20. YÜZYILIN BAŞLARINDA OSMANLI HAPİSHANELERİ: BARTIN HAPİSHANESİ ÖRNEĞİ

İnsanların değişik nedenlerle özgürlüklerinin kısıtlanması çok eskilere dayanmakla beraber, modern anlamda hapishane sanayi devrimi ile beraber Avrupa’da ortaya çıkmıştır. Osmanlı Devleti’nde hapishane, Tanzimat Fermanı sonrası tüm alanlarda olduğu gibi Avrupalılaşmanın sonucu teşkilatlanmıştır. Osmanlı’da önceden suçluların cezasının infazı öncesinde bekletildikleri mahbesler vardı. Tanzimat sonrasında bu yerler suçluların ıslah edildiği hapishanelere dönüştürülmüştür. 20. yüzyılın başlarında Bartın’da da bir hapishane vardır. Bu çalışmada 20. yüzyılın başlarında liva hapishanesi düzeyindeki Bartın Hapishanesi’nin fiziki ve sıhhi durumunun yanı sıra hapishane görevlileri ve mahkûmlar da ele alınmıştır. Çalışma ile 20. yüzyıl başlarında Osmanlı hapishanelerinin genel durumunu anlatan çalışmalara küçük de olsa katkı sağlamak hedeflenmiştir. Çalışmanın hazırlanmasında arşiv belgeleri ve tetkik eserlerden yararlanılmıştır.

OTTOMAN PRISONS IN THE EARLY 20TH CENTURY: BARTIN PRISON EXAMPLE

While the restriction of the freedom of people for various reasons dates back to a long time ago, modern prison emerged in Europe with the industrial revolution. Prison in the Ottoman Empire was organized as a result of Europeanization as in all areas after the Tanzimat Edict. In the Ottoman Empire, there were precepts where criminals were held before the execution of the sentence. These places were turned into prisons, where criminals were rehabilitated after Tanzimad Period. At the beginning of the 20th century there was a prison in Bartın as well. In this study, the physical and sanitary situation of the Bartın Prison which is level of Liva Prison, were examined as well as prison officials and inmates in the early 20th century. The aim of this study is to contribute to the studies about the general situation of the Ottoman prisons in the early 20th century. Archival documents and audit works were used in the preparation of the study

PDF

___

Dâhiliye Nezareti Mebani-i Emiriye Hapishaneler Müdüriyeti Evrakı (DH.MB.HPS.): 7.95,4; 10.7,1,3; 11.28,1,3,4; 1355.1,3-8; 14.44.1,3-14; 27.21,8; 30.76,1,7; 35.12.1,3,11,12,15,17,18,20; 39.23,1,3; 39.29.1,3; 39.40-1,3; 40.51,1,3-7; 40.23,1,3,4; 40.29.1,3,5,7; 43.45,1-3; 44.23,1,3; 46.15,1; 47.1,1,2,4; 47.45.1,3,4; 51.19,1; 60.65.1,3; 63.3.1,3; 71.24,7; 76.58.1,3; 78.44.1,3; 87.11,1,3; 87.28.19,1-2; 87.64,1-2; 92.26.1-5; 92.47.1,3,5; 97.34.1,3,5,8,10,12; 101.12.1,3,5,6,7,9; 108.42.1,10,12; 109.11,1-6; 114.22,13; 117.27,4; 143.20,1; 143.34,1; 143.88,1; 146.22.1,2; 146.39,1; 147.6,3,5; 149.8,1,2; 155.100,1; 156.74,7; 165.19.1-2.
Dâhiliye Nezareti Mebani-i Emiriye Hapishaneler Müdüriyeti Müteferrik Evrakı (DH.MB.HPS.M.): 6.26,1,7; 7.95.1-3; 25.34,1-7; 20.40,4; 21.61,4; 36.69.1; 38.53,1-11; 39.37,1; 53.5,1.
Aksu, Ş. (2005). “Otorite- Yaşamalanı İlinkisinde Hapishanenin Yeri”, Hapishane Kitabı, Ed: Emine Gürsoy Naskali- Hilal Oytun Altun, Kitabevi Yayınları, İstanbul, s. 59- 68.
Bardakoğlu, A. (1997). “Hapis”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, s. 54- 66.
Bilirli, T. (2018). “20. Yüzyılın Başlarında Osmanlı Hapishaneleri: Yozgat Örneği”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi (SBAD), Kış, 13/2, s. 71- 96.
Bilirli, T. (2019). “Son Dönem Osmanlı Taşra Hapishaneleri: Tokat Hapishanesi Örneği”, History Studies, 11/3, Haziran 2019, s. 891-913.
Bozkurt, N. (2012). “ XX. Yüzyıl Başlarında Kütahya Hapishanesi’nin Genel Durumu”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 5 Sayı: 21, Bahar, s. 261- 277.
Demirkol, K. (Aralık 2012). “II. Meşrutiyet Döneminde Edirne Vilayeti Hapishaneleri”, Sakarya Üniversitesi SBE, Basılmamış Doktora Tezi, Sakarya.
Develioğlu, F. (2007). “Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lugat”, Yay. Haz: A. S. Güneyçal, Aydın Kitapevi Yayınları, 24. Baskı, Ankara.
Foucault, M. (2006). “Hapishanenin Doğuşu”, çev: Mehmet Ali Kılıçbay, İmge Kitapevi, Ankara.
Gönen, Y. S. (2005). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Hapishaneleri İyileştirme Girişimi, 1917 Yılı”, Hapishane Kitabı, Ed: Emine Gürsoy Naskali- Hilal Oytun Altun, Kitabevi Yayınları, İstanbul, s. 173- 181.
Karaca, A. (2005). “XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Fahişe Hatunlara Uygulanan Cezalar: Hapis ve Sürgün”, Hapishane Kitabı, Ed: Emine Gürsoy Naskali- Hilal Oytun Altun, Kitabevi Yayınları, İstanbul, s. 152- 162.
Köse O. (2008). “20. Yüzyıl Başları Trabzon Vilayeti’nde Suçlar, Suçlular ve Hapishaneler” İlkadım’dan Cumhuriyet’e Milli Mücadele, Ed. Osman Köse, Samsun İlkadım Belediyesi Kültür Müdürlüğü Yayınları. İstanbul 27- 45.
O’Brien, P. (1998). “The Prison on the Continenent Europe, 1865-1965”, The Oxford History of the Prison The Practice of Punishment in Western Society, Oxford University Press, New York, s. 178- 201.
Özçelik, M. (2011). “Mütareke Dönemi’nde Osmanlı Hapishanelerinin Durumu”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 7, Sayı 14, Güz, s. 16- 37.
Tekin, S. (2008). “Dr. Polliç Bey’in 1918 Tarihli Raporuna Göre Berlin ve Aydın Vilayeti Hapishanelerine Genel Bir Bakış”, OTAM, Sayı 24, s. 205- 222.
Tekin, S. ve Sevilay Özkes, (2008). “Cumhuriyet Öncesi Türkiye’de Hapishane Sorunu”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, VII/16- 17, 2008 Bahar- Güz, s. 187- 201.
Temel, Mehmet (2009), “XX. Yüzyılın Başlarında Menteşe Sancağı Hapishaneleri”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 26, Konya, s. 109- 136.
Türkkan, H. (Ocak 2018). “Osmanlı Devleti’nde Demokratikleşme ve Kanun-ı Esasi’nin Demokratik Hüviyeti”, Vakanüvis, C. 3, S. 3, s. 364- 379.
Yıldız, G. (2012). “Mapusâne: Osmanlı Hapishanelerinin Kuruluş Serüveni (1839-1908),” Kitabevi Yayınları, İstanbul.
Yıldız, G. (2002). “Osmanlı Devleti’nde Hapishane Islahatı (1839- 1908)”, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Yıldız, Ö. (2015). “Osmanlı Hapishaneleri Üzerine Bir Değerlendirme: Karesi Hapishanesi Örneği”, Akademik Bakış, C. 9, S. 17, Kış 2015, s. 91- 111.

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi