1950 SEÇİMLERİ ÖNCESİNDE CUMHURİYET HALK PARTİSİ’NİN POLİTİK BİR MANEVRASI OLARAK İMAM HATİP KURSLARI

Türk Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasındaki önemli dinamiklerden biri olan din, Cumhuriyet'in kurulmasından sonra kamusal alandan hızlı ve sistematik bir biçimde uzaklaştırılmıştır. Aynı süreçte din eğitimine ilişkin yeni düzenlemeler yapılmış ve din eğitimi de devlet kontrolüne alınmıştır.1923-1930 sürecinde din eğitimi devlet denetimi ve gözetimi altında, din dersleri ve imam hatip mektepleri aracılığı ile verilmiştir. Fakat daha sonra bir takım gerekçelerle, din dersleri kaldırılmış, imam hatip mektepleri ise kapatılmıştır. II. Dünya Savaşı bitiminde bazı iç ve dış dinamiklerin etkisiyle çoğulcu parlamenter düzene geçilmesi, soğuk savaş döneminin başlaması ve komünizmin bir tehdit olarak algılanması ile durum değişmeye başlamıştır. CHP, iç politikada diğer partilerle daha kolay rekabet edebilmek ve komünizm tehdidine karşı rahatça önlem alabilmek düşüncesiyle, İslam inancının toplum üzerindeki etkisinden yararlanmak istemiştir. Bu bağlamda din eğitimi konusu, 1946 sonlarında ülke gündemine yeniden girmeye başlamıştır. CHP ve DP içerisindeki kimi politikacıların da konuyu çeşitli ortamlarda tartışmaya açmaları üzerine, önce imam hatip kurslarının açılmasına sonra da din derslerinin seçimlik olarak okutulmasına karar verilmiştir. Bu çalışma, toplumun ihtiyaç duyduğu din görevlilerini yetiştirmek amacıyla açılan imam hatip kurslarının, aynı zamanda politik bir araç olarak kullanıldığını tespit etmek amacıyla hazırlanmıştır

PREACHER’S (İMAM HATİP) COURSES AS A POLITIC MANEUVER OF REPUBLICAN PEOPLE’S PARTY BEFORE 1950 ELECTIONS

Religion which was one of the important dynamics in winning the Turkish National War for Independence was kept away systematically and fast from the public sphere after the Turkish Republic was established. Meanwhile new regulations on religious education were issued and religious education was taken under the state control. The religious education was taken under the state control and supervision and religious lectures were given at the Preacher’ Schools in between 1923-1930. But later religious lectures were abolished and Preacher’s Schools were closed by a number of reasons. The things began to be changed with the transition to pluralist parliamentary system under the influence of some internal and external dynamics and with the start of the Cold War as well as communism began to be perceived as a threat after of World War II. RPP with the aim of competing with the other parties easily and of taking precautions against the threat of communism comfortably wanted to take the advantage of the impact of Islamic faith on society. In this context religious education entered in the agenda of the country through the end of 1946. When some politicians from RPP and DP started the discussions on the religious education, it was decided to open the Preacher’s Courses and then religious courses were decided to be taught as elective courses. This study is prepared to identify that the Preachers’ courses which were opened to educate the clergy that the society needed was also used as a political tool

PDF

___

Ahmad, Feroz - Ahmad, Bedia Turgay (1976), Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi, Ankara: Bilgi Yayınevi.
Akın, Abdullah (2011), Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimi 1920-1950, İstanbul: Ensar Neşriyat.
Akkır, Ramazan (2014), “Türkiye’nin Demokrasiye Geçiş Süreci ve Laiklik Anlayışının Değişmesinde Bir Dönüm Noktası: CHP’nin Yedinci Olağan Kurultayı”, Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/2 Winter, ss. 53-65.
Akseki, A.Hamdi, “Din Tedrisatı ve Din. Müesseseler Hakkında Bir Rapor”, Sebilürreşad, C.V, S.102, Mayıs 1951.
Akyüz, Yahya (1978), Türkiye’de Öğretmenlerin Toplumsal Değişimdeki Etkileri (1848-1940), Ankara: Doğan Basımevi.
Aydın Muhammet Şevki (2000), Cumhuriyet Döneminde Din Eğitimi Öğretmeni Yetiştirme ve İstihdamı (1923-1998), Ankara: Akabe Kitabevi.
Ayhan, Halis (1999), Türkiye’de Din Eğitimi 1920-1998, İstanbul: İFAV Yayınları.
Ayhan, Halis (1999), “Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimine Genel Bakış” Ankara
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cumhuriyet’in 75. Yıldönümüne Armağan, Ankara: ss.237-254.
Banguoğlu, Tahsin (1984), Kendimize Geleceğiz, İstanbul: Derya Dağıtım.
Bilgin, Beyza (1980), Türkiye’de Din Eğitimi ve Liselerde Din Dersleri, Ankara: Emel Matbaacılık.
Bozan, İrfan (2007), Devlet ile Toplum Arasında Bir Okul: İmam Hatip Liseleri, Bir Kurum: Diyanet İşleri Başkanlığı, İstanbul: TESEV Yayınları.
Buyrukçu, Ramazan (2007), Kurumsal Değişim ve Gelişim Boyutlarıyla Türkiye’de Mesleki Din Eğitim-Öğretimi, Isparta: Fakülte Kitabevi.
Cırıtlı, H. Hüsnü (1983), İlköğretim: Cumhuriyet Döneminde Eğitim, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Dede, Kadir (2009), “İnönü’den Bayar’a “Gericilik”: Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde Din Merkezli Tartışmalar”, Resmi Tartışmalar-7-, 31 Mart’tan Günümüze “Gericilik” Söylemi, (Editör: Fikret Başkaya), Ankara: Özgür Üniversite Kitaplığı, ss.87-118.
Dere, İlker (2013), “Cumhuriyet Halk Partisi’nden Demokrat Parti’ye Geçişte Din Eğitimi Politikaları (1948-1950)” V. Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongre Kitabı, (Editörler: Mustafa Yunus Eryaman vd.) Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, 6-9 Haziran 2013.
Dinçer, Nahit (1974), 1913’ten Bugüne İmam-Hatip Okulları Meselesi, İstanbul: Yağmur Yayınları.
Eşref Edip, “Partilerin Din Siyaseti”, Sebilürreşad, C.4, S.76, Nisan 1950.
Ergin, Vahdet, “Cumhuriyetten Günümüze Din Eğitimi ve Öğretimi”, Zaman, 8 Mart 1988.
Eroğul, Cem (1990), Demokrat Parti: Tarihi ve İdeolojisi, Ankara: İmge Kitabevi.
Ertan, Veli - Küçük, Hasan (1976), Cumhuriyet Devrinde Din Eğitimi, Din Müesseseleri ve Din Alimleri, İstanbul: TURDAV Basım.
Jaschke Gotthard (1972), Yeni Türkiye’de İslamlık, (Çev.: Hayrullah Örs), Ankara: Bilgi Yayınevi.
Kaya, Zeynep N. (2011), “Din Derslerinin Örgün Eğitime Yeniden Girişi ve Basında Din Öğretimi-Laiklik Tartışmaları (1947-1949 Yılları)”, Değerler Eğitimi Dergisi, Yıl:1, S.2, ss.82-94.
Koçak, Cemil (2005), “Siyasal Tarih (1923-1950)”, Türkiye Tarihi, C.4, İstanbul: Cem Yayınevi.
Lewis, Bernard (1984), Modern Türkiye’nin Doğuşu, (Çev.: Metin Kıratlı), 2. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurum Yayınları.
Mardin, Şerif (2005), Türkiye’de Din ve Siyaset, (Derleyen: Mümtaz’er Türköne, Tuncay Önder), 11. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
Nal, Sabahattin (2005), Demokrat Parti’nin 1950-54 Dönemi Din Siyaseti, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C.50, S.3, ss.137-171.
Öcal, Mustafa (2011), Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Din Eğitimi: Mukaddime Kitap, İstanbul: Düşünce Kitabevi.
Özek, Çetin (1968), 100 Soruda Türkiye’de Gerici Akımlar, İstanbul: Gerçek Yayınları.
Parmaksızoğlu, İsmet (1966), Türkiye’de Din Eğitimi, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Peker, Recep (1936), “Uluslaşma-Devletleşme”, Ülkü Halkevleri Mecmuası, C.7, S.41.
Selek, Sabahattin (1987), Anadolu İhtilali, C.1, 8. Baskı, İstanbul: Kastaş Yayınları.
Sevilgen, Nazmi (1951), Celal Bayar Diyor ki, İstanbul: Sitembölükbaşı Şaban (1995), Türkiye’de İslam’ın Yeniden İnkişafı (1950-1960), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Şanver, Mehmet (1996), “TBMM Tutanaklarına Göre Türkiye’de Din Eğitimi (1946- 1957)”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.1, ss.333-347.
Tapper, Richard (1993), Çağdaş Türkiye’de İslam: Din, Siyaset, Edebiyat ve Laik Devlet, (Çev.: Özden Arıkan), İstanbul: Sarmal Yayınevi.
Toker, Metin, “Dünyanın en ihtiyar talebeleri İstanbul’da”, Cumhuriyet, 4 Şubat 1949.
Toprak, Binnaz (1981), Islam and Political Development in Turkey, Leiden; E.J. Brill.
Tunçay, Mete (1983), “Din Devlet İlişkileri/Laiklik,” Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C.3, 570-578, İstanbul: İletişim Yayınları.
Uzun, Hakan (2012),“İktidarını Sürdürmek İsteyen Bir Partinin Kimlik Arayışı: Cumhuriyet Halk Partisi’nin 1947 Olağan Kurultayı”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XII/25, ss.101-139.
Üçüncü, Uğur (2011), “Türk Basınına Göre Büyük Taarruzda Din Olgusu”, Türkiyat Mecmuası, C.21, ss.345-366.
Yavuz, Fehmi (1969), Din Eğitimimiz ve Toplumumuz, Ankara: Sevinç Matbaası.
Yücel, Hasan Ali (1938), Türkiye’de Orta Öğretim, İstanbul: Devlet Basımevi. IV- Tezler
Haytoğlu, Ercan, Millet Partisi, Cumhuriyetçi Millet Partisi, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (1948-1960), (DEÜ Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir 1994.
Nevzatoğlu, Zeynep, Basında Din Eğitimi-Öğretimi, Laiklik Tartışmaları (1945- 1960), (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği Eğitimi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2006.

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi