CUMHURİYET DÖNEMİNDE TÜRKİYE’DE ÇAYIR VE MERALARIN HAYVANCILIĞIN GELİŞİMİNE OLAN ETKİLERİ (1923-1960)

Cumhuriyetin ilanından 1960’a kadar olan dönemde hayvancılığın gelişimi bakımından Türkiye’de çayır ve mera arazilerinin mevcut durumu ile bu durumun ekonomiye olan yansımaları makalenin konusunu teşkil etmektedir. Çalışma, Cumhuriyetin İlk Dönemi’nde Türkiye’de çayır ve mera arazileri (1923-1950); DP Dönemi’nde hayvancılığın gelişiminde çayır ve mera arazileri (1950- 1960) ile sınırlandırılarak iki dönem dâhilinde ele alınmıştır. Cumhuriyet Dönemi’nde çayır ve mera arazilerinin durumunun ekonomiye olan yansımaları sayısal veriler ışığında değerlendirilmiştir. Çalışmanın kaynak materyalini, Başkanlık Cumhuriyet Arşivi Belgeleri, resmi yayınlardan; Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Zabıt Ceridesi, kanunlar ve tutanak dergileri, Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi, istatistik yıllıkları ve dönemin süreli yayınları arasında bulunan tarım ve ekonomi dergilerinin makaleleri oluşturmaktadır. Çalışmada elde edilen sonuçlar şunlardır: Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren hayvancılığın gelişimi için mera ve çayır arazilerine önem verilerek bunlardan en yüksek düzeyde verim alınmaya çalışılmıştır. Ancak II. Dünya Savaşı yıllarında bu arazilerin ihtiyacı karşılayamaması yüzünden hayvan yemi konusunda sıkıntı yaşanması, alternatif yem ürünleri üzerinde yapılan çalışmaları hızlandırmıştır. Savaş yıllarında, ordunun saman, arpa, yulaf, ot ve hayvan yemi sıkıntısı çekmesi, hurda kuru üzüm, geven, keçiboynuzu, kuru yonca otu gibi alternatif yemlerden yararlanma tedbirlerini meydana getirmiştir. Ayrıca Milli Savunma Bakanlığı hayvan yemlerine ayçiçeği, pancar küspesi, incir, üzüm gibi bazı maddelerin ilave edilmesini de göz önünde bulundurup bunların beslenmede kullanılması yönünde gerekli tecrübelerin yerine getirilmesi için Zirai Kimya Enstitüsüne talimat vermiştir. Neticede adı geçen bu kurum tarafından üzümün atlara istenildiği kadar verilebileceği, ayçiçeğinin ise hayvanlara günde bir kg kadar yedirilebileceği tavsiye edilmiştir. Bunlara ilaveten Milli Savunma yetkilileriyle bir kısım uzmanların gerçekleştirdiği ortaklaşa deneme faaliyetlerinde, pancar küspesinin kepek ve samanla harmanlanarak veya ayrı olarak atlara verilmeye çalışıldığı görülmektedir. DP’nin 14 Mayıs 1950’de yönetime gelmesiyle birlikte çayır ve mera arazileriyle ilgili yasal boşluğun giderilmesi yönünde kanuni düzenlemelere gidildiği bilinmektedir. Ardından Prof. Dr. Ömer Tarman tarafından Orman Çiftliği, Ziraat Fakültesi ve Lalahan Enstitüsünde Tarım Bakanlığı ile işbirliği yapılarak mera araştırmaları yürütülmüş, Eskişehir ve Ankara tohum ıslah ve deneme istasyonları, tohum üretimi ve yem bitkisi münavebesi hususundaki çalışmalarını araştırma kapsamına dâhil etmiştir. Dahası Konuklar Teknik Okulu, Yalova Deneme ve Üretme Çiftliği ve Orman Çiftliğinde de çayır, mera ve hayvan yemi araştırmaları sürdürülerek, bu araştırmaların diğer kuruluşlara yayılması öngörülmüştür. Yapılacak bu çalışmaların gerekli finansmanını temin etmek için bütçeden belli ölçüde ödenekler de ayrılmıştır. 1952 yılından 1960’a kadar olan dönemde köy çayır ve meralarının ıslahı ile toplu köy yoncalık ve korungalıkları tesisi için Tarım Bakanlığı bütçesinden toplamda 9.500.000 liralık bir ödenek tahsis edilmiştir. DP Döneminde mera ve çayır alanında yapılan faaliyetler yeni girişimlerle desteklenmiştir. Bu dönemde pancar ve pamuk sulu münavebe alanlarıyla meyvelikler altında ara ziraatı olarak hayvan yemi bitkilerinin üretimi için çabalar da sarf edilmiştir. Bu yöntem köylülerde de alaka uyandırdığından zamanla gösteri olmaktan çıkarak halkın benimsediği bir tarım tekniği haline sokulmuştur. Ayrıca devlete ait arazi ve çiftliklerin bir bölümünün toprak ve mera sıkıntısını gidermek için ayrıldığı da kabul edilmektedir. Devlet Üretme Çiftlikleri Genel Müdürlüğüne bağlı Gözlü Devlet Üretme Çiftliğinin 30 bin dekarlık arazisi Zengen, Başhöyük ve Sarayönü gibi çevre köylerinin mera ve tarla ihtiyacını karşılamak için tasfiye edilmiştir. Meraların ıslahıyla yonca ve korungalıklarının kurulması için Tarım Bakanlığı bütçesinden milyonlarca liralık payın ayrılması, yüzlerce köyde 10 binlerce dönüm yoncalık, korungalık ve numune meraları meydana getirilip hayvanların beslenmesinin temin edilmesiyle milli ekonomiye önemli katkılar sağlanmıştır.

THE EFFECTS OF MEADOWS AND RANGES ON THE DEVELOPMENT OF ANIMAL HUSBANDRY IN THE REPUBLICAN PERIOD OF TURKEY (1923-1960)

This study used numerical data to address the current situation of meadows and ranges and their contribution to Turkish economy from the establishment of the Republic until 1960. The study covered the subject matter in two periods; (1) meadows and ranges in the first period of the Republic (1923-1950) and (2) meadows and ranges during the Democrat Party Period (1950-1960). Data were collected from the Presidency Republican Archive Documents, Memorandum Diary of the Grand National Assembly of Turkey, laws and minute books, Official Gazette of the Republic of Turkey, annual statistics, articles on agriculture and economic journals and periodicals. The results are as follows: From the first years of the Republic on, meadows and ranges were attached great importance for the maximization of their efficiency and for the development of animal husbandry. However, during World War II, meadows and ranges fell short of meeting the demand for feed stuff, and therefore, research on alternative feed stuff gained momentum. Due to the shortage of straw, barley, oats, and grass, necessary measures were taken to take advantage of alternative produce such as raisins, astragalus, carob, and dried clover to keep supplying the army with animal feed during the war years. The Ministry of National Defense also considered adding such produce as sunflower, beet pulp, fig and grape to the animal feed and instructed the Agricultural Chemistry Institute (ACI) to take steps to use those produce as animal feed. Therefore, ACI recommended that horses be fed grapes as much as necessary and that animals be fed maximum one kg of sunflower per day. What is more, National Defense officials and some experts conducted trials together and fed animals beet pulp mixed with bran and straw or only beet pulp. After the Democrat Party (DP) came to power on May 14, 1950, it introduced legal reforms to eliminate the legal gaps regarding meadows and ranges. In collaboration with the Ministry of Agriculture, Prof. Dr. Ömer Tarman then conducted studies on ranges at the Forest Farm, Faculty of Agriculture, and Lalahan Institute, and also incorporated his research on Eskişehir and Ankara seed breeding and test stations, and seed production and feed crop rotation to those studies. Moreover, research was carried out on meadows, ranges and animal feed at the Konuklar Technical School, Yalova Breeding and Production Farm, and Forest Farm, with the projection that such research were also to be carried out widely in other organizations. A certain amount of fund was allocated from the budget for those studies. A total of 9,500,000 Liras was allocated from the budget of the Ministry of Agriculture between 1952 and 1960 for the reclamation of village meadows and ranges and for mass village clover fields and sainfoin plants. During the DP period, initiatives were also taken to support the activities on ranges and meadows. Much effort was put to animal-feed cropping, and intercropping was performed under beet and cotton rotation land and orchards. Intercropping also drew villagers’ attention and eventually ceased to be a demonstration and turned into an agricultural technique used by them. Some of the state lands and farms were allocated to make up for the shortage of plots of land and ranges. A 30.000-decare land of the Gözlü State Production Farm under the General Directorate of State Production Farms was cleared out to make up for the shortage of range and land in the surrounding villages, such as Zengen, Başhöyük, and Sarayönü. With the reclamation of the ranges, the Ministry of Agriculture allocated millions of Liras from its budget for clover fields and sainfoin, and tens of thousands of acres of clover fields, sainfoin, and sample ranges were created in hundreds of villages. All these developments made significant contributions to the national economy.

PDF

___

BCA, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 18-102-4, Tarih: 03.04.1929.
BCA, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 18-102-18, Tarih: 04.11.1929.
BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 21-44-9, Tarih: 21.06.1931.
BCA, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 18-102-34, Tarih: 05.08.1930.
BCA, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 18-103-11, Tarih: 02.04.1931.
BCA, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 18-103-18, Tarih: 15.07.1931.
BCA, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 18-103-20, Tarih: 24.08.1931.
BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 68-75-17, Tarih: 15.09.1936.
BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 85-117-4, Tarih: 23.01.1939.
BCA, Yer Bilgisi: 30-10-0-0/ 52-339-8, Tarih: 26.02.1941.
BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 115-98-20, Tarih: 09.03.1948.
BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 119-49-14, Tarih: 13.06.1949.
BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 123-59-18, Tarih: 20.07.1950.
BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 125-29-4, Tarih: 09.04.1951.
BCA,Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 132-35-14, Tarih: 28.04.1953.
BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 135-35-10, Tarih: 05.04.1954.
BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 136-74-10, Tarih: 18.08.1954.
BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 138-112-5, Tarih: 24.01.1955.
BCA, Yer Bilgisi: 30-1-0-0/ 81-510-3, Tarih: 07.04.1956.
BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 144-90-6, Tarih: 02.11.1956.
BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 145-118-17, Tarih: 13.03.1957.
BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/ 146-29-18, Tarih: 07.06.1957.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C. 4, 07.06.1926, s. 977.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 2, C. 5, 21.06.1927, s. 448.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 4, C. 13, 05.07.1934, s. 988.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 5, C. 16, 20.01.1936, s. 171-179.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 5, C. 18, 07.01.1938, s. 101-102.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 5, C. 18, 23.03.1938, s. 169-170.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 7, C. 27, 06.06.1945, s. 686-688.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 7, C. 27, 11.06.1945, s. 696.
TBMM, Kanunlar Dergisi. Dönem: 8, C. 29, 18.06.1947, s. 755.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 8, C. 31, 10.06.1949, s. 1032.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 8, C. 31, 07.06.1949, s. 929-930.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 8, C. 32, 22.03.1950, s. 1301-1309.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 9, C. 35, 03.07.1953, s. 802.
TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 10, C. 37, 25.03.1955, s. 751-754.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Dönem: 4, Toplantı: 2, C. 15, 50. Birleşim, 15.05.1933, s. 82.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Dönem: 6, Toplantı: F, C. 2, 14. Birleşim, 22.05.1939, s. 162.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Varidat Bütçesi, Dönem; 6, Toplantı: F, C. 2, 22.05.1939, s. 50.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Varidat Bütçesi, Dönem; 6, Toplantı: 1, C. 11, 27.05.1940, s. 44.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Varidat Bütçesi, Dönem; 6, Toplantı: 2, C. 18, 26.06.1940, s. 32.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Dönem: 7, Toplantı: F, C. 2, 26. Birleşim, 24.05.1943, s. 157.
TBMM, Zabıt Ceridesi, 1943 Malî Yılı Muvazene-i Umumiye Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 7, Toplantı: F, C. 2, 24.05.1943, S. Sayısı: 47, TBMM Matbaası, Ankara, 1943, s. 154.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Dönem: 7, Toplantı: 1, C. 10, 58. Birleşim, 22.05.1944, s. 132.
TBMM, Zabıt Ceridesi, 1944 Malî Yılı Muvazene-i Umumiye Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 7, Toplantı: 1, C. 10, 22.05.1944, S. Sayısı: 120, TBMM Matbaası, Ankara, 1944, s. 137.
TBMM, Tutanak Dergisi, 1945 Yılı Yedi Aylık Bütçe Kanunu Tasarısı ve Bütçe Komisyonu, Dönem: 7, Toplantı: 2, C. 17, 21.05.1945, S. Sayısı: 103, TBMM Basımevi, Ankara, 1945, s. 126-127.
TBMM, Tutanak Dergisi, 1949 Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 8, Toplantı: 3, C. 16, 21.02.1949, S. Sayısı: 133, TBMM Basımevi, Ankara, 1949, s. 56.
TBMM, Tutanak Dergisi, 1949 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 8, Toplantı: 3, C. 16, 21.02.1949, C Cetveli, s. C/3.
TBMM, Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Toplantı: 4, C. 24, 55. Birleşim, 24.02.1950, s. 1190.
TBMM, Tutanak Dergisi. Dönem: 8, Toplantı: 4, C. 24, 56. Birleşim, 25.02.1950, s. 1251.
TBMM, Tutanak Dergisi, 1951 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 9, Toplantı: 1, C. 5, 19.02.1951, s. 395.
TBMM, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 2, C. 13, 42. Birleşim, 20.02.1952, s. 367.
TBMM, Tutanak Dergisi, 1952 Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 9, Toplantı: 2, C. 13, 20.02.1952, S. Sayısı: 50, TBMM Basımevi, Ankara, 1952, s. 234.
TBMM, Tutanak Dergisi, 1952 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 9, Toplantı: 2, C. 13, 20.02.1952, s. 357.
TBMM, Tutanak Dergisi, 1953 Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 9, Toplantı: 3, C. 20, 16.02.1953, S. Sayısı: 108, TBMM Basımevi, Ankara, 1953, s. 238.
TBMM, Tutanak Dergisi, 1953 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 9, Toplantı: 3, C. 20, 16.02.1953, s. 385.
TBMM, Zabıt Ceridesi, 1954 Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dönem: 9, Toplantı: 4, C. 28, 18.02.1954, S. Sayısı: 109, TBMM Basımevi, Ankara, 1954, s. 385.
TBMM, Zabıt Ceridesi, 1954 Yılı Masraf Bütçeleri, Dönem: 9, Toplantı:4, C. 28, 18.02.1954, s. 286, 398.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Dönem: 10, Toplantı: F, C. 1, 3. Birleşim, 24.05.1954, s. 31.
TBMM, Zabıt Ceridesi, 1955 Yılı Masraf Bütçeleri, Dönem:10, Toplantı:1, C. 5, 18.02.1955, s. 350-351.
TBMM, Zabıt Ceridesi, 1955 Yılı Masraf Bütçeleri, Dönem: 10, Toplantı:1, C. 5, 18.02.1955, s. 365.
TBMM, Zabıt Ceridesi, 1956 Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 10, Toplantı: 2, C. 10, 20.02.1956, S. Sayısı: 59, TBMM Matbaası, Ankara, 1956, s. 278-279.
TBMM, Zabıt Ceridesi, 1956 Yılı Masraf Bütçeleri, Dönem: 10, Toplantı: 2, C. 10, 20.02.1956, s. 385.
TBMM, Zabıt Ceridesi, 1957 Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 10, Toplantı: 3, C. 17, 20.02.1957, S. Sayısı: 61, TBMM Matbaası, Ankara, 1957, s. 264.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 10, Toplantı: 3, C. 17, 20.02.1957, s. 440.
TBMM, Zabıt Ceridesi, 1958 Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 11, Toplantı: 1, C. 2, 19.02.1958, S. Sayısı: 31, TBMM Matbaası, Ankara, 1957, s. 234.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 11, Toplantı: 1, C. 2, 19.02.1958, s. 416.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 11, Toplantı: 2, C. 7, 20.02.1959, s. 363, 371.
TBMM, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 11, Toplantı: 3, C. 12, 19.02.1960, s. 365.
KURUCU MECLİS (KM), Tutanak Dergisi, Gider Bütçeleri, 20.02.1961, s. 344.
Resmi Gazete, Sayı No: 407, 29 Haziran 1926.
Resmi Gazete, Sayı No: 639, 21 Temmuz 1927.
Resmi Gazete, Sayı No: 2752, 15 Temmuz 1934.
Resmi Gazete, Sayı No: 3218, 29 Ocak 1936.
Resmi Gazete, Sayı No: 3807, 13 Ocak 1938.
Resmi Gazete, Sayı No: 3869, 30 Mart 1938.
Resmi Gazete, Sayı No: 6030, 13 Haziran 1945.
Resmi Gazete, Sayı No: 6640, 24 Haziran 1947.
Resmi Gazete, Sayı No: 7231, 13 Haziran 1949.
Resmi Gazete, Sayı No: 7236, 18 Haziran 1949.
Resmi Gazete, Sayı No: 7467, 27 Mart 1950.
Resmi Gazete, Sayı No: 8454, 10 Temmuz 1953.
Resmi Gazete, Sayı No: 8970, 1 Nisan 1955.
İGM, Tarım İstatistikleri 1928-1936, Yayın No: 93, Ankara, 1937, s. 4.
İGM, Küçük İstatistik Yıllığı 1937-1938, Yayın No: 129, Ankara, 1938, s. 65.
İGM, Küçük İstatistik Yıllığı 1938-1939, Yayın No: 141, Ankara, 1940, s.104.
İGM, İstatistik Yıllığı 1938-1939, Yayın No: 142, Ankara, 1939, s. 159.
İGM, Küçük İstatistik Yıllığı 1939-1940, Yayın No: 160, Ankara, 1941, s. 110.
İGM, İstatistik Yıllığı 1939-1940, Yayın No: 159, Ankara, 1940, s. 192.
İGM, Küçük İstatistik Yıllığı 1940-1941, Yayın No: 192, Ankara, 1942, s. 110.
İGM, Küçük İstatistik Yıllığı 1941-1942, Yayın No: 198, Ankara, 1948, s. 109.
İGM, İstatistik Yıllığı 1942-1943, Yayın No: 226, Ankara, 1944, s. 141.
İGM, Küçük İstatistik Yıllığı 1942-1945, Yayın No: 253, Ankara, 1947, s. 165.
İGM, İstatistik Yıllığı 1942-1945, Yayın No: 255, Ankara, 1946, s. 219.
İGM, Küçük İstatistik Yıllığı 1947-1950, Yayın No: 330, Ankara, 1951, s. 168.
İGM, İstatistik Yıllığı 1948, Yayın No: 285, Ankara, 1948, s. 249.
İGM, İstatistik Yıllığı 1949, Yayın No: 303, Ankara, 1949, s. 155.
İGM, İstatistik Yıllığı 1951, Yayın No: 332, Ankara, 1951, s. 230.
İGM, Küçük İstatistik Yıllığı 1951, Yayın No: 343, İstanbul, 1952, s. 174.
İGM, İstatistik Yıllığı 1952, Yayın No: 342, Ankara, 1953, s. 243.
İGM, İstatistik Yıllığı 1953, Yayın No: 360, Ankara, 1953, s. 216.
İGM, 1959 İstatistik Yıllığı, Yayın No: 380, Ankara, 1959, s. 210.
DİE, İstatistik Yıllığı 1960-1962, Yayın No: 460, Ankara, 1962, s. 209.
DİE, Tarım İstatistikleri Özeti 1942-1963 İstatistik Yıllığı, Yayın No: 464, Ankara, 1964, s. 3.
DİE, 1963 Türkiye İstatistik Yıllığı, Yayın No: 490, Ankara, 1963, s. 197.
DİE, Türkiye İstatistik Yıllığı 1964/1965, Ankara, 1965, s. 219.
DİE, Türkiye İstatistik Yıllığı 1968, Yayın No: 580, Ankara, 1969, s. 164.
TÜİK, İstatistik Göstergeler 1923-2008, Yayın No: 3361, Ankara, 2009, s. 223.
TÜİK, İstatistik Göstergeler 1923-2009, Yayın No: 3493, Ankara, 2010, s. 193.
TÜİK, İstatistik Göstergeler 1923-2010, Yayın No: 3641, Ankara, 2011, s. 192.
TÜİK, İstatistik Göstergeler 1923-2011, Yayın No: 3890, Ankara, 2012, s. 207.
TÜİK, İstatistik Göstergeler 1923-2012, Yayın No: 4132, Ankara, 2013, s. 191.
TÜİK, İstatistik Göstergeler 1923-2013, Yayın No: 4361, Ankara, 2014, s. 200.
Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü Dergisi (1945-1948)
İktisadi Yürüyüş (1950)
Köy Postası (1949)
Tabiat ve İnsan (1968)
Tarım Bakanlığı Dergisi (1948)
Tarım Dergisi (1952)
Türk Ekonomisi (1954)
Ziraat Dergisi (1959)
Ziraat Dünyası (1952-1957)
Ziraat Mecmuası (1953)
Akşam (8 Ocak 1942)
Anadolu (8 Ocak 1941)
Cumhuriyet (17 Nisan 1947)
Haber (11 Ocak 1939)
Milliyet (12 Ocak 1931)
Son Posta (9 Ocak 1942)
Son Telgraf (10 Ocak 1942)
Tan (14 Ocak 1942)
Tasvir-i Efkâr (13 Haziran 1941)
Ulus ( 2 Aralık 1934)
Vakit (12 Ocak 1931)
Vatan (29 Ağustos 1940)
Yarın (9 Ocak 1931)
Yeni Asır (10 Ocak 1940)
Yeni Sabah (10 Mayıs 1942)
Zafer (6 Ağustos 1955)
AKSOY, Suat (1969, 100 Soruda Türkiye’de Toprak Meselesi, İstanbul: Gerçek Yayınları.
AKTAN, Reşat (1968), Türkiye İktisadı, C. 1, Ankara: Ayyıldız Matbaası.
ARAR, İsmail (1968), Hükümet Programları 1920-1965, İstanbul: Burçak Yayınevi.
CİLLOV, Haluk (1962), Türkiye Ekonomisi, 2. Basım, İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları.
CİLLOV, Haluk (1967), Türkiye Ekonomisi Bünyesi, İstanbul: Özel İktisadi ve Ticari İlimler Yüksek Okulu Yayınları.
ÇALGÜNER, Cemil (1958), Türkiye’de Hayvancılığın Önemi ve İnkişaf Çareleri, Ankara: Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.
ZİRAAT VEKÂLETİ (1957), Devlet Üretme Çiftlikleri Umum Müdürlüğü, Hazırlayan Hamdi Tuncer: Ankara.
DPT (1969), Kalkınan Türkiye, (Rakamlarla 1923-1968), Yayın No: 772-KD: 62, Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
DPT (1972), Genel Tarım Politikaları ve Sorunları Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara.
EROĞUL, Cem (1970), Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, Ankara: Sevinç Matbaası.
FAO (1962), Türkiye Raporu, Ankara: TC Ziraat Bankası Yayınları.
TARIM BAKANLIĞI TEŞKİLAT PROJE GRUBU (1964), Tarım Hizmetleri ve Teşkilatının Yeniden Düzenlenmesi Hakkında Rapor, Ankara.
TC SANAYİİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI (1973), 50 Yılda Türk Sanayii, Ankara: Mars Matbaası.
YURTOĞLU, Nadir (2017), Demokrat Parti Dönemi Tarım Politikaları ve Siyasi, Sosyal, Ekonomik Hayata Tesirleri (1950-1960), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
ZEYTİNOĞLU, Erol (1978), Türkiye Ekonomisi, 6. Basım, İstanbul: Met/er Matbaası.
AKYILDIZ, A. Remzi (1959), “Mikroorganizmaların Yem Olarak Kullanılmaları”, Ziraat Dergisi Özel Sayısı, Zirai Öğretimde 110 Yıl, S. 176-177, Yıl: XIX, Aralık-Ocak, s. 139-140.
BAYKAL, İzzet (1959), “Hayvancılığımız ve Yem Sanayi”, Ziraat Dergisi Özel Sayısı, Zirai Öğretimde 110 Yıl, S. 176-177, Yıl: XIX, Aralık-Ocak, s. 132-138.
“Beş Senelik Hayvan Neslinin Islahı Programı”, Yeni Asır, 10 Ocak 1940, Sayı No: 10354.
BİRANT, Hikmet (1952), “Step Meraları İçin”, Tarım Dergisi, C. 1, S. 15, Yıl: 1 Ekim, s. 25.
“Bu Sene Koyunlar Geçen Seneye Nispetle Epeyce Pahalı Satıldı”, Anadolu, 8 Ocak 1941, Sayı No: 8407.
“Bursa’da Hayvan Sergisi Açılacak”, Yarın, 9 Ocak 1931, Sayı No: 382.
ERKUN, Vecdet (1950), “Hayvancılığımızın Kalkınmasında Çayır ve Meracılığın Önemi”, İktisadi Yürüyüş, C. 11, S. 248, Yıl: 11, 30 Nisan, s. 6.
ERKUN, Vecdet “Memleketin İstikbalinin İlgilendiren Bir Konu: Çayır ve Mera Davamız”, İktisadi Yürüyüş, C. 11, S. 258, Yıl: 11, s. 7.
ERKUN, Vecdet (1952), “Çayır ve Mera Tekniğinde Araştırma Konularımız”, Tarım Dergisi, C. 1, S. 5, Yıl: 1 Ekim, s. 44.
“Et Bolluğu Nihayet Başladı”, Cumhuriyet, 17 Nisan 1947, Sayı No: 8142.
“Et Fiyatı”, Milliyet, 12 Ocak 1931, Sayı No: 1769.
“Et Fiyatları Gene Yükseldi”, Haber, 11 Ocak 1939, Sayı No: 2491.
“Et Fiyatları Niçin Pahalı”, Vakit, 12 Ocak 1931, Sayı No: 4675.
FELEK, Burhan (1940), “Yine Et Bahsi”, Vatan, 29 Ağustos, Sayı No: 11.
HARLAN, Jack R. (1953), “Türkiye’de Hayvan Yemi Nebatlarının Toplanması”, Çeviren Muzaffer Atakan, Ziraat Mecmuası, S. 3, Temmuz, s. 174-180.
“İhracı Yasak Olan Yapağılar Yurt Dışına Nasıl Kaçırılıyor”, Son Telgraf, 10 Ocak 1942, Sayı No: 1737.
KADASTER, İsfendiyar Esat (1945), “Türkiye Yem Endüstrisi”, Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü Dergisi, C. 4, S. 2, s. 847.
KADASTER, İsfendiyar Esat (1948), “Birkaç Yardımcı Yem Üzerinde İncelemeler”, Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü Dergisi, C. 10, S. 19, Yıl: 5, Nisan, s. 103.
KADASTER, İsfendiyar Esat (1955), “Yem Endüstrisi Nasıl Çalışır?”, Zafer, 6 Ağustos, Sayı No: 2369.
KADASTER, İsfendiyar Esat (1957), “Türkiye Yem Endüstrisinin Kuruluşu Hakkında Bir İnceleme”, Ziraat Dünyası, S. 95, Yıl: 8 Aralık, s. 4-11.
KERESTECİOĞLU, Şeyda (1948), “Çayırova Teknik Bahçıvanlık Okulu”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, C. 3, İstanbul, s. 241-243.
KIRAÇ, Numan (1954), “ Besili Hayvancılık”, Türk Ekonomisi, S. 132, Yıl: 12, Haziran, s. 167. “Koordinasyon Heyetinin Yeni Kararı”, Akşam, 8 Ocak 1942, Sayı No: 8337.
KÖYLÜ, Kazım (1954), “Türkiye Ziraatında Özellikle Prodüktivite ve Envestisman İmkânları”, Türk Ekonomisi, S. 127, Yıl: 12, Ocak, s. 9.
KUŞCUOĞLU, Fuat (1949), “Hayvanlarımızı Besleyen Meralar ve Çayırlar”, Köy Postası, S. 62, Yıl: 5, Temmuz, s. 14.
“Odunun Çekisine 70, Et Fiyatlarına da 15 Kuruş Zam Yapıldı”, Son Posta, 9 Ocak 1942, Sayı No: 4107.
OKANAY, Niyazi (1948), “Çayırcılık”, Tarım Bakanlığı Dergisi, S. 12, Yıl: 2, Eylül, s. 18.
OKANAY, Niyazi (1948), “Meralar; Bakım Islah ve İşletmeleri”, Tarım Bakanlığı Dergisi, S. 12, Yıl: 2, Eylül, s. 8-11.
ÖKMEN, Nedim (1954), “ Ziraatta Çok Büyük İnkişaflar Kaydedildi”, Türk Ekonomisi, S. 128, Yıl: 12, Şubat, s. 49.
ÖZKÖK, Abdi (1959), “Türkiye Ziraatında Hayvan Meskenleri Meselesi”, Ziraat Dergisi, S. 179-180, Yıl: 19, Mart-Nisan, s. 18.
TARMAN, Ömer (1959),“Türkiye’de Hayvan Yemi Çayır ve Mera Davası”, Ziraat Dergisi Özel Sayısı, Zirai Öğretimde 110 Yıl, S. 176-177, Yıl: XIX, Aralık-Ocak, s. 90-92.
TOPRAK, Zafer (1988), “Türkiye Tarımı ve Yapısal Gelişmeler 1900-1950”,Türkiye’de Tarımsal Yapılar 1923-2000, Yurt Yayınları, Ankara, s. 19-35.
TOSUN, Osman (1959), “Türkiye’nin Hububat Problemleri”, Ziraat Dergisi Özel Sayısı, Zirai Öğretimde 110 Yıl, S. 176-177, Yıl: XIX, Aralık-Ocak, s. 93-98.
“Trakya’da Hasat İşleri Başladı”, Tasvir-i Efkâr, 13 Haziran 1941, Sayı No: 4740-384.
UNAT, Hamdi (1952), “Köy Kalkınmasında veya Zirai Kalkınmada Ziraat Teşkilatının Rolü”, Ziraat Dünyası, S. 31, Yıl: 3, Ağustos, s. 6.
ÜZÜMERİ, Ekrem (1948), “Çayır”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, C. 3, İstanbul, s. 239- 240.
YURTMEN, Vahdi (1952), “ Meradan Çayıra”, Tarım Dergisi, C. 1, S. 4, 1 Eylül, s. 58.
YURTMEN, Vahdi (1952), “Mera ve Çayır”, Tarım Dergisi, S. 5, Yıl: 1 Ekim, s. 69.
“Yüksek Fiyatla Et Satılmayacak”, Tan, 14 Ocak 1942, Sayı No: 2299. YÜRÜKER, H. Cahit (1968), “ Yurdumuzda Tabiatı Koruma Yönünden Mer aların Önemi”, Tabiat ve İnsan, S. 1,Yıl: 2, Ocak, s. 46-47.
ALTIN, Murat (1972), Erzurum Şartlarında Azot, Fosfor ve Potasyumlu Gübrelerin Tabii Çayır ve Meranın Ot Verimine, Otun Ham Protein ve Ham Kül Oranına ve Bitki Kompozisyonuna Etkileri Üzerine Bir Araştırma, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
ZENGİN, Hüseyin (1993), Erzurum Aşkale Yöresinde Tabii Çayır ve Meralarda Bulunan Bitkiler, Yoğunlukları ve Oluşturdukları Topluluklar Üzerine Çalışmalar, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
Hayrettin Ekiz, Çayır ve Mera Yönetimi, https://docplayer.biz.tr/106669877-Cayir-vemera-yonetimi-prof-dr-hayrettin-ekiz-2017.html:Erişim Tarihi: 06.05. 2020.
http://www.bingol.edu.tr/documents/Tarla%20Bitkileri.pdf, Erişim Tarihi: 06.05.2020.

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi