aralık, s. 46-55.
Tangülü, Zafer, Oğuzhan Karadeniz ve Sinan Ateş (2014), “Cumhuriyet Dönemi Eğitim Sistemimizde Yabancı Uzman Raporları (1924- 1960), Turkish Studies- İnternational Periodical For The Languages, Literature And History of Turkish or Turkic, Volume 95, Ankara, Spring, s. 1895-1910.
Uyguner, Muzaffer (1988), “Harf İnkılâbı Konusunda”, Milli Kültür, Sayı. 63, Aralık, s. 108-109.
Ülkütaşır, M. Şakir (1971), “Anadolu Selçukluları Tarafından Sinop’un Muhasara ve Zaptı”, Türk Kültürü, Sayı. 106, Yıl: 9, Ağustos, s. 814- 819.
Ülkütaşır, M. Şakir(1938), “Harf İnkılâbımıza Aid Bir Hatıra: Büyük Öğretmen Atatürk Halk İçin Başladıkları Alfabe Derslerinin İlkini Sinobda Vermişlerdi”, Bartın, Yıl:15, Sayı: 666, 27 Teşrinievvel 1938, s. 2.

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi